Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος – Λίγες σκέψεις παραπάνω…
Παρακολουθώντας αυτές τις μέρες τις ειδήσεις και τα ρεπορτάζ σχετικά με την οικολογία και το περιβάλλον, νιώθω μια απογοήτευση και μια ανησυχία. Τίτλος και ανατριχίλα, που λένε.
– Διανύουμε ένα κρίσιμο αιώνα για το κλίμα
– Ο φυσικός κόσμος στα πρόθυρα της μαζικής εξαφάνισης εξ αιτίας του ανθρώπου
– Νέα έρευνα του ΕΜΠ φέρνει στο φως τρομακτικά στοιχεία για τη ρύπανση στον Ασωπό
– Νέες διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις για την καταστροφή των χημικών της Συρίας στη Μεσόγειο
– Απροστάτευτα τα ελληνικά δάση από τις πυρκαγιές κλπ κλπ
Αλλά και η μόνιμη επωδός τα τελευταία χρόνια: “Η σύμπτωση της περιβαλλοντικής με την οικονομική κρίση οδηγεί σε μια απαξίωση και υποβάθμιση της ανθρωπογενούς παρέμβασης στο περιβάλλον, διότι θεωρείται από πολλούς πολυτέλεια να μιλάμε για το περιβάλλον, όταν οι άνθρωποι χάνουν τις δουλειές τους”
Σε μια συνέντευξή του ο Αντρέ Γκόρζ, ο γνωστός φιλόσοφος και πρωτοπόρος στοχαστής της πολιτικής οικολογίας, πριν μερικά χρόνια έλεγε, με λίγα λόγια, ότι η διάσταση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και η εξάντληση των φυσικών πόρων, επιβάλλουν έναν γρήγορο και ριζικό μετασχηματισμό των τρόπων παραγωγής και κατανάλωσης αλλά και της κοινωνικής μας οργάνωσης. Επιβάλλουν μια δραστική μείωση της υλικής παραγωγής και κατανάλωσης, διαφορετική από την παρούσα, μιαν οικονομία στην οποία ο πρωταρχικός σκοπός δεν θα είναι το κέρδος και στην οποία ο πλούτος δεν θα εκφράζεται ούτε θα μετριέται με χρηματικούς όρους. (ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ ΙΔΕΩΝ, Θανάσης Γιαλκέτσης, εφ “ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ”, 21/1/07)
Ο ριζικός αυτός μετασχηματισμός του τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης, η βιώσιμη ευημερία με άλλα λόγια, θα επηρεάσει σε μικρό ή σε μεγάλο βαθμό όλους τους παράγοντες της κοινωνίας. Δεν πρόκειται για απλή περιβαλλοντική προστασία, αλλά για τη σύγκλιση περιβαλλοντικών και αναπτυξιακών διαδικασιών, που πρέπει να συντελεσθούν με την αλλαγή του συστήματος αξιών. Διανύοντας δε τον αιώνα της οικολογίας, πιστεύουμε ότι, η βασική αντίθεση της μαρξιστικής θεωρίας ανάμεσα στην εργασία και το κεφάλαιο, μετατοπίζεται στην αντίθεση ανάμεσα στη βιωσιμότητα ή τη μη βιωσιμότητα
Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος και φέτος δυστυχώς βρίσκεται στη σκιά της δύσκολης συγκυρίας για τη χώρα μας, τη λεγόμενη οικονομική κρίση, κρίση αξιών κατά άλλους, που οφείλεται κατά βάση στην παραπάνω διαπίστωση του Αντρέ Γκορζ. Έτσι 1,5 εκατομμύριο άνεργοι και απογοητευμένοι – νέοι κυρίως – πολίτες σήμερα, μετά και τις πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις, ζητούν ελπίδα και αναζητούν μια αντιμετώπιση αυτής της κρίσης και των αδιεξόδων της.
Εδώ και πολλά χρόνια η πολιτική οικολογία τόνιζε ότι το οικονομικό μοντέλο της υπέρμετρης κατανάλωσης και της «ανάπτυξης» των αριθμών, κυρίως για να δουλεύουν οι βιομηχανίες των «αναπτυγμένων» χωρών, δεν έχει προοπτική. Έλεγε ότι καταναλώνουμε φυσικούς πόρους που αντιστοιχούν σε τρεις πλανήτες. Ότι δανειζόμαστε από τις γενιές του μέλλοντος, από τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, για να ζούμε εμείς καλά. Ότι δανειζόμαστε από τη «φούσκα» του χρηματιστηριακού κεφαλαίου, που θα γίνει ο «λάκκος» των οικονομιών σε μια κακώς νοούμενη ευημερία. Σήμερα ο λεγόμενος «παραγωγικός ιστός» της χώρας είναι στα χειρότερά του. Αυτός ο παραγωγικός ιστός μιας οικονομίας, που στηρίχτηκε στην αρχή της κατανάλωσης, τα δάνεια και τις επιδοτήσεις, με κυρίαρχες «αξίες» τη ρεμούλα, τη διαπλοκή, τον ωχαδερφισμό.
Με αφορμή και τα παραπάνω, η σκέψη μας χύνεται «σαν τον ήλιο στην πεδιάδα»· ταξιδεύει στα περιβαλλοντικά προβλήματα της Φθιώτιδας. Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος βρίσκει τη Φθιώτιδα με σοβαρές περιβαλλοντικές «πληγές» και προβλήματα. Η διαχείριση των νερών, η ρύπανση του Μαλιακού και του Σπερχειού, τα μεταλλεία στην Οίτη, η ΛΑΡΚΟ και η κατάσταση του Βόρειου Ευβοϊκού, η διαχείριση των σκουπιδιών και οι παράνομες χωματερές, τα αστικά λύματα και τα λύματα των ελαιοτριβείων, οι προστατευόμενες περιοχές και η έλλειψη Σχεδίων Διαχείρισης, ο χωροταξικός σχεδιασμός και η επιχειρούμενη μεγάλη τουριστική επένδυση στον Έξαρχο της Αταλάντης, η σπατάλη της κοιλάδας του Σπερχειού με τα τσιμέντα και την άσφαλτο των οδικών αξόνων του Ε-65, της γραμμής του ΟΣΕ και του αυτοκινητόδρομου Βόλου – Αντίρριου, η έλλειψη στρατηγικού σχεδίου για την βιωσιμότητα της τοπικής παραγωγής με όρους αυτάρκειας, είναι κατά τη γνώμη μας “πληγές που αιμορραγούν”.
Η Λαμία, πόλη-πρότυπο τσιμεντούπολης, μια από τις πιο ζεστές πόλεις της Ελλάδας, με τα προβλήματα της εμπορευματοποίησης των ελεύθερων χώρων, της έλλειψης πρασίνου, της βιώσιμης κινητικότητας και του κυκλοφοριακού, της ηχορύπανσης, της εγκατάλειψης του Ξηριά και της λειτουργίας των λατομείων, είναι στο κέντρο αυτών των «πληγών».
Η σκέψη μας ταξιδεύει και στις ανάγκες για μια ριζική στροφή στην παραγωγή με όρους αποκέντρωσης και τοπικοποίησης, με προσπάθειες εξισορρόπησης της παραγωγής και της κατανάλωσης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Για μας η παραγωγική ανασυγκρότηση της τοπικής οικονομίας με άξονα τον πρωτογενή τομέα και τον ήπιο τουρισμό -τα προϊόντα ποιότητας και η βιολογική γεωργία, το τοπικό σύμφωνο ποιότητας, οι ομάδες παραγωγών και οι ειδικοί συνεταιρισμοί, η σύνδεση παραγωγών – καταναλωτών και η σύνδεση των τοπικών προϊόντων με τον τουρισμό, με μικρές μονάδες μεταποίησης και στοχευμένες αγορές- μπορεί να απαντήσει στο τι πρέπει να κάνουμε για το μέλλον.
Παρά λοιπόν τα μεγάλα λόγια και τις υποσχέσεις των υπευθύνων, εμείς θα συνεχίσουμε τις προσπάθειες για την προστασία του περιβάλλοντος, την ποιότητα ζωής και τις οικολογικές αξίες. Για να γίνει η οικολογία κυρίαρχη ιδεολογία της κοινωνίας, σήμερα και πάντα. Να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι είμαστε μεν μέρος του προβλήματος, αλλά είμαστε και μέρος της λύσης, αν το θελήσουμε. Αρκεί να ξεφύγουμε από την “αδράνεια του καναπέ” και να βγούμε να μιλήσουμε, να συζητήσουμε, να αναζητήσουμε, να χτίσουμε στέρεα τα όνειρά μας.
Στέφανος Σταμέλλος (e-ecology.gr)
