Η καταλήστευση της χώρας από τους Γερμανούς!…
Δόθηκε πρόσφατα στην δημοσιότητα από την Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού μία μελέτη με τίτλο “Αι ζημίαι των αρχαιοτήτων εκ του πολέμου και των στρατών κατοχής”, ένας τόμος 165 σελίδων, που συντάχθηκε το 1946 με εντολή του τότε υπουργού παιδείας.
Πρόκειται για μία εργασία που έκαναν οι μεγαλύτεροι αρχαιολόγοι της εποχής προσπαθώντας να εντοπίσουν και να καταγράψουν τα μεγάλης αξίας αρχαιολογικά αντικείμενα που φυγαδεύτηκαν στην διάρκεια 1941-1944 και από τις τρεις δυνάμεις της κατοχής Γερμανικής, Ιταλικής και Βουλγαρικής. Μία δύσκολη καταγραφή αν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι η Ελλάδα βρισκόταν στα πρόθυρα του Εμφυλίου, για πολλές περιοχές δεν υπήρχαν καταγραφές, το αρχαιολογικό προσωπικό ήταν ελλιπέστατο, ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι Γερμανοί -κυρίως- πραγματοποιούσαν παράνομες ανασκαφές με μεγάλη μυστικότητα και έστελναν τα ευρήματα με ειδικά τραίνα στην Γερμανία… Η Βέρμαχτ ήταν και η μοναδική δύναμη κατοχής που διέθετε ειδικό τμήμα αρχαιολόγων με τεράστιες γνώσεις (οι περισσότεροι ήσαν καθηγητές σε Πανεπιστήμια της Γερμανίας και της Αυστρίας), σε αντίθεση με τους Ιταλούς που ήσαν αδιάφοροι εκτός από κάποιους αξιωματούχους που έδειχναν προσωπικό ενδιαφέρον με σκοπό να πουλήσουν τα αρχαία, ενώ οι Βούλγαροι περισσότερο εκτέλεσαν εντολές πλούσιων αρχαιοκάπηλων που δεν μπορούσαν μόνοι τους να μπουν στην Ελλάδα και να λεηλατήσουν την ανεκτίμητης αξίας πολιτιστική μας κληρονομιά. Στο ίδιο τμήμα της Βέρμαχτ, που υπαγόταν κατευθείαν στον ανώτατο στρατιωτικό διοικητή της Ελλάδος στρατηγό Σπάιντελ και στον πολιτικό του προϊστάμενο Βάλτερ Αλτενμπουργκ, ανήκαν και δημοσιογράφοι οι οποίοι επέβαλαν στις τότε εφημερίδες να συνεχίσουν τις εκδόσεις τους διοχετεύοντάς τους συγχρόνως και την ναζιστική προπαγάνδα, ενώ είχαν αναλάβει και τον μοναδικό ραδιοφωνικό σταθμό της Αθήνας…
Σκοπός της δημοσιοποίησης της λίστας είναι το υπουργείο Πολιτισμού να αναζητήσεις μέσω της Interpol πολλά από αυτά τα αρχαία κλεμμένα και να τα επιστρέψει στα Ελληνικά μουσεία. Ηδη έχουν εντοπιστεί πάνω από 100 αντικείμενα σε Γερμανικά και Ιταλικά μουσεία, καθώς και ιδιωτικές συλλογές, η ιστορία κλοπής των οποίων θεωρείται τεκμηριωμένη. Ανάμεσά τους και κάποια αντικείμενα από την περιοχή μας, η τεκμηρίωση των οποίων βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσης.
Από την ανάγνωση της λίστας που έγραψαν με μεγάλη προσπάθεια οι Ελληνες αρχαιολόγοι το 1946, προκύπτει ότι από πλευράς Γερμανών υπήρξε οργανωμένη λεηλασία, ενώ σε μερικές περιπτώσεις κάποιοι ανώτατοι αξιωματούχοι, με γνώσεις αρχαιολογίας έστειλαν τα αρχαία στη Γερμανία με δική τους πρωτοβουλία με σκοπό μετά τον πόλεμο να τα τοποθετήσουν στις ιδιωτικές τους συλλογές. Πολλοί το κατόρθωσαν, ενώ σε όσους δεν γύρισαν ποτέ στη Γερμανία, την τύχη τους ανέλαβαν συγγενείς τους οι οποίοι ή τα πούλησαν ή τα έκρυψαν ή τα δώρισαν σε κρατικά μουσεία, όπου υπάρχουν ακόμα, ενώ ελάχιστοι τα επέστρεψαν στην Ελλάδα ζητώντας και …συγνώμη.
Οσον αφορά τα κλοπιμαία από την περιοχή μας μην ξεχνάτε την ανεύρεση στο μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο ενός χρυσού νομίσματος από την Αρχαία Ελίκη, καθώς και ενός αγάλματος που τοποθετείται στην εποχή της Αχαϊκής Συμπολιτείας…
Εκτός βέβαια από την καταλήστευση της αρχαίας πολιτιστικής μας κληρονομιάς, οι Γερμανοί κατακτητές επιδόθηκαν σε μία άνευ προηγουμένου ληστεία τόσο προσωπικών αντικειμένων, χρημάτων, τιμαλφών, αλλά και τροφίμων, επίπλων, ζώων, μηχανημάτων, αγροτικών προϊόντων κ.α. Αρκεί να υπενθυμίσουμε εδώ τα όσα συγκλονιστικά έχουμε αποκαλύψει σε πολλά δημοσιεύματά μας, για την ληστεία από τα αρχοντικά του Αιγίου χρυσών κοσμημάτων, λιρών και άλλων πολύτιμων αντικειμένων. Τα χρυσά αντικείμενα μεταφέρονταν στο Χημείο της Χαρτοποιΐας Αιγίου, μετατρέπονταν σε πλάκες χρυσού και στέλνονταν στο Βερολίνο σαν “περιουσία του Τρίτου Ράιχ”… Στην ομάδα αυτή που έδρασε το διάστημα 1943-44 άνηκαν 5-6 αξιωματικοί των SD μαζί με τοπικούς συνεργάτες τους, πολλοί από τους οποίους αμείβονταν για την …βοήθεια, ενώ είναι άγνωστο τι κρατούσαν για τον εαυτό τους οι Γερμανοί… Λεηλασία έγινε και στα Καλάβρυτα, ενώ από τα χωριά οι Γερμανοί μετέφεραν χιλιάδες αιγοπρόβατα τα οποία στάβλιζαν στη Κουλούρα, προκειμένου να σιτίζεται ο στρατός, λάδια, σταφίδες και σιτάρι, επίσης κατάσχεσαν άλογα και γαϊδούρια που χρησιμοποιούσαν για μεταφορές. Στην τελική επιχείρηση το Δεκέμβρη του 1943 έκαψαν και 12 χωριά καταστρέφοντας όλα σχεδόν τα σπίτια… Σε καθημερινή βάση έπαιρναν ότι ήθελαν από τα μαγαζιά του Αιγίου, τις περισσότερες φορές χωρίς να πληρώσουν, ενώ άρπαζαν ότι έπιπλο ή αντίκα τους άρεσαν. Σε κάποια φάση έστειλαν με το τραίνο μεγάλη ποσότητα λαδιού στο Βερολίνο για να μοιρασθεί στους συμπατριώτες τους…
Σύμφωνα με μαρτυρία επώνυμου Αιγιώτη που μετά τον πόλεμο πήγε μετανάστης στη Γερμανία, σε σπίτι Γερμανίδας βρήκε την …προίκα της μάνας του (έπιπλα, κουβέρτες κλπ.) που είχαν αρπάξει και μεταφέρει το 1944 οι κατακτητές στην Γερμανία…
Επίσημη καταγραφή της “μεγάλης ληστείας” που διέπραξαν οι Γερμανοί στην Αιγιάλεια δεν υπάρχει και ούτε ήταν δυνατόν να υπάρχει. Οσα στοιχεία υπάρχουν έχουν συλλεχθεί από προσωπικές μαρτυρίες Αιγιωτών, συνεργατών των δυνάμεων κατοχής και Γερμανών που βρέθηκαν και μίλησαν μετά τον πόλεμο.
Για τους Ιταλούς πολλά στοιχεία μας έχει δώσει ο Φράνκο Φορναζάρι, Ιταλός στρατιώτης που μετά την κατάρρευση του άξονα πέρασε στον ΕΛ.ΑΣ παντρεύτηκε Αιγιώτισσα και πριν μερικά χρόνια ήρθε και πάλι στο Αίγιο..
Από Δημοτικής πλευράς επίσης ελάχιστα στοιχεία υπάρχουν για τις καταστροφές των Γερμανών (όπως π.χ. η ανατίναξη του αποχετευτικού αγωγού, το ξήλωμα της σιδηροδρομικής γραμμής, η πυρπόληση αποθηκών στην παραλία κλπ.), διότι οι Δήμαρχοι από το 1941 και μετά ήσαν διορισμένοι από τους Γερμανούς και δεν έκαναν τίποτα χωρίς την άδειά τους.
Οταν μπήκαν οι Γερμανοί στο Αίγιο, τον Μάιο του 1941, Δήμαρχος Αιγίου ήταν ο Σωτήρης Σταυρουλόπουλος, ο οποίος είχε εκλεγεί το 1934 και παρέμεινε γιατί από τότε, λόγω Δικτατορίας Μεταξά, δεν είχαν ξαναγίνει εκλογές (!). Παραιτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1941, μη θέλοντας να συνεργαστεί με τους Ιταλούς (που αντικατέστησαν τους Γερμανούς, που έφυγαν και ξαναγύρισαν το 1943). Η κυβέρνηση Τσολάκογλου διόρισε τότε Δήμαρχο τον δικηγόρο Γεώργιο Σακελλαρόπουλο (Γιώργαρο), ο οποίος αντικαταστάθηκε από τον Σπύρο Ματθία, ο οποίος αρνήθηκε το αξίωμα και μετά από πολλές διαπραγματεύσεις, διορίστηκε ο Αλέξης Καζάνης, πρόεδρος του συλλόγου παντοπωλών Αιγίου (το μπακάλικό του ήταν στην Κλ. Οικονόμου), που το 1944 συνελήφθει από τους αντάρτες και εκτελέστηκε.
Μετά τον πόλεμο εξελέγη και πάλι ο Σταυρουλόπουλος, ο οποίος πέθανε το 1952 και στη θέση του εξελέγη από το Δ.Σ. ο δικηγόρος Πάνος Μεντζελόπουλος., ο οποίος επανεξελέγη 4 φορές και παρέμεινε Δήμαρχος μέχρι το 1967 που τον ξήλωσε η Χούντα…
Η Γερμανική ναζιστική γραμμή για τα κατεχόμενα ήταν ξεκάθαρη:
Πρώτα θα συντηρηθεί ο Γερμανικός στρατός και με ότι μείνει ο ντόπιος πληθυσμός, εξ’ ού και τα δάνεια που συνήψαν με την Τράπεζα Ελλάδος και η καταλήστευση του κράτους. Παράλληλα, κάποιοι Γερμανοί αξιωματούχοι και Ελληνες συνεργάτες τους θησαύρισαν μέσα στην ασυδοσία που επικρατούσε είτε κάνοντας μαύρη αγορά, που λόγω πείνας οργίαζε, είτε καταληστεύοντας ότι και όπου μπορούσαν. Από αρχαία αντικείμενα μέχρι κινητά και ακίνητα. Πρόκειται για μία από τις πιο μαύρες σελίδες της νεότερης ιστορίας μας για την οποία θα πρέπει να επιστρέψουμε.
ΤΟΥ ΦΑΝΗ ΖΟΥΡΟΠΟΥΛΟΥ
Ο Φάνης Ζουρόπουλος είναι τ. πρόεδρος της Ε.Ι.Ε.Τ. και εκτελεστικός πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων (Ε.Ε.Δ.)
