Το διαδίκτυο στην υπηρεσία της ισότητας των φύλων
Εισαγωγή
Στο νέο «παγκόσμιο χωριό» που αναδύεται με τη βοήθεια των ψηφιακών τεχνολογιών, του διαδικτύου και της κοινωνικής δικτύωσης, η διαδικτυακή κοινή γνώμη είναι γεγονός. Εκφράζει το κοινό αίσθημα απέναντι στα σημαντικά γεγονότα ανά τον κόσμο, τη σκέψη, στάση ή διάθεση του μέσου «ψηφιακού» πολίτη απέναντι στα ήθη και τα έθιμα της παγκόσμιας κοινότητας και των διαφορετικών πολιτισμικών υποσυνόλων της.
Η λογοδοσία πολιτών, ακόμη και κυβερνήσεων, δεν περιορίζεται πλέον σε εθνικά όρια ή εντός των ορίων δικαιοδοσίας διεθνών οργανισμών. Η διαδικτυακή κοινή γνώμη αποτελεί μια ισχυρή κοινωνική δύναμη, που μπορεί να λειτουργήσει θετικά για την ισότητα των φύλων. Βοηθά στη διάχυση επίκαιρης πληροφόρησης για την κατάσταση των γυναικών σε διαφορετικές κοινωνίες ανά τον κόσμο. Αναδεικνύει μέσα από παραδείγματα το έλλειμμα ασφάλειας που αντιμετωπίζουν γυναίκες και παιδιά σε κάποιες περιοχές του πλανήτη μας, ακόμη και σε καιρό ειρήνης.
Η διαδικτυακή κοινή γνώμη μπορεί να παίξει το ρόλο του καθρέφτη απέναντι σε κλειστές, συντηρητικές ή στάσιμες κοινωνίες όπου τα λιμνάζοντα νερά μπορεί να κρύβουν αποστήματα ανθρώπινης αδικίας και έμφυλης ανισότητας. Η ανάδειξη οπισθοδρομικών ηθών και πρακτικών αφήνει έκθετες στη δημόσια κοινή γνώμη περιοχές του πλανήτη που επιθυμούν να συνταχθούν και να συμπορευθούν με προοδευτικές και ανεπτυγμένες κοινωνίες. Περιπτώσεις κακοποίησης και εγκληματικές ενέργειες κατά γυναικών, που οι τοπικές κοινωνίες ίσως να αντιμετώπιζαν με μεγαλύτερη ανεκτικότητα, ίσως ακόμη και με ατιμωρησία των δραστών, βρήκαν παραδειγματική τιμωρία σε συνέχεια διαδικτυακής καταγγελίας και κινητοποίησης.
Ο κόσμος μας θα έχει πολύ περισσότερες ελπίδες να γίνει πιο ανθρώπινος αν πολλαπλασιαστούν οι καρποί της προσπάθειας ευαισθητοποιημένων πολιτών, που θα θελήσουν να χρησιμοποιήσουν τα νέα μέσα επικοινωνίας και δικτύωσης για να διεκδικήσουν μια καλύτερη και πιο δίκαιη ζωή για άνδρες, γυναίκες και παιδιά.
Η ανάδυση μιας νέας οικουμενικής συνείδησης μέσω του διαδικτύου.
Πριν μερικές δεκαετίες, ο Braudel περιέγραφε τους πολιτισμούς ως γεωγραφικές περιοχές, ως κοινωνίες, ως οικονομίες, ως συλλογικές νοοτροπίες. Η ανθρωπογεωγραφία σήμερα δείχνει πολύ διαφορετική κάτω από την ομογενοποιητική πίεση της βιομηχανίας του πολιτισμού και της διαφήμισης, αλλά και των σύγχρονων προτύπων κατανάλωσης. Οι μεταβολές είναι ραγδαίες, στα πολιτιστικά πρότυπα, στα μοντέλα αστικής ανάπτυξης, στην τεχνολογία, στην επιχειρηματική δραστηριοποίηση, στους τρόπους εκμετάλλευσης της γης, στον τρόπο ζωής των νέων, στην ίδια την έννοια της καινοτομίας.
Οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες, το διαδίκτυο και τα περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης μετασχηματίζουν καθημερινά και με ριζοσπαστικό τρόπο τις ρουτίνες επικοινωνίας και τις πρακτικές ανταλλαγής. Η κοινωνικοποίηση του πολίτη στις διαδικτυακές «γειτονιές» διευκολύνεται από εργαλεία που του επιτρέπουν να διατρέξει την επικαιρότητα, να αναζητήσει με στοχευμένο τρόπο πληροφορία, να ενταχθεί σε κοινωνικά δίκτυα και ομάδες, να ανταλλάξει απόψεις με άλλους χρήστες.
Αρκεί η ανάπτυξη σχετικά απλών δεξιοτήτων για να αισθανθεί ότι αποτελεί μέλος ψηφιακών κοινοτήτων στη βάση κοινών ενδιαφερόντων, απόψεων, στάσεων, αναζητήσεων ή απλά κοινών καταναλωτικών προτιμήσεων. Οι κοινότητες αυτές εξυπηρετούνται από κώδικες επικοινωνίας με ιδιαίτερη γραμματική και λεξιλόγιο. Κυρίαρχη είναι η διαδικτυακή παραλλαγή της αγγλικής γλώσσας, εμπλουτισμένη με πλήθος νεολογισμούς, ακρωνύμια, συντομογραφίες και εκφράσεις κατανοητές από τους εξοικειωμένους χρήστες. Εφαρμόζονται ειδικοί κανόνες δεοντολογίας για τους χρήστες, που σε κάποιες περιπτώσεις μεταφράζονται σε κατευθύνσεις ρύθμισης και ελέγχου της συμπεριφοράς και στον «πραγματικό» χώρο.
Ίσως η σημαντικότερη μεταβολή που επιφέρει η συμμετοχή στον ψηφιακό πολιτισμό του διαδικτύου αφορά τον τρόπο με τον οποίο συγκροτείται η έννοια της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας. Τώρα πια το άτομο δεν καθορίζεται μόνο από το φύλο ή την καταγωγή του, το επάγγελμα ή τη μόρφωσή του. Υπάρχουν πλείστοι άλλοι τρόποι να ενταχθεί φαντασιακά ή και έμπρακτα σε μια ομάδα, να δραστηριοποιηθεί και να νοηματοδοτήσει το «ανήκειν» στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Οι πολίτες-χρήστες του διαδικτύου ομαδοποιούνται και επανασυνδέονται στη βάση νέων κοινών βιωμάτων στο παράλληλο ψηφιακό σύμπαν εφευρίσκοντας την ψηφιακή «περσόνα» του εαυτού τους και συμμετέχοντας μέσω αυτής σε μια νέα κοινή γνώση για τον κόσμο.
Η αμεσότητα του «μοιράσματος» προϊόντων της ανθρώπινης διάνοιας στο διαδίκτυο και η διευκόλυνση ενός τεράστιου όγκου πραγματικών συναλλαγών μέσω υπολογιστή δημιουργούν μια αίσθηση κοινής μοίρας για τον πολίτη από κάθε γωνιά του πλανήτη. Μια νέα οικουμενική συνείδηση αναδύεται, η οποία εκφράζεται μέσα από ένα νέο vox populi. Η διαδικτυακή κοινή γνώμη είναι, εδώ και καιρό, γεγονός. Εκφράζει το κοινό αίσθημα απέναντι στα σημαντικά γεγονότα του «παγκόσμιου χωριού», τη σκέψη, στάση ή διάθεση του μέσου «ψηφιακού» πολίτη απέναντι στα ήθη και στα έθιμα της παγκόσμιας κοινότητας και των διαφορετικών πολιτισμικών υποσυνόλων της.
Είναι ίσως νωρίς για να αναλυθούν με επαρκή σαφήνεια όλες οι όψεις αυτής της νέας μορφής λαϊκής έκφρασης που διαμορφώνεται και διαδίδεται μέσω του διαδικτύου. Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί με ακρίβεια πόσο συναισθηματικά ή αντικειμενικά λειτουργεί η διαδικτυακή κοινή γνώμη, πόσο ευμετάβλητη είναι, πώς επηρεάζεται από νέα και παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας και πώς αντικατοπτρίζει την αλληλεπίδραση των κοινωνικών πρωταγωνιστών και πόλων εξουσίας και επιρροής. Κάποιοι ήδη επιχειρούν να μελετήσουν τα νέα μέσα άσκησης πειθούς και επηρεασμού της διαδικτυακής κοινής γνώμης, τις κερκόπορτες διαφήμισης ή προπαγάνδας με αποδέκτη τον πολίτη του διαδικτύου.
Αυτό όμως που σίγουρα μπορεί να διαπιστωθεί με βεβαιότητα είναι ο δυναμισμός της διαδικτυακής «φωνής» του πολίτη και η παρεμβατική της εμβέλεια στη μετανεωτερική κοινωνία. Μέσα σε λίγα μόνο χρόνια η διαδικτυακή κοινή γνώμη έχει επιβληθεί ως παράγοντας που λαμβάνεται σοβαρότατα υπόψη στις πολιτικές διαδικασίες και οικονομικές αποφάσεις. Μπορεί να παρουσιάσει οράματα για μια καλύτερη, ποιοτικότερη, πολιτικά ορθότερη ζωή, αλλά μπορεί επίσης να ασκήσει ανελέητη κριτική και να καταγγείλει κακώς κείμενα, με άμεσες επιπτώσεις για τους πρωταγωνιστές τους.
Η ελευθερία έκφρασης που παρέχει το διαδίκτυο δεν είναι πάντα επιθυμητή ή τουλάχιστον όχι χωρίς την επιβολή όρων από κάποιες κοινωνίες. Το περασμένο καλοκαίρι, ξεκίνησε στην Κίνα μια εκστρατεία που αποκαλείται «Φήμες του Διαδικτύου», σε μία προσπάθεια να αυξηθεί ο έλεγχος των διαδικτυακών κοινοτήτων, οι οποίες παρότι ήδη λογοκρίνονται, διατηρούν την κριτική τους διάθεση. Προτάθηκε ποινή τριετούς κάθειρξης σε χρήστη του διαδικτύου, ο οποίος μέσω της δημοφιλούς πλατφόρμας Weibo, απέστειλε μήνυμα που κρίθηκε «δυσφημιστικό». Το δε μηνυμα είχε δεχθεί περισσότερες από 5.000 επισκέψεις, και είχε προωθηθεί περισσότερες από 500 φορές.
Διαδικτυακή κοινή γνώμη και ισότητα των φύλων
Παρά τις αντιδράσεις και την κριτική που ασκείται στην αναδυόμενη διαδικτυακή κοινή γνώμη μπορούμε να εντοπίσουμε μια κοινωνική δύναμη με προοδευτικό δυναμικό, που μπορεί να λειτουργήσει θετικά για την ισότητα των φύλων. Συμβάλλει στη διάχυση επίκαιρης πληροφόρησης για την κατάσταση των γυναικών σε διαφορετικές κοινωνίες ανά τον κόσμο. Γιατί παρότι η παγκόσμια κοινότητα έχει αποδεχθεί ως κοινό στόχο την προώθηση της ισότητας των φύλων, στο επίπεδο της καθημερινής ζωής διαπιστώνονται σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των δικαιωμάτων που απόλαμβάνουν γυναίκες και άνδρες σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη. Ακόμη και σήμερα, μεγάλο μέρος του γυναικείου πληθυσμού στερείται κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, πρόσβαση σε κοινωνικά, πολιτισμικά και οικονομικά αγαθά, όπως η εκπαίδευση και οι υπηρεσίες υγείας. Σε πολλές κοινωνίες συνεχίζει να αποθαρρύνεται ή και να απαγορεύεται η συμμετοχή των γυναικών στη δημόσια ζωή, σε οικονομικά και επαγγελματικά όργανα και θεσμούς, αλλά και στη διοικητική ιεραρχία σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο.
Η διαδικτυακή κοινή γνώμη μας βοηθά να αντιληφθούμε το έλλειμμα ασφάλειας που αντιμετωπίζουν γυναίκες και παιδιά σε κάποιες περιοχές του πλανήτη μας, ακόμη και σε καιρό ειρήνης. Ανακαλύπτουμε ότι η βία κατά των γυναικών εμμένει σε πολλές περιοχές του πλανήτη, ανεξάρτητα από το βιοτικό, οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο των πολιτών τους και παρά τη θέσπιση κατάλληλου ρυθμιστικού και κανονιστικού πλαισίου. Δεν πρόκειται μόνον για περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, αλλά και φαινόμενα όπως η έκτρωση λόγω προτίμησης φύλου, οι φόνοι γυναικών για λόγους «τιμής», η καταναγκαστική εργασία, ο εξαναγκαστικός υποσιτισμός, οι ακούσιοι γάμοι εκατομμυρίων ανήλικων κοριτσιών, αλλά και η επώδυνη, επιβλαβής και ταπεινωτική πρακτική του ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων κοριτσιών και γυναικών. Η παγκόσμια ύφεση και οι πολιτικές και οικονομικές ανακατατάξεις στο μεσογειακό Νότο, στον αραβικό κόσμο και σε αρκετές ακόμη περιοχές του πλανήτη έχουν επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην κατάσταση των δικαιωμάτων των γυναικών. Στην καλύτερη περίπτωση αυτό σημαίνει καθυστερήσεις στην τήρηση διεθνών δεσμεύσεων και στη χειρότερη σημαντική οπισθοδρόμηση, όπως υποδεικνύει για παράδειγμα η αυξανόμενη χρήση σεξουαλικής βίας ως τακτική πολέμου.
Η «λογοδοσία» πολιτών, ακόμη και κυβερνήσεων, δεν περιορίζεται πλέον σε εθνικά όρια ή εντός των ορίων δικαιοδοσίας διεθνών οργανισμών. Με τη βοήθεια των ψηφιακών ομάδων και δικτύων, έγκριτοι διεθνείς μη κυβερνητικοί οργανισμοί και ακτιβιστικές οργανώσεις κινητοποιούν τον πολίτη-χρήστη του διαδικτύου για θέματα «δύσκολα», όπως η ενδοοικογενειακή ή η σεξουαλική βία κατά γυναικών μέσα από έρευνες και στοιχεία. Οι πληροφορίες και οι απόψεις στη συνέχεια αναπαράγονται από παραδοσιακά κανάλια ενημέρωσης φθάνοντας σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Έτσι, μετά από δημοσιοποίηση πρόσφατης έρευνας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (UN Women) έγινε ευρύτερα γνωστό ότι οι χώρες της Λατινικής Αμερικής εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας σε σχέση με άλλες περιοχές του πλανήτη. Μία γυναίκα δολοφονείται κάθε 15 δευτερόλεπτα στο Σάο Πάολο, τη μεγαλύτερη πόλη της Βραζιλίας, ενώ στην Κολομβία τα τελευταία δύο χρόνια τετραπλασιάστηκε το ποσοστό γυναικών που δέχθηκαν επίθεση με υδροχλωρικό οξύ με αποτέλεσμα την παραμόρφωσή τους. Από τις 25 χώρες του κόσμου που καταλαμβάνουν τις υψηλότερες θέσεις στην κατάταξη του ΟΗΕ αναφορικά με δολοφονίες γυναικών, όπου βασική αιτία είναι το φύλο τους, οι περισσότερες από τις μισές χώρες βρίσκονται στην αμερικανική ήπειρο. Στην κορυφή της κατάταξης βρίσκεται το Ελ Σαλβαδόρ.
Μέσα από ανεξάρτητα διαδικτυακά ειδησεογραφικά μέσα, με αμεσότητα και με αναφορά σε παραδείγματα, οι ακτιβιστές καταγγέλλουν ότι η εγκληματική βία κατά των γυναικών στη Βραζιλία, στο Μεξικό ή σε άλλες χώρες της αμερικανικής ηπείρου, δεν αντιμετωπίζεται αποφασιστικά από τις διωκτικές και δικαστικές αρχές, με αποτέλεσμα τη διαιώνιση της ατιμωρησίας. Αναδεικνύεται η στενή σύνδεση των δολοφονιών γυναικών με σεξιστικά στερεότυπα που αντιστέκονται σθεναρά στην αλλαγή νοοτροπίας, ειδικά στις χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Μέσω του διαδικτύου πήρε έκταση το θέματης έκτρωσης λόγω προτίμησης φύλου, μια πρακτική που συνεχίζει να εφαρμόζεται ή αναβιώνει, σε σημείο που να έχει διαταράξει τη δημογραφική ισορροπία σε κάποιες περιοχές του πλανήτη. Στην Κίνα, την Ινδία, τον Καύκασο, αλλά και σε άλλες περιοχές της Ασίας οι γεννήσεις τον αγοριών υπερτερούν έως και κατά 10% έναντι των κοριτσιών. Εμφανίζεται αντεστραμμένη η φυσική τάση για μικρή αριθμητική υπεροχή των γεννήσεων κοριτσιών, που κατορθώνει να εξισορροπεί την αντίστοιχη τάση για αυξημένη βρεφική θνησιμότητα αγοριών. Αναχρονιστικά στερεότυπα και ξεπερασμένα ήθη εγκλωβίζουν τις γυναίκες σε ρόλους αναπαραγωγικής μηχανής και μάλιστα με ύψιστο στόχο τη γέννηση των αρρένων διαδόχων, ακόμη και αν χρειαστεί επιλογή της επιβίωσης του εμβρύου με βάση το φύλο του.
Όμως η πληροφόρηση προέρχεται και από εναλλακτικές διαδικτυακές πηγές που τροφοδοτούν οι ίδιοι οι χρήστες ή από το περιβάλλον των θιγόμενων γυναικών. Περιπτώσεις κακοποίησης και εγκληματικές ενέργειες κατά γυναικών, που οι τοπικές κοινωνίες ίσως να αντιμετώπιζαν με μεγαλύτερη ανεκτικότητα, ίσως ακόμη και με ατιμωρησία των δραστών, βρήκαν παραδειγματική τιμωρία σε συνέχεια διαδικτυακής καταγγελίας και κινητοποίησης.
Το Δεκέμβριο του 2012 ο κτηνώδης ομαδικός βιασμός μιας 23χρονης Ινδής φοιτήτριας σε ένα λεωφορείο στο Νέο Δελχί, ο οποίος επέφερε και το θάνατό της, προκάλεσε φρίκη σε όλο τον κόσμο. Ο βιασμός αυτός ήταν ένας από τους χιλιάδες που διαπράττονται στην Ινδία κάθε χρόνο, με την πρωτεύουσα να κρατά τα θλιβερά σκήπτρα. Αποτέλεσε όμως ένα σύμβολο που συνοψίζει τη φρίκη αυτής της πράξης, ανοίγοντας τους ασκούς του Αιόλου, αλλά και τους ειδησεογραφικούς «πυλωρούς» σε όλο τον κόσμο.
Προκάλεσε μια άνευ προηγουμένου κοινωνική κατακραυγή εντός και εκτός της χώρας, που υποχρέωσε την Ινδία να θεσπίσει αυστηρότερο νομικό πλαίσιο για το βιασμό και τη σεξουαλική παρενόχληση. Στην ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας, κεντρικό ρόλο έπαιξαν τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης που μετέδωσαν την τραγική είδηση άμεσα σε όλο τον κόσμο, όπως και εικόνες των εκτεταμένων διαδηλώσεων που ξέσπασαν στο εσωτερικό της χώρας μετά το συμβάν. Παράλληλα με το εν λόγω περιστατικό, ξεκίνησαν να φθάνουν στη δημοσιότητα κι άλλες αποτρόπαιες πράξεις, απόπειρες αυτοκτονιών θυμάτων ομαδικών βιασμών, απόπειρες φόνου θυμάτων από το θύτη, αλλά και ανατριχιαστικές ιστορίες βιασμών και θανάτων βρεφών ανείπωτης βαρβαρότητας.
Η κινητοποίηση των διαδικτυακών κοινοτήτων και η πίεση της διεθνούς κοινής γνώμης οδήγησε επίσημους φορείς να καταδικάσουν απερίφραστα το φαινόμενο. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ απηύθυνε έκκληση στην πολιτική ηγεσία της Ινδίας να επισπεύσει τις κοινωνικές αλλαγές προκειμένου να πάψουν οι γυναίκες να κακοποιούνται βάναυσα και οι δράστες να παραμένουν ατιμώρητοι. Τόνισε δε ότι τέτοια περιστατικά πλήττουν τη διεθνή εικόνα της Ινδίας με αρνητικές συνέπειες ακόμη και για την ανάπτυξη της χώρας.
Στην κινητοποίηση κατά των βιασμών συστρατεύθηκαν ηθοποιοί της ισχυρής ινδικής κινηματογραφικής βιομηχανίας, του Bollywood. Τον Σεπτέμβριο του 2013 κυκλοφόρησε μέσω των κοινωνικών δικτύων ένα βίντεο που παρωδούσε την άποψη ότι το θύμα φταίει για το βιασμό. Χρησιμοποιείται ο σαρκασμός ως μέσο για να αποδομηθούν αρνητικά στερεότυπα που ευθύνονται για τη θυματοποίηση των γυναικών.
Μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση, όπου το διαδίκτυο έπαιξε καταλυτικό ρόλο κινητοποιώντας τη διεθνή κοινή γνώμη ήταν εκείνη της μικρής Μαλάλα Γιουσαφζάι από το Πακιστάν. Από το 2009, σε ηλικία 11 ετών, η Μαλάλα έγραφε το δικό της ιστολόγιο για το BBC τασσόμενη ανοικτά υπέρ των δικαιωμάτων των κοριτσιών να πηγαίνουν στο σχολείο. Πριν από έναν περίπου χρόνο, μέλος των Ταλιμπάν πυροβόλησε τρεις φορές στο κεφάλι τη μικρή Πακιστανή. Όμως, η Μαλάλα Γιουσαφζάι επέζησε και συνέχισε τον αγώνα της πιστεύοντας πως «ένα παιδί, ένας δάσκαλος, ένα βιβλίο και ένα μολύβι μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο»21. Η απόπειρα δολοφονίας της τότε 15χρονης Μαλάλα ήταν η αφορμή για ένα ξέσπασμα διεθνούς αγανάκτησης. Τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, τα ιστολόγια και οι διαδικτυακές κοινότητες «πήραν φωτιά», εκφράζοντας με κάθε τρόπο την υποστήριξη προς το πρόσωπό της. Τα Ηνωμένα Έθνη κυκλοφόρησαν ένα αίτημα για συγκέντρωση υπογραφών μέσω διαδικτύου, με τίτλο «Είμαι η Μαλάλα». Το κείμενο θέτει το αίτημα όλα τα παιδιά του κόσμου μέχρι το 2015 να έχουν τη δυνατότητα να πηγαίνουν σχολείο. Το κείμενο συγκέντρωσε πάνω από δύο εκατομμύρια υπογραφές και αποτέλεσε μοχλό πίεσης ώστε να αποδώσει η κυβέρνηση του Πακιστάν δικαίωμα δωρεάν και υποχρεωτικής εκπαίδευσης σε κορίτσια 5 έως 16 ετών.
Δεν μπορεί κανείς να μη διερωτηθεί αν θα υπάρχουν και ποια θα είναι τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της πίεσης της διαδικτυακής κοινής γνώμης προς κοινωνίες που συστηματικά ολιγωρούν σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικότερα της ισότητας των φύλων. Για παράδειγμα, ο βιασμός και η κακοποίηση γυναικών, που φθάνει συχνά στη δολοφονία, απότελεί μέρος της καθημερινής πραγματικότητας στην Ινδία και μάλιστα με την ανοχή της κοινωνίας που τείνει να κατηγορεί όχι το θύτη, αλλά το θύμα που «αφέθηκε» να κακοποιηθεί σεξουαλικά. Είναι ενδεικτικό ότι 19 στις 20 περιπτώσεις οι δράστες αθωώνονται, ενώ στη συντριπτική πλειοψηφία, οι επιθέσεις δεν καταγγέλλονται. Αντίστοιχα, στο Πακιστάν, το εκπαιδευτικό σύστημα είναι ήδη αρκετά αδύναμο, καθώς ένα 30-40% των παιδιών σχολικής ηλικίας βρίσκονται εκτός σχολικού συστήματος. Ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός βρίσκει συχνά στόχους ανάμεσα σε κορίτσια και γυναίκες που επιθυμούν τη μόρφωση. Ακόμη και μετά τη δημοσιοποίηση του αγώνα της Μαλάλα, γυναίκες εκπαιδευτικοί έχουν δεχθεί επιθέσεις, οδηγώντας κάποιες από αυτές στο θάνατο, όπως τη 41χρονη Σανάζ Ναζλί, τον περασμένο Μάρτιο.
Επίλογος
Το διαδίκτυο έχει αποδείξει ότι μπορεί να στηρίξει τη διεθνή, ψηφιακή έκφραση της κοινής γνώμης ώστε να παίξει το ρόλο του καθρέφτη απέναντι σε κλειστές, συντηρητικές ή στάσιμες κοινωνίες, όπου τα λιμνάζοντα νερά μπορεί να κρύβουν κακοφορμισμένα αποστήματα ανθρώπινης αδικίας και έμφυλης ανισότητας. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι το διαδίκτυο δεν είναι ένα ουδέτερο «εργαλείο» ή σύμπλεγμα «αγωγών» επικοινωνίας, αλλά ότι το ίδιο αποτελεί ένα σύμπαν, ένα οικοσύστημα που μπορεί επίσης να εγκυμονεί κινδύνους και «κακόφημες» γειτονιές. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που κορίτσια ή γυναίκες εκβιάζονται προκειμένου να μην εκτεθούν μπροστά στο ανοιχτό «παράθυρο» των κοινωνικών δικτύων φθάνοντας έως και την αυτοκτονία. Πρόσφατα, χρήστρια κοινωνικού δικτύου απέστειλε μήνυμα με σχολιασμό ρατσιστικών αποχρώσεων, προκαλώντας άθελά της, σε λίγες μόνον ώρες, ένα τεράστιο κύμα «ψηφιακής» αγανάκτησης. Δέχθηκε μία παγκόσμια διαδικτυακή «επίθεση» από άλλους χρήστες, εξετέθη σε μία άνευ προηγουμένου αρνητική δημοσιότητα και τέλος απολύθηκε από τη δουλειά της. Το ανησυχητικό αυτό φαινόμενο μπορεί να περιγραφεί ως «παγκόσμιο ψηφιακό λιντσάρισμα», όπου ο όχλος αναλαμβάνει να δικάσει και να καταδικάσει στην πυρά τον άτυχο που βρέθηκε μπροστά του.
Ας κρατήσουμε όμως την αισιοδοξία μας. Η ανάδειξη μέσω των διαδικτυακών κοινοτήτων οπισθοδρομικών ηθών και πρακτικών ίσως ασκήσει πιέσεις με θετικά αποτελέσματα για τις γυναίκες σε περιοχές του πλανήτη που επιθυμούν να συνταχθούν και να συμπορευθούν με περισσότερο προοδευτικές και ανεπτυγμένες κοινωνίες. Ίσως, όμως, το πιο σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι μέσα από τη διαδικτυακή κοινωνικοποίηση μπορούμε να ανακαλύψουμε ότι σε κάθε χώρα, σε κάθε τόπο, πάντα υπάρχουν άνθρωποι που θα σταθούν αντιμέτωποι σε πρακτικές υποβάθμισης ή και βίας κατά των γυναικών. Ο κόσμος μας θα έχει πολύ περισσότερες ελπίδες να γίνει πιο ανθρώπινος αν πολλαπλασιαστούν οι καρποί της προσπάθειας ανθρώπων ευαισθητοποιημένων, που θα χρησιμοποιήσουν τα νέα μέσα επικοινωνίας και δικτύωσης για να διεκδικήσουν μια καλύτερη και πιο δίκαιη ζωή για άνδρες, γυναίκες και παιδιά.
Της Βάσως Κόλλια
