Μείζονος σημασίας ζήτημα το οποίο πρέπει να απασχολήσει στρατηγικά κατά προτεραιότητα τις φιλοσιδηροδρομικές και οικολογικές δυνάμεις (αντίστοιχους συλλόγους κτλ.) είναι οι ανενεργές σιδηροδρομικές υποδομές της χώρας μας και ιδιαίτερα η μετρική γραμμή των ΣΠΑΠ. Γιατί εκτός από το ανακαινισμένο τμήμα Κορίνθου-Τρίπολης- Καλαμάτας το οποίο, θεωρητικά τουλάχιστον, συγκεντρώνει περισσότερες προϋποθέσεις για πιθανή μελλοντική επαναλειτουργία, έστω και τμηματικά, υπάρχει και η υπόλοιπη γραμμή των ΣΠΑΠ η οποία κινδυνεύει να ακολουθήσει την τύχη όχι μόνο της ανακαινισμένης και εγκαταλελειμμένης γραμμής Μεσολογγίου-Αγρινίου αλλά και του πάλαι ποτέ Λαυρεωτικού.
Είναι ενδεικτικά μερικά παραδείγματα από τη μετρική γραμμή Αγίων Αναργύρων –Κορίνθου. Με επιτόπια έρευνά μας και «επιθεώρηση» σε πολλά τμήματα της γραμμής από την περιοχή της Αττικής μέχρι την Κόρινθο, διαπιστώσαμε κατ΄ αρχήν ότι για την ώρα η παραπάνω ανενεργή γραμμή διασώζεται σε σχετικά καλή κατάσταση με δεδομένη βέβαια όπως συνήθως, την αναπόφευκτη κακοποίηση και λεηλασία που έχουν υποστεί τα ΑΣΙΔ.
Ωστόσο ο σιδηροδρομικός διάδρομος, όπως ήταν αναμενόμενο, αρχίζει να αμφισβητείται δυναμικά όχι μόνο από την φυσική βλάστηση (φύτρωμα δέντρων, θάμνων κτλ) αλλά κυρίως από την επιθετική ανθρώπινη παρέμβαση και αυθαιρεσία. Και δεν είναι μόνο οι περιθωριακοί βάνδαλοι που κακοποιούν κτήρια ή οτιδήποτε άλλο βρεθεί μπροστά τους, για να τα περιποιηθούν καλλιτεχνικά.
Ούτε ακόμα οι συνήθεις ύποπτοι συλλέκτες μετάλλου που ξηλώνουν καλώδια, σίδερα ή ακόμα και εκτεταμένα τμήματα με ράγες, όπου μπορούν να δράσουν ανενόχλητοι, όπως κοντά στα Ναυπηγεία Ελευσίνας που ξήλωσαν επαγγελματικά τη γραμμή. Ούτε ακόμα και οι μικροπαραβάτες που ανοίγουν «ήπιες» αυθαίρετες διαβάσεις πεζών ή οχημάτων, για να εξυπηρετηθούν καλύτερα όπως στους Αγίους Θεοδώρους ή στην Κόρινθο. Στην περιοχή Νεράκι, κοντά στη Νέα Πέραμο, στη θέση παλιάς ανισόπεδης οδικής διάβασης (ήταν κάτω από την σιδηροδρομική γέφυρα) έχει κατασκευαστεί πρόσφατα νέο έργο ισόπεδης πλέον οδικής διάβασης με μεγάλη επιχωμάτωση, ασφαλτόστρωση κτλ. Δεν γνωρίζουμε αν το παραπάνω έργο έγινε νόμιμα και με αδειοδότηση από τον ΟΣΕ. Είναι όμως ενδεικτικό για το πώς αντιλαμβάνεται η αδηφάγα οδική επεκτατικότητα τις ανενεργές σιδηροδρομικές γραμμές.
Κι ενώ υπάρχουν ανοργάνωτες πολλές δυνάμεις που επιθυμούν την αξιοποίηση και επαναλειτουργία της παλιάς γραμμής, ωστόσο κάποιες Δημοτικές Αρχές (π.χ. Ασπρόπυργος) έχουν υποσχεθεί στους δημότες (μέσα από τα προεκλογικά τους φυλλάδια) ποδηλατόδρομο από Ασπρόπυργο μέχρι Ελευσίνα στο σιδηροδρομικό διάδρομο. Στο σιδηροδρομικό σταθμό των Μεγάρων βιαστήκανε να θάψουν τις γραμμές κάτω από το χώμα. Αλλού οργανωμένα κάποιοι περίοικοι έχουν αναπτύξει κατά μήκος της γραμμής εκτεταμένη δενδροφύτευση εσπεριδοειδών (λεμονιές) όπως κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό της Ελευσίνας.
Κι όλα τα παραπάνω μολονότι με παλιότερες αποφάσεις του Συνδέσμου Δήμων και Κοινοτήτων της περιοχής του Θριάσιου αλλά και πιο πρόσφατα κατοίκων και της Δημοτικής Κοινότητας Ελευσίνας έχει ζητηθεί η αξιοποίηση της παλιάς σιδηροδρομική γραμμής. Άλλωστε ως πρόβλεψη και δυνητική τουλάχιστον προοπτική περιλαμβάνεται και μέσω του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αττικής (τουλάχιστον μέχρι Ελευσίνα- Μέγαρα) ενώ υπάρχουν και σχετικές μελέτες όπως εκείνη που έχει εκπονηθεί το 2005 μέσω της Σχολής αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ και του ΟΑΣΑ. Αλλά και στην περιοχή της Κορινθίας έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον για την αξιοποίηση της μετρικής γραμμή γύρω από την πόλη της Κορίνθου. Υπάρχει άλλωστε το παράδειγμα του προαστιακού της Πάτρας αλλά και της Καλαμάτας. Στο εξωτερικό αφθονούν επιτυχημένα παραδείγματα πολυποίκιλης αξιοποίησης μετρικών γραμμών η γενικότερα επαναλειτουργίας παλιών γραμμών για σύγχρονες ανάγκες.
Οι φίλοι του σιδηροδρόμου, πέρα από άλλους στόχους, πρέπει να κινηθούν συντονισμένα και δυναμικά για την διάσωση όλων των υφιστάμενων σιδηροδρομικών διαδρόμων της χώρας μας και να αναγάγουν το ζήτημα αυτό ως στρατηγική προτεραιότητα της δράσης τους. Εκεί μας χρειάζεται πραγματικά ο σιδηρόδρομος. Είναι γνωστό ότι η εγκατάλειψη θα παγιώνει τετελεσμένα ευνοώντας την περαιτέρω καταστροφή των σιδηροδρομικών υποδομών αυξάνοντας το κόστος της ανάταξης και ανοίγοντας την όρεξη σε όσους ονειρεύονται να τους αλώσουν προς όφελος του αυτοκινήτου ή οποιασδήποτε άλλης χρήσης. Είναι αυτονόητη η σημασία της διάσωσης όλων των σιδηροδρομικών πόρων της χώρας μας για οποιαδήποτε συμπληρωματική εναλλακτική αξιοποίησή τους τώρα ή μελλοντικά παράλληλα με τις νέες γραμμές υψηλών ταχυτήτων (ΣΓΥΤ) που ήδη λειτουργούν ή σχεδιάζονται από τις κυβερνήσεις της Ελλάδας.
Η διατήρηση «ζωντανών» των παλιών διαδρόμων με αναζήτηση τρόπων, όπως ενδεχομένως και η δημιουργία εταιρίας για αυτόν το σκοπό, από φίλους του σιδηροδρόμου με συμμετοχή κι άλλων φορέων θα πρέπει να διερευνηθεί νομικά και τεχνικοοικονομικά. Η ΕΜΟΣ στη Θεσσαλία αποτελεί ίσως ένα παράδειγμα η εμπειρία του οποίου πρέπει να μελετηθεί και να αξιολογηθεί προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ανάλογης εταιρίας με προοπτική κατ’ αρχήν τουλάχιστον μουσειακής ή τουριστικής λειτουργίας στο δίκτυο των ΣΠΑΠ (και Μεσολογγίου-Αγρινίου).
Το μετρικό δίκτυο του Τρικούπη που αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα τεχνικά επιτεύγματα του νεοελληνικού κράτους με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του αξίζει τη συστηματική συγκέντρωση των δυνάμεών μας. Να κινητοποιήσουμε επίσης κάθε δύναμη που μπορεί να συμπαραταχτεί και να συμμαχήσει μαζί μας σε επίπεδο πολιτικό, αυτοδιοικητικό, επιστημονικό και ασφαλώς ευρύτατα κοινωνικό.
Γιατί η διάσωση των ΣΠΑΠ είναι πράγματι μια «Μεγάλη Ιδέα» για την οποία αξίζει να αγωνιστούμε. Για να μη χαθεί άλλος ένας πολύτιμος και δυσεύρετος σιδηροδρομικός πόρος της πατρίδας μας όπως άρχισε πριν έξι δεκαετίες με την ξαφνική θανάτωση του Λαυρεωτικού η οποία αποτέλεσε τον πρώτο εγκληματικό ακρωτηριασμό των σιδηροδρομικών υποδομών της χώρας μας.
Κωνσταντίνος Μπρούσαλης
ΣΦΣ Αρκαδίας – Κίνηση Πελοποννησιακής Γραμμής.