Κάποιος είπε κάποτε ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται, αλλά τη δεύτερη φορά επαναλαμβάνεται σαν φάρσα. Είναι σωστό; Για να δούμε…
Χτες σας παρέθεσα στοίχους από ένα ποίημα του Κωστή Παλαμά. «Το Σπίτι Που Γεννήθηκα». Σήμερα λέω να σας παραθέσω ολόκληρο ένα ποίημά του, το «Γύριζε», αλλά πριν απ’το ποίημα, μερικά ιστορικά στοιχεία, που, αν και είναι γνωστά, τα δανείστηκα απ’ την ιστοσελίδα της Μηχανής του Χρόνου, όπου βρήκα και το ποίημα ολόκληρο.
«Το 1908 η Ελλάδα γι άλλη μια φορά είναι ταπεινωμένη. Μετά την πτώχευση του Τρικούπη και τις ήττες, οι δανειστές ελέγχουν την πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας. Ίντριγκες, ψέματα, φόροι και χαράτσια. Ο λαός πεινάει. Όχι όπως σήμερα, αλλά σαφώς χειρότερα. Δεν υπάρχει καμία αισιοδοξία και ο Κωστής Παλαμάς γράφει το ποίημα «Γύριζε». Με ποιητική ακρίβεια, μιλάει ευθέως για «την πόρνη Ρωμιοσύνη, τον περίγελο των Ευρωπαίων, τους στέρφους μανταρίνους και το ρωμιό που ξανάσκυψε να γίνει σκλάβος». 106 χρόνια μετά ο ποιητής είναι πιο επίκαιρος από ποτέ. Κρίμα που δε διαβάσαμε τους στίχους του στα λεωφορεία…»
Τώρα διαβάστε το ποίημα και πέστε μου αν θα βρείτε ομοιότητες του τότε με το τώρα.
Γύριζε
Γύριζε, μη σταθείς ποτέ, ρίξε μας πέτρα μαύρη
ο ψεύτης είδωλο είναι εδώ, το προσκυνά η πλεμπάγια
η Αλήθεια τόπο να σταθή για μια στιγμή δε θάβρη.
Αλάργα. Νέκρα της ψυχής της χώρας τα μουράγια.
Η Πολιτεία λωλάθηκε, κι απόπαιδα τα κάνει
το Νου, το Λόγο, την Καρδιά, τον Ψάλτη, τον Προφήτη
κάθε σπαθί κάθε φτερό, κάθε χλωρό στεφάνι
στη λάσπη. Σταύλος ο ναός, μπουντρούμι και το σπίτι.
Από θαμπούς δερβίσηδες και στέρφους μανταρίνους,
κι από τους χαλκοπράσινους η Πολιτεία πατιέται.
Χαρά στους χασομέρήδες! Χαρά στους Αρλεκίνους!
Σκλάβος ξανάσκυψε ο ρωμιός και δασκαλοκρατιέται.
Δεν έχεις, Όλυμπε, θεούς, μηδέ λεβέντες η Όσσα
ραγιάδες έχεις, μάνα γη, σκυφτούς για το χαράτσι
κούφιοι και οκνοί καταφρονούν τη θεία τραχιά σου γλώσσα
των Ευρωπαίων περίγελα και των αρχαίων παλιάτσοι.
Και δημοκόποι Κλέωνες[1] και λογοκόποι Ζωίλοι[2]
και Μαμμωνάδες βάρβαροι και χαύνοι λεβαντίνοι
λύκοι, κοπάδια, οι πιστικοί και ψωριασμένοι οι σκύλοι
και οι χαροκόποι αδιάντροποι, και πόρνη η Ρωμιοσύνη!
Κωστής Παλαμάς
Τις είδατε τις ομοιότητες; Πάμε τώρα στην επανάληψη της Ιστορίας. Θα είναι φάρσα αυτήν τη φορά; Απ’ ό,τι σας παρέθεσα χτες, (στη φωτογραφία του Οδ. Ελύτη ήταν, στην αρχή του κειμένου,) μάλλον, δεν πρόκειται περί φάρσας τώρα. Ο Ελύτης είχε πει:
«Ήδη, σας το είπα. Είναι η βαρβαρότητα. Τη βλέπω να ‘ρχεται μεταμφιεσμένη, κάτω από άνομες συμμαχίες και προσυμφωνημένες υποδουλώσεις. Δεν θα πρόκειται για τους φούρνους του Χίτλερ ίσως, αλλά για μεθοδευμένη και οιονεί επιστημονική καθυπόταξη του ανθρώπου. Για τον πλήρη εξευτελισμό του. Για την ατίμωσή του.
Οπότε αναρωτιέται κανείς: Για τι παλεύουμε νύχτα μέρα κλεισμένοι στα εργαστήριά μας; Παλεύουμε για ένα τίποτα, που ωστόσο είναι το παν. Είναι οι δημοκρατικοί θεσμοί, που όλα δείχνουν ότι δεν θ’ αντέξουν για πολύ. Είναι η ποιότητα, που γι’ αυτή δεν δίνει κανείς πεντάρα. Είναι η οντότητα του ατόμου, που βαίνει προς την ολική της έκλειψη. Είναι η ανεξαρτησία των μικρών λαών, που έχει καταντήσει ήδη ένα γράμμα νεκρό. Είναι η αμάθεια και το σκότος. Ότι οι λεγόμενοι «πρακτικοί άνθρωποι» –κατά πλειονότητα, οι σημερινοί αστοί– μας κοροϊδεύουν, είναι χαρακτηριστικό. Εκείνοι βλέπουν το τίποτα. Εμείς το πάν. Που βρίσκεται η αλήθεια, θα φανεί μια μέρα, όταν δεν θα ’μαστε πια εδώ. Θα είναι, όμως, εάν αξίζει, το έργο κάποιου απ’ όλους εμάς. Και αυτό θα σώσει την τιμή όλων μας –και της εποχής μας».
(Από συνέντευξη στη Σούλα Αλεξανδροπούλου, «Η Καθημερινή», 2/11/1975)
Καλά θα κάνετε να τους διαβάζετε και να τους πιστεύετε τους ποιητές. Έχουν ενοράσεις! Βλέπουν πράγματα που εμείς δεν βλέπουμε. Και τα βάζουν σε στοίχους, για να τα περάσουν και σε μας. τους σημερινούς αστούς, που τους κοροϊδεύουμε, όπως είπε και ο ίδιος ο ποιητής. Τα δικά μας μάτια προσπαθούν ν’ ανοίξουν, όπως κι ο φίλος μου και συμπατριώτης μας Νίκος (Νανάκος) Καρούζος, κι ας τους κοροϊδεύουμε και δεν τους υπολογίζουμε, «αφήνοντας το χρυσάφι στους αφανείς, να εισπράξουν αυτοί το μιστό της ύβρης και του μαρτυρίου» (Άξιον Εστί – Προφητικό).
Με απλά λόγια, ο Ελύτης δεν πίστευε ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται σαν φάρσα. Ούτε εγώ το πιστεύω. Είναι τόσα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους οι Επικυρίαρχοι, που δεν μπορούμε ούτε καν να τα φανταστούμε και δεν εννοώ τους… ψεκασμούς, αν κάποιοι από σας πιστεύουν στους ψεκασμούς. Η προπαγάνδα έχει ξεφύγει απ’ το επίπεδο του Λένιν και του Γκέμπελς, έχει γίνει πια ολόκληρη επιστήμη, που ποδηγετεί όλους τους λαούς και σχεδιάζει το μέλλον με περίσσια προσοχή και εναλλακτικά σχέδια. Φτάσαμε πάλι στην εποχή του Περικλή και του Κλέονα, (και οι δυο δημαγωγοί ήταν κι αυτά που έχετε ακούσει, περί του μεγάλου δημοκράτη Περικλή, καλύτερα να τα ξεχάσετε,) που κολακεύουν τον λαό, τον καλοπιάνουν και τον πείθουν για τις αγαθές προθέσεις τους, που πάντα γυρνάνε μπούμερανγκ. Μας τραβάνε από τη μύτη και μας πάνε όπου θέλουν. Άσε το γεγονός ότι τελευταία μπορούν να βρουν πάμπολλους συμμάχους, είτε με το χρήμα είτε με την πειθώ, ενώ στην εποχή του Παλαμά, το 1908, ήταν πιο δύσκολο και δεν έβρισκαν τόσους πολλούς προοδευτικούς, ώστε ν’ ακούγεται δυνατή η φωνή τους, όπως τώρα. Με το χάος που κανόνισαν να επικρατεί στα μυαλά μας, είναι εύκολο να βρουν εθελοντές γι’ αυτήν την δουλειά. (Ένας απ’ τους λόγους που δεν πιστεύω στους… ψεκασμούς. Δεν χρειάζονται!) Ας ξεχάσουμε λοιπόν την φάρσα κι ας στραφούμε στην τραγωδία! Δεν πρόκειται να γελάσουμε με το μέλλον που μας ετοιμάζουν.
Υπάρχει οδός διαφυγής; Ναι, υπάρχει! Είναι μόνο μία: Η σωστή Παιδεία και η Λογική. Πρέπει να συνηθίσουμε να διαβάζουμε, να μαθαίνουμε και να σκεπτόμαστε! Να αξιολογούμε τα πάντα σαν εξωτερικοί παρατηρητές! Αλλιώς πάμε χαμένοι!
Παρά το ότι βλέπω αρκετή μαυρίλα στο μέλλον, θα ήθελα να κλείσω αυτό το κείμενο με κάτι αισιόδοξο:
«ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ το αναίτιο δάκρυ
ανατέλλοντας αργά στα ωραία μάτια
των παιδιών που κρατιούνται χέρι-χέρι
των παιδιών που κοιτάζουνται και δε μιλιούνται
Των ερώτων το τραύλισμα πάνω στα βράχια
ένας φάρος που εκτόνωσεν αιώνων θλίψη
το τριζόνι το επίμονο καθώς η τύψη
και το μάλλινο έρημο μέσα στ’ αγιάζι
ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ το χέρι που επιστρέφει
από φόνο φριχτόν και τώρα ξέρει
ποιος αλήθεια ο κόσμος που υπερέχει
ποιό το “νυν” και ποιο το “αιέν” του κόσμου:
Νυν η ταπείνωση των Θεών
Νυν η σποδός του Ανθρώπου
Νυν Νυν το μηδέν
και ΑΙΕΝ Ο ΚΟΣΜΟΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ, Ο ΜΕΓΑΣ!»
(Άξιον Εστί – Δοξαστικόν)
ο θείος Τάκης (Παναγιώτης Περράκης)
Το κείμενο που διαβάσατε ήταν μια προσφορά της
Αρτοποιίας-Ζαχαροπλαστικής «Αλεύρι & Ζάχαρη», Σιδηράς Μεραρχίας 26, Ναύπλιο, με πάντα φρέσκα προϊόντα και αγνά υλικά. Σας συστήνω να δοκιμάσετε τα νέα προϊόντα τους: Εξαιρετικά σάντουιτς και υπέροχες, φρεσκοφτιαγμένες σαλάτες.
Και
Του «Popeye bistro», Σταϊκοπούλου 32, Ναύπλιο, για ποιοτικό φαγητό, την νοστιμότερη πίτσα που έχετε ποτέ δοκιμάσει, τέλειες μακαρονάδες, εξαιρετικά και προσεκτικά διαλεγμένα κρασιά και μια αξιόλογη συλλογή από ελληνικές και ξένες μπἰρες.
Και στα δύο αυτά μαγαζιά προτείνω να δοκιμάσετε τον καφέ τους. Εξαιρετικός! Ο καλύτερος καφές στην πόλη!
Η επιλογή και ανάπτυξη του θέματος, όπως πάντα, δική μου!
[1] Ο Κλέων ήταν Αθηναίος πολιτικός και δημαγωγός, αντίπαλος του Περικλή, που εξαπατούσε τον λαό με έωλα επιχειρήματα