Της Βάσσως Κόλλια*
Καθώς κάνουμε τις χριστουγεννιάτικες αγορές μας, σπάνια συνειδητοποιούμε την ευθύνη που ενέχει η επιλογή ενός παιχνιδιού. Το παιχνίδι, διεγείρει αλλά και κατευθύνει την φαντασία, επιτρέπει στα παιδιά να μιμηθούν κοινωνικούς ρόλους που θα κληθούν να «παίξουν» στο μέλλον, εξελίσσει τις ικανότητες και την κριτική σκέψη. Με άλλα λόγια, το παιχνίδι είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση για την εμπιστευτούμε μόνον στα χέρια της βιομηχανίας παιχνιδιών. Το τι παίζει ένα κορίτσι μπορεί να επηρεάσει τις εκπαιδευτικές επιλογές και τον επαγγελματικό προσανατολισμό μιας γυναίκας.
Το «στοίχημα» της εμπλοκής κοριτσιών στην επιστήμη είναι κρίσιμο για την οικονομία της Ευρώπης και όχι μόνο. Στο γεγονός αυτό ομονοούν ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες, τόσο στα πλαίσια του Συμβουλίου της Ευρώπης όσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, που αξιολογεί κάθε χρόνο το οικονομικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών σε 190 περίπου χώρες, παρακολουθεί μεταξύ άλλων τη συμμετοχή των γυναικών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε κατευθύνσεις STEM (Science – Technology – Engineering – Mathematics/ STEM). Ακόμα και στις χώρες που έχουν πετύχει υψηλό βαθμό ισορροπίας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων μεταξύ των φύλων, όπως στη Σκανδιναβία, τα στοιχεία δεν είναι ενθαρρυντικά. Το πρόβλημα δεν είναι απλά πολιτικό αλλά πολιτισμικό και έχει άμεση σχέση με τον ρόλο του… Άη Βασίλη.
Ένα από τα ζητήματα που αφορούν όλους μας, ως γονείς και ως καταναλωτές, είναι ότι επειδή τα κορίτσια δεν παίζουν τις επιστήμονες, οι νέες γυναίκες δεν ελκύονται από τις λεγόμενος «θετικές κατευθύνσεις» (STEM). Το γεγονός αυτό συντηρεί ένα «ψηφιακό χάσμα», αρχικά μεταξύ αγοριών και κοριτσιών και, αργότερα, μεταξύ ανδρών και γυναικών. Και το χάσμα αυτό εδράζεται πάνω στην πεποίθηση ότι τα κορίτσια μαθαίνουν από σχετικά μικρή ηλικία ότι η επιστήμη δεν ανήκει στην κατηγορία των κοριτσίστικών παιχνιδιών. Η ανάγκη υπέρβασης παρόμοιων στερεοτύπων γίνεται σταδιακά αντιληπτή από ορισμένους παραδοσιακούς κολοσσούς της βιομηχανίας παιχνιδιών, ενώ ορισμένες μικρές εταιρείες έχουν μετατρέψει την υπέρβαση παρόμοιων στερεοτύπων σε κεντρικό ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα στην αγορά παιχνιδιών. Καλό είναι οι υποψιασμένοι καταναλωτές να τιμωρούν και να επιβραβεύουν ανάλογα τις εταιρείες παραγωγής παιχνιδιών.
Το διακύβευμα είναι πολύ σημαντικότερο απ’ ότι συνειδητοποιούμε. Επειδή τα κορίτσια δεν ενδιαφέρονται αρκετά για την τεχνολογία, οι γυναίκες δε συμμετέχουν επί ίσοις όροις α) στο σχεδιασμό πληροφοριακών συστημάτων και, συνεπώς, στη σύγχρονη διοίκηση επιχειρήσεων, β) στην έρευνα και την καινοτομία και, συνεπώς, σε γ) σε αναδυόμενους οικονομικούς κλάδους.
Τα καλά νέα είναι ότι από τον Ιούνιο του 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει πάρει τη συγκεκριμένη πρόκληση στα σοβαρά, προσπαθώντας να δώσει σε κορίτσια και νέες γυναίκες νέα πρότυπα και ευκαιρίες να ασχοληθούν με την επιστήμη. Όταν ξεκίνησε η εκστρατεία με το σύνθημα «Επιστήμη: μια γυναικεία υπόθεση», υπήρξαν ορισμένες αντιδράσεις, που αφορούσαν περισσότερο τον τρόπο, παρά τον στόχο που έθετε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Διότι το γεγονός είναι ότι πανευρωπαϊκά, η αντιστοιχία των γυναικών αποφοίτων πληροφορικής σε σχέση με τους άνδρες απόφοιτους είναι 3 προς 10. Από τις 1.000 γυναίκες πτυχιούχους στην Ευρώπη, μόλις 4 θα απασχοληθούν με τον τομέα των Τεχνολογία Πληροφοριών και Επικοινωνίας (ΤΠΕ), ενώ μόλις 20% των επιχειρηματιών του κλάδου είναι γυναίκες.
Στην Ελλάδα των μεγάλων ποσοστών ανεργίας που, όμως, ακόμα δεν καλύπτει τις ανάγκες της σε εξειδικευμένο τεχνολογικά επιστημονικό προσωπικό, η ώρα της πολιτισμικής αλλαγής είναι τώρα. Σε μια Ευρώπη όπου το 90% των θέσεων εργασίας απαιτεί ψηφιακές δεξιότητες έχουμε δυο επιλογές: είτε θα γινόμαστε διαρκώς φθηνότεροι, είτε διαρκώς καλύτεροι. Εάν δεν είμαστε φιλόδοξοι στην απάντηση μας, δε θα μιλάμε πλέον για χαμένη γενιά αλλά για χαμένες γενιές. Και η βελτίωση της παραγωγικότητας του γυναικείου ανθρώπινου δυναμικού θα μας έδινε ένα σημαντικό προβάδισμα και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Με μεγάλες φιλοδοξίες, η Γενική Γραμματεία για την Ισότητα των Φύλων πήρε την πρωτοβουλία να διαμορφώσει μια “Ψηφιακή Συμμαχία για τη Γυναικεία Απασχόληση” που απαρτίζουν εικοσιένα ιδρυτικοί φορείς: διεθνείς, ευρωπαϊκοί και εθνικοί, του δημόσιου, του ιδιωτικού, και του τρίτου τομέα, με πρωτοβουλία της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων. Μεταξύ άλλων, το Σχέδιο Δράσης της Ψηφιακής Δράσης περιλαμβάνειπαρεμβάσεις στο χώρο της τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης, της επικοινωνίας, και της εταιρικής ευθύνης, προκειμένου τα κορίτσια και οι νέες γυναίκες να έχουν ευκαιρίες μάθησης και πειραματισμού στο χώρο της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών.
Όμως, η Πολιτεία μπορεί να είναι φορέας αλλαγής της πολιτικής μας, όχι του πολιτισμού μας. Για την αλλαγή του πολιτισμού μας, για κάθε κορίτσι που θα γίνει νέα γυναίκα και αργότερα ώριμη επαγγελματίας, ζητούνται χιλιάδες… «υπεύθυνοι Άη-Βασίληδες»!!!
* Η Βάσω Κόλλια είναι Γενική Γραμματέας Ισότητας των Φύλων