Ο όρος σχολικός εκφοβισμός (school bullying) περιγράφει την εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική, επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Η δύσκολη οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών, η αύξηση του άγχους των νέων και η κοινωνικοποίησή τους μέσω υπολογιστών και μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι από τις κύριες αιτίες που παρουσιάζει αυξητική τάση η εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς από και προς μαθητές.
Ιδίως το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας, είναι ένα γεγονός που προκαλεί ανησυχία στην εκπαιδευτική κοινότητα και στην ευρύτερη κοινωνία. Το φαινόμενο λειτουργεί ως Λερναία Ύδρα, καθώς της ποινικής καταστολής ενός περιστατικού έπεται η εκδήλωση νέων περιπτώσεων βίαιης συμπεριφοράς. Το στοιχείο αυτό καθιστά εμφανή την ανάγκη προληπτικής αντιμετώπισης του φαινομένο.
Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε το Υπουργείο Παιδείας με θέμα την πρόληψη της σχολικής βίας και του εκφοβισμού σε δείγμα 61.000 μαθητών, οι 7 στους 20 μαθητές έχουν ασκήσει βία, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των περιστατικών (56,08%) πραγματοποιήθηκε στον προαύλιο χώρο του σχολείου. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από την έρευνα αυτή είναι ανησυχητικά, καθώς γίνεται αντιληπτό πως τα παιδιά δεν έχουν κατανοήσει την έννοια και τις μορφές του σχολικού εκφοβισμού ( http://www.esos.gr/sites/default/files/articles-legacy-files/bia.pdf ).
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του εκφοβισμού στα παιδιά ποικίλλουν. Μελέτες δείχνουν πως τα θύματα του εκφοβισμού παρουσιάζουν συμπτώματα κατάθλιψης, συμπτώματα άγχους και χαμηλής αυτοεκτίμησης, συναισθήματα ανασφάλειας στο σχολείο ή και συμπτώματα σχολικής φοβίας, ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, όπως κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη και διαταραχές ύπνου, μαθησιακές δυσκολίες, δυσκολίες προσαρμογής, μειωμένη αυτοπεποίθηση και χαμηλή αυτοεικόνα.
Γενικά, τα αίτια του σχολικού εκφοβισμού πρέπει να αναζητηθούν στη δυναμική αλληλεπίδραση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας των παιδιών που εμπλέκονται σε αυτού του είδους τα επεισόδια, του οικογενειακού περιβάλλοντος, του ψυχολογικού κλίματος του σχολείου, των στάσεων που έχουν διαμορφωθεί στην κοινότητα των συνομηλίκων, καθώς και των γενικότερων προβλημάτων και διεργασιών που τείνουν να ενισχύουν αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Η έλλειψη ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και εξειδικευμένης γνώσης στη διαχείριση ανάλογων κρίσεων από τους ενήλικες του περιβάλλοντος του παιδιού (π.χ., εκπαιδευτικούς, γονείς), καθώς και οικογενειακές παράμετροι, όπως έλλειψη φροντίδας, ενθάρρυνσης, υποστήριξης μέσα στην οικογένεια, έλλειψη ισορροπημένης σχέσης μεταξύ των γονέων, οικογενειακές συγκρούσεις και προβλήματα, θέματα παραμέλησης και κακοποίησης των παιδιών από τους γονείς, αποτελούν γενεσιουργά αίτια του φαινομένου. Επίσης, βασικός παράγοντας στην εμφάνιση βίας και εκφοβισμού στο σχολείο θεωρείται και η μεγάλη έμφαση που δίνεται από εκπαιδευτικούς και γονείς στην ακαδημαϊκή επιτυχία, καθώς αυτή οδηγεί στο να εκλαμβάνεται η σχολική επιτυχία ως σημαντικός δείκτης της αυτοεκτίμησης ενός παιδιού, με αποτέλεσμα ο μαθητής που αποτυγχάνει να νιώθει ανεπαρκής, να οργανώνει αρνητική ταυτότητα, να προσχωρεί σε συμμορίες και να υιοθετεί βίαιες και επιθετικές συμπεριφορές. Τέλος, στην εμφάνιση του φαινομένου συντελούν η έλλειψη συμμετοχής σε σχολικές δραστηριότητες, η έλλειψη εξωσχολικών δραστηριοτήτων για την εκτόνωση του άγχους, η έλλειψη ζωτικού χώρου, το κλειστό προς την κοινότητα σχολείο και το αρνητικό σχολικό κλίμα.
Επιβάλλεται, λοιπόν, να σχεδιαστούν και να αναπτυχθούν πολιτικές που να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους, να αυξάνουν τους προστατευτικούς παράγοντες, να διευκολύνουν την πρόσβαση σε πηγές υποστήριξης και να προωθούν δράσεις σε πολλά επίπεδα, όπως την ανάπτυξη θετικής σχολικής ατμόσφαιρας, κατάλληλου σχολικού προγράμματος υποστήριξης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, ενίσχυσης των συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών με έμφαση στις σχέσεις φιλίας, ανταλλαγής καλών πρακτικών και προώθησης συμμετοχικών προσεγγίσεων στη συνεργασία με τα παιδιά, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς.
Γι΄αυτό το λόγο το Υπουργείο Παιδείας όρισε την 6η Μαρτίου, Πανελλήνια Ημέρα κατά της βίας στο σχολείο, δίνοντας την αφορμή σε εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς να ανταλλάξουν σκέψεις, πληροφορίες, ερεθίσματα και ιδέες για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας, ώστε να σχεδιάσουν και να πραγματοποιήσουν προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου, που ταλανίζει την ελληνική κοινωνία.
Με την πεποίθηση ότι αυτή η μέρα θα αποτελέσει αφορμή για προβληματισμό και ευαισθητοποίηση, αλλά και αφετηρία αλλαγής στάσεων και υιοθέτησης παρεμβάσεων για την εξάλειψη του φαινομένου, εύχομαι και ελπίζω η σχολική κοινότητα και η κοινωνία γενικότερα, να ανταποκριθούν στην όλη προσπάθεια και να αποκομίσουν οφέλη από την υλοποίησή της.