Η πρόσφατη κρίση κατέδειξε ότι οι μεγάλες οικονομικές και χρηματοπιστωτικές αναταράξεις μπορούν να πλήξουν την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα. Η Τραπεζική Ένωση εγκαθιδρύθηκε με σκοπό την εδραίωση της εμπιστοσύνης στις συμμετέχουσες τράπεζες: η καθιέρωση ενός Ευρωπαϊκού Συστήματος Εγγύησης των Καταθέσεων (EDIS) θα ισχυροποιήσει την Τραπεζική Ένωση, θα στηρίξει την προστασία την καταθετών, θα ενισχύσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και θα συμβάλλει στην περαιτέρω αποδυνάμωση της αλληλεξάρτησης μεταξύ τραπεζών και δημόσιου χρέους.
Τα σημερινά μέτρα εντάσσονται σε μια δέσμη μέτρων που καθορίστηκαν στην Έκθεση των Πέντε Προέδρων
Ο Αντιπρόεδρος κ. Valdis Dombrovskis , αρμόδιος για το Ευρώ και τον Κοινωνικό Διάλογο, δήλωσε: «Η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης έχει θεμελιώδη σημασία για μια ανθεκτική και ευημερούσα Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Η πρόταση της Επιτροπής για ένα Ευρωπαϊκό Σύστημα Εγγύησης των Καταθέσεων αποτελεί συνέχεια των εθνικών συστημάτων εγγύησης των καταθέσεων, ενώ η συμμετοχή στο σύστημα αυτό προϋποθέτει την πλήρη εφαρμογή από κοινού συμφωνηθέντων κανόνων. Παράλληλα, πρέπει να ληφθούν περαιτέρω μέτρα με σκοπό τη μείωση των κινδύνων για το τραπεζικό σύστημα. Οφείλουμε να περιορίσουμε την αλληλεξάρτηση μεταξύ τραπεζών και δημόσιου χρέους και να υλοποιήσουμε τους συμφωνηθέντες κανόνες, ούτως ώστε οι φορολογούμενοι να μην είναι οι πρώτοι που επιβαρύνονται για τη διάσωση των προβληματικών τραπεζών.»
Ο Λόρδος Hill, αρμόδιος Επίτροπος Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών και Ένωσης Κεφαλαιαγορών, δήλωσε: «Η κρίση απέδειξε την αδυναμία της συνολικής αρχιτεκτονικής του ενιαίου νομίσματος. Έκτοτε, έχουμε συστήσει ενιαίο εποπτικό μηχανισμό και ενιαία αρχή εξυγίανσης. Σήμερα, πρέπει να λάβουμε μέτρα προς την κατεύθυνση ενός ενιαίου συστήματος εγγύησης των καταθέσεων. Παράλληλα και σταδιακά, οφείλουμε επίσης να διασφαλίσουμε ότι η μείωση των κινδύνων συμβαδίζει με τον επιμερισμό τους. Είμαστε αποφασισμένοι να εκπληρώσουμε αυτόν τον στόχο.»
Το σύστημα πρόκειται να υλοποιηθεί χρονικά σε τρεις φάσεις: Αρχικά, θα αποτελεί ένα καθεστώς αντασφάλισης των εθνικών συστημάτων εγγύησης καταθέσεων (DGS), το οποίο έπειτα από τρία χρόνια θα μετατραπεί σε σύστημα συνασφάλισης, ενώ η συνεισφορά του EDIS στο σύστημα αυτό θα αυξηθεί σταδιακά και σε βάθος χρόνου. Στην τελική φάση, προβλέπεται ένα πλήρες Ευρωπαϊκό Σύστημα Εγγύησης των Καταθέσεων το 2024. Το σύστημα περιλαμβάνει ένα σύνολο ισχυρών διασφαλίσεων έναντι του «ηθικού κινδύνου» και της μη ενδεδειγμένης χρήσης με σκοπό την παροχή κινήτρων στα εθνικά συστήματα να διαχειρίζονται με σύνεση τους πιθανούς κινδύνους τους. Ειδικότερα, τα εθνικά συστήματα θα έχουν πρόσβαση στο σύστημα EDIS μόνον εάν συμμορφώνονται πλήρως προς τη σχετική νομοθεσία της Ένωσης.
Βασικά σημεία
Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εγγύησης των Καταθέσεων:
- θα βασίζεται στο υφιστάμενο σύστημα, το οποίο απαρτίζεται από τα εθνικά συστήματα εγγύησης καταθέσεων που έχουν συσταθεί σύμφωνα με ευρωπαϊκούς κανόνες. Οι ιδιώτες καταθέτες θα συνεχίζουν να απολαύουν του ίδιου επιπέδου προστασίας (100.000 ευρώ)·
- θα εισαχθεί σταδιακά, βήμα προς βήμα·
- δεν θα συνεπάγεται περαιτέρω κόστος για τον τραπεζικό τομέα. Η συνεισφορά των τραπεζών προς το σύστημα EDIS μπορούν να αφαιρούνται από τις εθνικές συνεισφορές τους στα συστήματα εγγύησης καταθέσεων·
- θα είναι σταθμισμένο ως προς τον κίνδυνο. Οι τράπεζες με υψηλότερο βαθμό διακινδύνευσης θα συνεισφέρουν περισσότερο σε σχέση με τις ασφαλέστερες τράπεζες, και η διαδικασία αυτή θα ενισχυθεί κατά τη σταδιακή εισαγωγή του συστήματος EDIS · οι προσαρμογές λόγω κινδύνου θα εφαρμόζονται από την αρχή
- θα παρέχει αυστηρές διασφαλίσεις: για παράδειγμα, θα ασφαλίζει μόνο εκείνα τα εθνικά DGS τα οποία συμμορφώνονται και έχουν συσταθεί σύμφωνα με ευρωπαϊκούς κανόνες·
- θα συνοδεύεται από σχετική ανακοίνωση μέτρων για τη μείωση των κινδύνων, όπως μελλοντικές προτάσεις οι οποίες θα διασφαλίζουν ότι η έκθεση των τραπεζών σε μεμονωμένους κινδύνους δημοσίου χρέους είναι επαρκώς διαφοροποιημένη· και
- θα είναι υποχρεωτικό για όλα τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ των οποίων οι τράπεζες καλύπτονται σήμερα από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό· ωστόσο, θα παραμείνει ανοιχτό προς άλλα κράτη μέλη της ΕΕ που επιθυμούν να ενταχθούν στην Τραπεζική Ένωση.
Τα τρία εξελισσόμενα στάδια προς το EDIS
Φάση 1: Αντασφάλιση
Η πρόταση της Επιτροπής προβλέπει αρχικά μια αντασφαλιστική προσέγγιση διάρκειας τριών ετών έως το 2020.
Πώς θα λειτουργεί:
– Κατά τη φάση της αντασφάλισης, τα εθνικά DGS θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στα κεφάλαια του EDIS μόνον εφόσον έχουν εξαντλήσει όλους τους ίδιους πόρους· και, όπως προβλέπεται και στις επόμενες φάσεις, εφόσον συμμορφώνονται με την οδηγία σχετικά με τα συστήματα εγγύησης των καταθέσεων (DGS).
– Τα κεφάλαια EDIS θα παρέχουν πρόσθετα κεφάλαια σε εθνικά συστήματα, αλλά μέχρι ορισμένο επίπεδο.
Θα υπάρχουν διασφαλίσεις που να εγγυώνται ότι τα εθνικά συστήματα μπορούν να έχουν πρόσβαση στο σύστημα EDIS μόνον όταν αυτό δικαιολογείται και για την αντιμετώπιση πιθανού ηθικού κινδύνου.
Ειδικότερα, τα κεφάλαια EDIS θα διατίθενται μόνον εφόσον έχουν εφαρμοστεί πλήρως από το οικείο κράτος μέλος οι σχετικοί κανόνες της οδηγίας σχετικά με την εγγύηση των καταθέσεων. Κάθε χρήση κεφαλαίων του συστήματος EDIS θα παρακολουθείται στενά. Σε περίπτωση διαπιστωμένης παράτυπης λήψης κεφαλαίων EDIS από εθνικό σύστημα, τα εν λόγω κεφάλαια θα πρέπει να επιστραφούν στο ακέραιο.
Το πρώτο αυτό αντασφαλιστικό βήμα αναμένεται να αποδυναμώσει την αλληλεξάρτηση μεταξύ τραπεζών και δημόσιου χρέους. Ωστόσο, απαιτείται περαιτέρω δράση, αφενός. για την παροχή πλήρους ασφάλισης στην οποία τα εθνικά συστήματα θα μπορούν να στηρίζονται και, αφετέρου, για να εξασφαλιστεί ότι όλες οι καταθέσεις λιανικής στην Τραπεζικής Ένωση τυγχάνουν του ίδιου επιπέδου προστασίας. Για αυτό το λόγο είναι απαραίτητο ένα δεύτερο βήμα.
Φάση 2: Συνασφάλιση
Το 2020 αφού θα έχει διανύσει 3 χρόνια υπό τη μορφή συστήματος αντασφάλισης, το EDIS θα καταστεί προοδευτικά σύστημα αμοιβαιοποίησης («συνασφάλιση»), το οποίο θα συνεχίσει να διέπεται από κατάλληλα όρια και διασφαλίσεις έναντι καταχρήσεων.
Η βασική διαφορά είναι ότι στην εν λόγω φάση τα εθνικά συστήματα δεν υποχρεούνται να έχουν πρώτα εξαντλήσει τους ιδίους πόρους πριν στραφούν στα κεφάλαια EDIS. Το σύστημα EDIS θα έχει τη δυνατότητα να συνεισφέρει σε μέρος του κόστους από τη στιγμή που καθίσταται αναγκαία η αποζημίωση των καταθετών. Κατ’ αυτό τον τρόπο, επιτυγχάνεται υψηλότερος βαθμός επιμερισμού του κινδύνου μεταξύ των εθνικών συστημάτων μέσω του EDIS. Το ποσοστό του κόστους που θα καλύψει το EDIS θα ξεκινά από σχετικά χαμηλό επίπεδο (20%) και θα αυξάνεται σε βάθος τετραετίας.
Φάση 3: Πλήρης ασφάλιση
Με τη σταδιακή αύξηση του ποσοστού κινδύνου που αναλαμβάνει το EDIS στο 100%, τα εθνικά DGS θα ασφαλίζονται πλήρως από το EDIS από το 2024 και έπειτα. Το ίδιο έτος προβλέπεται η πλήρης εφαρμογή του Ενιαίου Ταμείου Εξυγίανσης και των απαιτήσεων της τρέχουσας οδηγίας σχετικά με την εγγύηση των καταθέσεων.
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Εγγύησης των Καταθέσεων
Προβλέπεται εξαρχής η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Εγγύησης των Καταθέσεων. Το ταμείο θα χρηματοδοτείται άμεσα από τις εισφορές των τραπεζών, προσαρμοσμένες βάσει του κινδύνου. Η διαχείριση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Εγγύησης των Καταθέσεων θα ανατεθεί στο υφιστάμενο Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης.
Μέτρα μείωσης των κινδύνων
Παράλληλα με την καθιέρωση του EDIS και με τις εργασίες για τη νομοθετική πρόταση, η Επιτροπή θα επιδιώξει μια πλήρη δέσμη μέτρων για τη μείωση των κινδύνων και την εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού στην Τραπεζική Ένωση.
Σε αυτά περιλαμβάνονται:
– Η μείωση των επιλογών και των διακριτικών ευχερειών σε εθνικό επίπεδο όσον αφορά την εφαρμογή των κανόνων προληπτικής εποπτείας, έτσι ώστε ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (SSM) να μπορεί να λειτουργεί όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα.
– Η εναρμόνιση των εθνικών συστημάτων εγγύησης καταθέσεων.
– Η θέσπιση νόμων για την εφαρμογή των υπόλοιπων στοιχείων του κανονιστικού πλαισίου σχετικά με τις τράπεζες που έχει συμφωνηθεί σε διεθνές επίπεδο, και ειδικότερα ο περιορισμός της μόχλευσης των τραπεζών, η εξασφάλιση σταθερής χρηματοδότησης των τραπεζών, η βελτίωση της συγκρισιμότητας των σταθμισμένων ως προς τον κίνδυνο στοιχείων ενεργητικού και η δυνατότητα υλοποίησης των συστάσεων του Συμβουλίου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας σχετικά με συνολική ικανότητα απορρόφησης των ζημιών για τις τράπεζες έως το 2019, ώστε να διατίθενται επαρκείς πόροι για τις προβληματικές τράπεζες χωρίς να επιβαρύνονται οι φορολογούμενοι.
– Η επιβολή των υφισταμένων κανόνων, ούτως ώστε να περιοριστεί στο ελάχιστο η χρήση δημόσιας χρηματοδότησης για τη διατήρηση της φερεγγυότητας και της ανθεκτικότητας του τραπεζικού τομέα.
– Μεγαλύτερη σύγκλιση της νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας όπως ορίζεται στο Σχέδιο Δράσης για την Ένωση Κεφαλαιαγορών.
– Πρωτοβουλίες τον χειρισμό της έκθεσης των τραπεζών σε κινδύνους δημοσίου χρέους από απόψεως προληπτικής εποπτείας, όπως ο περιορισμός της έκθεσης των τραπεζών σε συγκεκριμένο κίνδυνο δημοσίου χρέους ώστε να διασφαλίζεται διαφοροποίηση του κινδύνου.
Παράλληλα με τις δράσεις αυτές, η Επιτροπή θα καταβάλει κάθε προσπάθεια για να εξασφαλίσει την πλήρη μεταφορά της υφιστάμενης νομοθεσίας στον εν λόγω τομέα από τα κράτη μέλη, όπως των οδηγιών του 2014 για την ανάκαμψη και εξυγίανση των τραπεζών (BRRD) και για τα συστήματα εγγύησης των καταθέσεων. Για το σκοπό αυτό και, κατά περίπτωση, έχουν ήδη κινηθεί διαδικασίες επί παραβάσει. (βλ. IP/15/5827).
Ιστορικό
Το 2012, η Επιτροπή ζήτησε τη δημιουργία μιας Τραπεζική Ένωσης που θα έθετε τον τραπεζικό τομέα σε υγιέστερες βάσεις και θα αποκαθιστούσε την εμπιστοσύνη στο ευρώ, στο πλαίσιο ενός πιο μακροπρόθεσμου οράματος για οικονομική και δημοσιονομική ολοκλήρωση[1]. Η Τραπεζική Ένωση επρόκειτο να υλοποιηθεί σταδιακά μεταφέροντας την εποπτεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θεσπίζοντας ενιαίο πλαίσιο για τη διαχείριση τραπεζικών κρίσεων, καθώς και ένα κοινό σύστημα για την προστασία των καταθέσεων. Τα δύο πρώτα στάδια έχουν ήδη ολοκληρωθεί με την εγκαθίδρυση του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) και του Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης (SRM), ωστόσο, εκκρεμεί η δημιουργία ενός κοινού συστήματος για την προστασία των καταθέσεων.
Η Έκθεση των πέντε Προέδρων, στις 22 Ιουνίου 2015[2],και η επακόλουθη ανακοίνωση της Επιτροπής, στις 21 Οκτωβρίου 2015[3], καθόρισε ένα σαφές σχέδιο για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ), καθώς και μέτρα για τον περαιτέρω περιορισμό των κινδύνων για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης αποτελεί απαραίτητο βήμα για μια πλήρη και βαθιά ΟΝΕ. Για το ενιαίο νόμισμα, ένα ενοποιημένο και πλήρως ολοκληρωμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική μετάδοση της νομισματικής πολιτικής, την καλύτερη απορρόφηση οικονομικών αναταράξεων μέσω επαρκούς διαφοροποίησης των κινδύνων στα κράτη μέλη και την εξασφάλιση γενικής εμπιστοσύνης προς το τραπεζικό σύστημα σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ
Ειδικότερα, η Έκθεση των πέντε Προέδρων προτείνει τη δημιουργία, μακροπρόθεσμα, ενός Ευρωπαϊκού Συστήματος Εγγύησης των Καταθέσεων (EDIS), ως τρίτου πυλώνα της Τραπεζικής Ένωσης από κοινού με την τραπεζική εποπτεία, που έχει ανατεθεί στον SSM, και την εξυγίανση των τραπεζών, η οποία έχει ανατεθεί στον SRM.
Ενώ τα εθνικά DGS είναι ήδη σε ισχύ και προβλέπουν την προστασία καταθέσεων μέχρι το ποσό των 100 000 ευρώ ανά άτομο/ανά λογαριασμό ανά τράπεζα, δεν καλύπτονται από κοινό ευρωπαϊκό καθεστώς.