Ποτέ ξανά καταθέσεις σε κίνδυνο

Βασικό μάθημα που μας δίδαξε η χρηματοπιστωτική κρίση υπήρξε η διαπίστωση των αδυναμιών της «αρχιτεκτονικής» του ενιαίου νομίσματος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έμεινε άπραγη. Σήμερα είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι για παρόμοιες αναταράξεις. Για την δημιουργία μια ανθεκτικής και ευημερούσας Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, θεμελιώδη σημασία έχει η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης. Τώρα πλέον έχουμε αυστηρότερους κανόνες για τις τράπεζες. Έχουμε ενιαίο εποπτικό μηχανισμό για τις τράπεζες της ευρωζώνης. Διαθέτουμε ακόμα ενιαίο πλαίσιο για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών, ούτως ώστε να μην εξαρτάται η διάσωση των τραπεζών από τους φορολογούμενους. Έχουμε θεσμοθετήσει ισχυρότερα μέτρα για την διασφάλιση της δημοσιονομικής πειθαρχίας και των οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Και ενισχύσαμε τα εθνικά συστήματα ασφάλισης των καταθέσεων, έτσι ώστε να εξασφαλισθεί η προστασία και η εγγύησή τους. Τώρα κάνουμε ένα ακόμη βήμα: Προτείνουμε ένα ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλισης των τραπεζικών καταθέσεων για ολόκληρη την ευρωζώνη.

To Ευρωπαϊκό Σύστημα Εγγύησης των Καταθέσεων (EDIS) είναι ο τρίτος πυλώνας μιας πλήρους ανεπτυγμένης Τραπεζική Ένωσης και είναι το ίδιο σημαντικός όσο η τραπεζική εποπτεία και η εξυγίανση – αν όχι περισσότερο, καθώς αφορά πλέον άμεσα τον ίδιο τον πολίτη. Η κατάσταση ως έχει, με εθνικά συστήματα εγγύησης των καταθέσεων παραμένει εύθραυστη σε περίπτωση τοπικής αστάθειας – ιδίως σε περιπτώσεις όπου κράτος και εθνικός τραπεζικός τομέας βρίσκονται για διάφορους λόγους σε ιδιαίτερα ευάλωτη κατάσταση. Το κοινό σύστημα ασφάλισης καταθέσεων θα αυξήσει την ανθεκτικότητα έναντι μελλοντικών κρίσεων.

Η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου Ευρωπαϊκού Συστήματος Εγγύησης των Καταθέσεων θα χρειαστεί χρόνο, όμως ξεκινάει ήδη τώρα, με την κατάθεση της σχετικής πρότασης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς το Συμβούλιο Υπουργών την εβδομάδα που πέρασε – πράγμα που καταδεικνύει την αποφασιστικότητα της Επιτροπής, αλλά και όλης της Ένωσης. Άλλωστε η σημασία που αποδίδεται στην συγκεκριμένη πολιτική αποδεικνύεται από το γεγονός ότι την προσυπογράφουν όχι μόνο ο Πρόεδρος Γιούνκερ, αλλά και άλλοι τέσσερεις πρόεδροι των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Ντόναλντ Τουσκ, ο Γερούν Ντάισενμπλουμ, ο Μάριο Ντράγκι και ο Μάρτιν Σουλτς.

Χρονικά, το σύστημα προτείνεται να υλοποιηθεί σε τρεις φάσεις. Το πρώτο βήμα θα στηρίζεται στην λεγόμενη «αντασφάλιση», που θα λειτουργεί παράλληλα με τα εθνικά συστήματα. Σε αυτή τη φάση, έως το 2020, το σύστημα θα ενεργοποιείται μόνο εφόσον έχουν εξαντληθεί τα κεφάλαια του εθνικού καθεστώτος ασφάλισης. Επίσης, τα κεφάλαια EDIS θα διατίθενται μόνο εφόσον έχουν εφαρμοστεί πλήρως από το κράτος μέλος οι σχετικοί κανόνες για την εγγύηση των καταθέσεων.

Η δεύτερη φάση είναι αυτή της «συνασφάλισης» ή αμοιβαιοποίησης. Στη φάση αυτή, τα εθνικά συστήματα δεν υποχρεούνται να έχουν πρώτα εξαντλήσει τους ιδίους πόρους πριν στραφούν στα κεφάλαια EDIS. Με τον τρόπο αυτό, ο επιμερισμός των κινδύνων που αφορούν τις καταθέσεις των πολιτών ισχυροποιείται. Το EDIS θα μπορεί να καλύψει ένα ποσοστό αρχικά 20%, το οποίο θα αυξάνεται σταδιακά σε βάθος τετραετίας.

Η τρίτη φάση είναι αυτή της πλήρους ασφάλισης. Με την σταδιακή αύξηση του ποσοστού κινδύνου που αναλαμβάνει το EDIS στο 100%, τα εθνικά συστήματα θα ασφαλίζονται πλήρως από το EDIS από το 2024 και μετά.

Παράλληλα, προβλέπεται εξαρχής η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Εγγύησης των Καταθέσεων, που θα χρηματοδοτείται άμεσα από τις εισφορές των τραπεζών, προσαρμοσμένες βάσει κινδύνου, ενώ η διαχείρισή του θα ανατεθεί στο υφιστάμενο Ευρωπαϊκό Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης.

Ο δρόμος δεν είναι εύκολος. Αντιδράσεις υπάρχουν ήδη, ιδιαίτερα από ισχυρές οικονομίες που θεωρούν ότι θα κληθούν να σηκώσουν το μεγαλύτερο βάρος στις περιπτώσεις ενεργοποίησης της εγγύησης. Παρ’ όλα αυτά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καταθέσει απόλυτα ισορροπημένη πρόταση και με επαρκείς δικλείδες ασφαλείας ώστε να αποφευχθεί η κατάχρηση του συστήματος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε, όπως προαναφέρθηκε, ότι πρόκειται για μέρος ενός αλληλοσυμπληρούμενου τριπτύχου.

Με τους ισχύοντες κανόνες, υπάρχει εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων μέχρι τα 100.000 ευρώ, αλλά οι εγγυήσεις αυτές αφορούν το κάθε κράτος μέλος χωριστά. Άρα, το επίπεδο εμπιστοσύνης σε μια τράπεζα μπορεί να εξαρτάται από την προέλευσή της – κάτι που δεν έχει νόημα στο πλαίσιο της λογικής ενός ενιαίου νομίσματος. Επιπλέον, οι «εθνικές καταθέσεις» είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε ισχυρές διακυμάνσεις σε τοπικό επίπεδο. Αν μπορέσουμε να ξεπεράσουμε αυτό το πρόβλημα, μπορούμε να ενισχύσουμε την χρηματοπιστωτική σταθερότητα, να σπάσουμε τον σύνδεσμο μεταξύ τραπεζών και στήριξης από τον φορολογούμενο και να αυξήσουμε την εμπιστοσύνη στην ασφάλεια των καταθέσεων. Αν προχωρήσουμε αποφασιστικά στην κατεύθυνση που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ασφάλεια των καταθέσεων των πολιτών, των Ευρωπαίων πολιτών, των Ελλήνων πολιτών δεν θα αμφισβητηθεί ποτέ ξανά.

Πάνος Καρβούνης