Μέτρα για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης – Πού βρισκόμαστε;

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα δράσης για τη Μετανάστευση, το οποίο εγκρίθηκε από την Επιτροπή τον Μάιο του 2015, επισημαίνει την ανάγκη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη διαχείριση της μετανάστευσης. Από τότε, έχουν ληφθεί διάφορα μέτρα, όπως η έγκριση δύο προγραμμάτων έκτακτης ανάγκης για τη μετεγκατάσταση 160.000 ατόμων με σαφή ανάγκη διεθνούς προστασίας, από τα πλέον θιγόμενα κράτη μέλη σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, και η έγκριση του σχεδίου δράσης της Επιτροπής για την επιστροφή.
Στις 23 Σεπτεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια δέσμη δράσεων προτεραιότητας για την εφαρμογή του ευρωπαϊκού προγράμματος δράσης για τη μετανάστευση, οι οποίες προβλέπεται να αναληφθούν εντός του επόμενου εξαμήνου. Σε αυτές περιλαμβάνονται τόσο βραχυπρόθεσμες δράσεις για τη σταθεροποίηση της τρέχουσας κατάστασης όσο και πιο μακροπρόθεσμα μέτρα για τη δημιουργία ενός σταθερού συστήματος που θα αντέχει στον χρόνο.
Στον κατάλογο των δράσεων προτεραιότητας καθορίζονται τα βασικά μέτρα που απαιτείται να ληφθούν άμεσα όσον αφορά τα εξής: (i) επιχειρησιακά μέτρα· (ii) δημοσιονομική στήριξη και (iii) εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ.
Ο κατάλογος εγκρίθηκε κατά την άτυπη συνάντηση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων στις 23 Σεπτεμβρίου 2015 και εκ νέου στις 15 Οκτωβρίου 2015.
Τα εν λόγω μέτρα πρέπει τώρα να εφαρμοστούν ταχέως και αποτελεσματικά σε όλα τα επίπεδα.
Για την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν στην συνάντηση των ηγετών σχετικά με τη διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων, βλέπε εδώ.
Οικονομικές δεσμεύσεις
Κατά την άτυπη σύνοδο των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της 23ης Σεπτεμβρίου, τα κράτη μέλη αναγνώρισαν την ανάγκη να κινητοποιηθεί πρόσθετη εθνική χρηματοδότηση. Επανέλαβαν τη δέσμευσή τους στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 15 Οκτωβρίου. Η Επιτροπή έχει ήδη προτείνει τροποποιήσεις των προϋπολογισμών της για το 2015 και το 2016, αυξάνοντας τα κονδύλια για την προσφυγική κρίση κατά 1,7 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι η Επιτροπή θα διαθέσει συνολικά 9,2 δισ. ευρώ για την προσφυγική κρίση το 2015 και το 2016. Τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν να αναπτύξουν αντίστοιχη εθνική χρηματοδότηση. Ωστόσο, πολλά κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη διαθέσιμους πόρους αντίστοιχους με τη χρηματοδότηση που χορηγεί η ΕΕ στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), στο Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα και άλλους συναφείς οργανισμούς (500 εκατ. ευρώ), στο Περιφερειακό Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ για τη Συρία (500 εκατ. ευρώ) και στο Καταπιστευματικό Ταμείο έκτακτης ανάγκης για την Αφρική (1,8 δισ. ευρώ).
Οικονομικές δεσμεύσεις των κρατών μελών από τις 23 Σεπτεμβρίου 2015, σε εκατ. ευρώ
Προγράμματα μετεγκατάστασης
Τα μέτρα που προτάθηκαν από την Επιτροπή και εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο στις 14 Σεπτεμβρίου και στις 22 Σεπτεμβρίου για την μετεγκατάσταση 160 000 ατόμων με σαφή ανάγκη διεθνούς προστασίας θα καταστήσουν δυνατή μια σημαντική, αν και μερική, μείωση της πίεσης που δέχονται τα πλέον θιγόμενα κράτη μέλη. Είναι ζωτικής σημασίας το γεγονός ότι τα μέτρα αυτά θα εφαρμοστούν πλέον πλήρως. Για να μπορέσουν οι μηχανισμοί αυτοί να λειτουργήσουν αποτελεσματικά, τα κράτη μέλη πρέπει να ανταποκριθούν γρήγορα στην έκκληση για παροχή εθνικών εμπειρογνωμόνων οι οποίοι θα ενισχύσουν τα κομβικά σημεία («hotspots»), θα κοινοποιούν στην Επιτροπή τις ικανότητες υποδοχής που διαθέτουν και θα ορίζουν τα εθνικά σημεία επαφής που θα συντονίζουν τις περιπτώσεις μετεγκατάστασης με την Ελλάδα και την Ιταλία καθώς και τις εθνικές προσπάθειες επανεγκατάστασης.
Στήριξη των κρατών μελών προς τον μηχανισμό επείγουσας μετεγκατάστασης
Προσέγγιση των κομβικών σημείων («hotspot»)
Στον πυρήνα της στρατηγικής και της αξιοπιστίας της ΕΕ είναι να αποδείξει ότι μπορεί να αποκατασταθεί η εύρυθμη λειτουργία του συστήματος μετανάστευσης, ιδίως μέσω των ομάδων στήριξης για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών που αναπτύσσονται στα κομβικά σημεία («hotspot»), ώστε να βοηθήσουν τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν τις πιο έντονες πιέσεις να εκπληρώσουν τα καθήκοντα και τις ευθύνες τους. Για το έργο των ομάδων στήριξης απαιτείται ένας ισχυρός πυρήνας οργανισμών της ΕΕ, η στενότερη δυνατή συνεργασία με τις αρχές στην Ιταλία και την Ελλάδα, και η στήριξη των άλλων κρατών μελών.
Τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την ικανότητα των κομβικών σημείων («hotspot»)
Επιστροφές
Η διασφάλιση της αποτελεσματικής διενέργειας των επιστροφών αποτελεί βασικό μέρος των εργασιών των ομάδων στήριξης για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών σε περιοχές κομβικών σημείων. Τούτο απαιτεί επίσης την καθιέρωση αποτελεσματικών συστημάτων στο εσωτερικό της ΕΕ για την έκδοση και την εκτέλεση των αποφάσεων επιστροφής. Έχουν ληφθεί συγκεκριμένα μέτρα τον τελευταίο μήνα για την ανάπτυξη ενός συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης της επιστροφής και χρήσης των συστημάτων ανταλλαγής πληροφοριών της ΕΕ ώστε να συμπεριληφθούν οι αποφάσεις επιστροφής και οι απαγορεύσεις εισόδου. Πρέπει επίσης να δοθούν στις αρμόδιες για την επιστροφή υπηρεσίες των κρατών μελών οι απαραίτητοι πόροι για την εκπλήρωση των καθηκόντων τους. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόσουν άμεσα το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την επιστροφή που προτάθηκε από την Επιτροπή και εγκρίθηκε από τα κράτη μέλη στο Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Οκτωβρίου 2015.
Επιστροφές από τον Σεπτέμβριο
Στήριξη στις χώρες που ενεργοποιούν τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της ΕΕ
Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ έχει σχεδιαστεί για να προσφέρει πρακτική στήριξη σε χώρες που πλήττονται από κατάσταση κρίσης. Η Σερβία, η Σλοβενία και η Κροατία ζητούν σήμερα στήριξη από τον μηχανισμό. Ο μηχανισμός αυτός μπορεί να κινητοποιήσει διάφορους τύπους βοήθειας σε είδος, μεταξύ άλλων ομάδες και εξοπλισμό, στέγη, ιατροφαρμακευτικό υλικό και άλλα είδη εκτός τροφίμων, καθώς και εμπειρογνωμοσύνη. Η χώρα που ενεργοποιεί τον μηχανισμό υποβάλλει αίτηση, και τα συμμετέχοντα κράτη παρέχουν βοήθεια για την αντιμετώπιση των διαπιστωμένων αναγκών. Η Επιτροπή αύξησε το ποσό της συγχρηματοδότησης που θα παρέχει για τη μεταφορά ειδών πρώτης ανάγκης και εμπειρογνωμόνων κατά τη διάρκεια της τρέχουσας προσφυγικής κρίσης. Μέχρι σήμερα, πολύ μικρός αριθμός κρατών μελών ανταποκρίθηκαν στις εν λόγω αιτήσεις ενεργοποίησης του μηχανισμού· σημαντικοί πόροι πρέπει ακόμη να παρασχεθούν στη Σερβία, τη Σλοβενία και την Κροατία ώστε να αντιμετωπίσουν την τρέχουσα κατάσταση.
Στήριξη από τα κράτη μέλη του μηχανισμού πολιτικής προστασίας υπέρ της Σερβίας, της Σλοβενίας και της Κροατίας
Ιστορικό
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταβάλλει συστηματικές και συνεχείς προσπάθειες για μια συντονισμένη ευρωπαϊκή απόκριση στο προσφυγικό και το μεταναστευτικό ζήτημα.
Κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker, ανέθεσε σε έναν Επίτροπο με ειδική αρμοδιότητα για θέματα μετανάστευσης — τον κ. Δημήτρη Αβραμόπουλο — να συνεργαστεί με τους άλλους Επιτρόπους, υπό τον συντονισμό του πρώτου Αντιπροέδρου κ. Frans Timmermans, για την εκπόνηση μιας νέας πολιτικής για τη μετανάστευση ως μία από τις 10 προτεραιότητες των Πολιτικών Κατευθύνσεων.
Στις 13 Μαΐου 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα δράσης για τη Μετανάστευση, το οποίο καθορίζει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη βελτίωση της διαχείρισης όλων των πτυχών της μετανάστευσης.
Στο πλαίσιο του θεματολογίου έχουν ήδη εγκριθεί δύο δέσμες μέτρων υλοποίησης, στις 27 Μαΐου 2015και στις9 Σεπτεμβρίου 2015, και αρχίζει η εφαρμογή τους.