Ολοι όσοι πιστεύουμε στον σημαντικό ρόλο της ιδιωτικής οικονομίας με τη διαφανή ρύθμιση ανεξάρτητων αρχών, με καινοτομία, με υγιή επιχειρηματικότητα, με κοινωνικά και χωροταξικά δίκαιη κατανομή του πλούτου, οφείλουμε να πρωταγωνιστήσουμε στη διαμόρφωση μιας μεγάλης προοδευτικής Μεταρρυθμιστικής Παράταξης της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας. Οφείλουμε με πράξεις να αποδεικνύουμε ότι αυτό δεν είναι απλό ευχολόγιο, αλλά επιλογή που την εφαρμόζουμε τόσο στη θεσμική συμπεριφορά μας όσο και στην καθημερινή λειτουργία μας.
Μια μεγάλη πρόκληση εφαρμογής των παραπάνω αντιμετωπίσαμε όταν κληθήκαμε να απαντήσουμε στο ερώτημα πώς μπορούμε να εξαφανίσουμε τη γραφειοκρατία στην περιβαλλοντική αδειοδότηση κάθε είδους επιχειρηματικής δραστηριότητας. Απαντήσαμε θετικά στην πρόκληση. Οι αρχές τις οποίες υιοθετήσαμε και εφαρμόσαμε είναι οι ακόλουθες:
1. Εμπιστευθήκαμε την ειλικρίνεια του αιτούντος και διευκολύναμε άμεσα την περιβαλλοντική αδειοδότηση μέσα από ένα απλό έντυπο δέσμευσης του ενδιαφερομένου, χωρίς καμία γραφειοκρατία.
2. Δημιουργήσαμε μια (ηλεκτρονική) web πλατφόρμα, όπου καταγράφεται η διαχρονική πορεία περιβαλλοντικής αδειοδότησης και λειτουργίας κάθε επένδυσης, προκειμένου ούτε ο επενδυτής αλλά ούτε και η δημόσια υπηρεσία που χειρίζεται τον φάκελο να μπορούν να αποκρύψουν οτιδήποτε.
3. Αξιοποιήσαμε τη δυνατότητα outsourcing σε ζητήματα περιβαλλοντικών ex post ελέγχων με τη δημιουργία Σώματος Πιστοποιημένων Ελεγκτών και Αξιολογητών Περιβάλλοντος.
Πιο συγκεκριμένα:
Α. Με τον ν.4014/2011, βάλαμε τις βάσεις για ένα νέο ξεκίνημα στην περιβαλλοντική αδειοδότηση. Μέχρι και το 2012-2013, οι φάκελοι περιβαλλοντικής αδειοδότησης ανά έτος ξεπερνούσαν τις 22.000, από τις οποίες 13.300 στις Περιφέρειες, 7.500 στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και 750 στο υπουργείο Περιβάλλοντος. Στην Αυστρία, μια χώρα παρόμοιου μ’ εμάς μεγέθους, πρότυπο προστασίας του περιβάλλοντος, διεξάγονται κάθε χρόνο μόλις 23 μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο 340. Ο μεγαλύτερος αριθμός διεξάγεται στη Γαλλία (περίπου 4.000 κάθε χρόνο), δηλ. 6 φορές μικρότερος από την Ελλάδα, με μια Γαλλία 6 φορές πληθυσμιακά μεγαλύτερη από την Ελλάδα. Ενώ στην Ε.Ε. ο μέσος χρόνος έγκρισης ήταν 8-9 μήνες, στην Ελλάδα ξεπερνούσε πολλές φορές τους 40 μήνες.
Μέσα σε 1,5 χρόνο ανατρέψαμε τα πάντα. Στηριζόμενοι όχι στην αρχή «Εκπονήστε μελέτες για να τις εγκρίνει μετά από χρόνια η υπηρεσία», αλλά στην αρχή «Δεχόμαστε ως ειλικρινή την υπεύθυνη δήλωσή σας ότι έχετε όλες τις προϋποθέσεις που απαιτεί ο νόμος, αλλά σε περίπτωση ψευδούς δήλωσης, το μαγαζί θα κλείσει», εκδώσαμε 23 προεδρικά διατάγματα και υπουργικές αποφάσεις για τις Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ) που αναλαμβάνει ο κάθε υπεύθυνος μιας δραστηριότητας που αδειοδοτείται περιβαλλοντικά. Αυτές οι ΠΠΔ αφορούν π.χ. τα πάνω από 6.000 πρατήρια καυσίμων, τα πάνω από 10.000 συνεργεία αυτοκινήτων, όλα τα μικρά ξενοδοχεία κάτω των 100 κλινών, όλες τις μικρομεσαίες πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, όλους τους αγροτικούς και συνδετήριους δρόμους, όλα τα μικρά λιμάνια και τις μικρές βιομηχανίες και βιοτεχνίες, τα πολυκαταστήματα κάτω των 5.000m2, τα γκαράζ κάτω των 500 θέσεων, τις εγκαταστάσεις εκπαίδευσης κάτω των 75 στρ., τις αθλητικές εγκαταστάσεις για λιγότερους από 5.000 θεατές, τα νοσοκομεία και κλινικές έως 300 κλίνες κ.ά.
Το έτος 2014 από τις περίπου 22.000 μελέτες τον χρόνο, υποβλήθηκαν μόλις 2.050, μια μείωση της τάξης του 90%. Το εθνικό κέρδος από τα διοικητικά βάρη και τα οικονομικά οφέλη από την παραπάνω παρέμβαση ξεπερνούν κάθε χρόνο τα 85.000.000 ευρώ, κατανεμόμενα σε 49.000.000 ευρώ για τον ιδιωτικό τομέα και 36.000.000 ευρώ για τον δημόσιο τομέα.
Β. Τον Οκτώβριο 2014 παρουσιάσαμε στο ΕΒΕΑ τη δεύτερη πολύ μεγάλη διοικητική μεταρρύθμιση, αυτή που ονομάσαμε «Περιβαλλοντική Διαύγεια». Το Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο (ΗΠΜ) αποτελεί μια web περιβαλλοντική πλατφόρμα στο Διαδίκτυο όπου κάθε έργο ή δραστηριότητα, έχοντας έναν μοναδικό αριθμό Περιβαλλοντικής Ταυτότητας (ΠΤ), παρακολουθείται από τη «γέννησή» του (δηλ. την υποβολή αίτησης αδειοδότησης) μέχρι την ολοκλήρωσή του (δηλ. το τέλος λειτουργίας του και την αποκατάσταση του περιβάλλοντος που επηρεάστηκε).
Κάθε πολίτης μπορεί να έχει πλήρη εικόνα και παρακολούθηση για το πού βρίσκεται κάθε μία αίτηση πάνω σε έναν πλήρη ψηφιακό χάρτη της πόλης ή της περιφέρειάς του και κατά συνέπεια να ελέγχει τη διαφάνεια και την ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων της διοίκησης. Με την ενσωμάτωση Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων (ΓΠΣ-GIS) που υιοθετήσαμε στην εφαρμογή, η web πλατφόρμα λειτούργησε ταυτόχρονα ως εργαλείο άσκησης τομεακών και περιβαλλοντικών πολιτικών (βιομηχανία, τουρισμός, ενέργεια, εξόρυξη κ.ά.). Μην αποπειραθείτε να βρείτε την εξέλιξη του προγράμματος στην ιστοσελίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος. Η εφαρμογή δεν υπάρχει!
Γ. Αντιμετωπίσαμε όμως και το μεγάλο ζήτημα της έλλειψης Πιστοποιημένων Ελεγκτών και Αξιολογητών Περιβάλλοντος. Ετοιμάσαμε και ολοκληρώσαμε τα προεδρικά διατάγματα για Μητρώα Αξιολογητών Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και Μητρώο Ελεγκτών Περιβάλλοντος, που θα χρηματοδοτούντο μέσα από τη διαδικασία των περιβαλλοντικών τελών κατά τη διαδικασία αδειοδότησης. Υστερα από 1 χρόνο, με έτοιμα τα σχέδια των προεδρικών διαταγμάτων, δεν έχει ακόμη τίποτα θεσμοθετηθεί.
Τα παραπάνω είναι μια συνοπτική περιγραφή μιας μεγάλης άγνωστης διοικητικής μεταρρύθμισης, που ενισχύει την υγιή επιχειρηματικότητα, χωρίς καμία έκπτωση σε ζητήματα περιβαλλοντικών αρχών και περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η μεταρρύθμιση αυτή αποτελεί μια win-win επιλογή τόσο για το περιβάλλον όσο και για την ανάπτυξη. Κυρίως όμως είναι μια νίκη για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας με περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο.
Τελικά, αν θέλουμε, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα κράτος που ξεπερνά τη μιζέρια των μνημονίων και βγαίνει στο ξέφωτο της πραγματικής ανάπτυξης και του χαμόγελου.
* Το άρθρο δημοσιεύεται στην εφημερίδα Καθημερινή – Ο Γιάννης Μανιάτης είναι καθηγητής και βουλευτής Αργολίδας με την Δημοκρατική Συμπαράταξη.