Στα ορεινά της Αργολίδας η θεά Δήμητρα γιορτάζει κάθε άνοιξη την «παρακόρη» της Κρύα Βρύση. Σίγουρα «παρακόρη» γιατί για έξι μήνες το χρόνο η Κρύα Βρύση είναι νεκρό χωριό, σε αναγκαστική χειμέρια νάρκη. Όχι δεν την ερωτεύθηκε ο Άδης όπως την μυθική Περσεφόνη την κόρη της Δήμητρας αν και είναι απόλυτα ερωτεύσιμος τόπος. Η συστηματική ίσως και εσκεμμένη αδιαφορία ανευθυνοϋπεύθυνων καταντούν τον φιδίσιο δρόμο ένα χειμερινό βρόγχο και οδηγεί αυτόν τον τόπο σε παροδική περιοδική νάρκωση. Μόνος σφυγμός ζωής το τρεχούμενο νερό της βρύσης, αντιστέκεται στον ασφυκτικό θάνατο της απουσίας των ανθρώπων. Τούτη η ζωοφόρος βρύση από την οποία πήρε και το όνομα το χωριό, με το πρώτο σινιάλο της Άνοιξης, με την πρώτη βαθιά ανάσα πετά από πάνω την θηλιά της λήθης. Σε γιορτινό αντάμωμα στην πλατεία της ζωντανεύει με το πανηγύρι των φίλων και των συγγενών η κοινότητα ή τουλάχιστον το πνεύμα της κοινότητας είναι ακόμα εκεί. Πολλοί από εμάς έχουμε γονιδιακή σχέση με το χωρίο. Φαίνεται ότι για κάποιο επιβιωτικό λόγο στην υγρασία της βρύσης ποτίζουμε τις θύμησες για να διατηρηθούν και αναπτύσσουμε νέες μνήμες.
-Την πρωτομαγιά θα πάμε Κρύα Βρύση;
-Θα μας βγάλει ο δρόμος ; (Ρωτά ο πατέρας μου.)
-Μας βγάλει δεν μας βγάλει εμείς θα πάμε! Μόνο μια χάρη θέλω, να πάρεις μαζί όλα τα χρειαζούμενα να μου φτιάξεις ένα καφέ στην βρύση. Το πρωί έχει λειτουργία στον Άγιο Γεώργιο.
Πρωί – πρωί την άλλη μέρα ξεκινήσαμε. Το μικρό πράσινο αυτοκίνητο αναμετριόταν επιτυχώς με τον καταστραμμένο δρόμο , γούβα την γούβα , σχεδόν από θαύμα φθάσαμε στον Άγιο Γεώργιο. Στα αριστερά του δρόμου ο πρώτος φύλακας άγγελος του χωριού, πολεμιστής έτοιμος να σκοτώσει το κακό θηρίο. Καλός ο άγιος αλλά το τέρας της γραφειοκρατίας για να γίνει προσπελάσιμο το χωριό δεν το σκότωσε ακόμα. Αλλά είπαμε τα θαύματα αργούν! Πεντακάθαρο λιτό εκκλησάκι, τα πυκνόφυλλα δέντρα γύρω του αντιστέκονται στην ανάβαση του ήλιου και αυτός τα γεμίζει με φωτοστέφανα φωτός. Η πόρτα στο ξωκλήσι είναι πολύ χαμηλή. Ακόμα και ο πολύ κοντός ενήλικας θα σκύψει πριν μπει μέσα. Μια αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα σε αναγκάζει να προσκυνήσεις πριν ανάψεις το κεράκι σου στο μανουάλι. Μέχρι να τελειώσει και η αρτοκλασία τα καταπράσινα δέντρα αντιστάθηκαν στην ηλιακή επίθεση. Τότε ο κίτρινος αφέντης του ουρανού ακολουθώντας το κόλπο του Δούρειου Ύψους ανεβαίνοντας ψηλά γέμισε το δρόμο για το χωριό ανοιξιάτικο φως. Πρώτος έφυγε ο Γιώργος κουβαλώντας ένα φορτηγό τραπέζια και καρέκλες. Το φετινό αντάμωμα θα είναι μάλλον υπερπαραγωγή! Ο ήλιος φωτίζει έντονα ανηφορικά και εμείς ακολουθούμε τα σημάδια του. Σε μια προστατευμένη αμφιθεατρική θέση η επόμενη εκκλησία, στα δεξιά του δρόμου, η Αγία Παρασκευή. Σε γυναίκα αφιερωμένη τούτη η εκκλησία άξιζε μια προστατευμένη θέση. Παράδρομοι και μονοπάτια την αγκαλιάζουν δεξιά και αριστερά, λες και θέλουν να της προσφέρουν την φυγή, αλλά αυτή επιλέγει τον αποκεφαλισμό για την πίστη της . Αυτή την ηρωική στάση γιορτάζουν στις 26 του Ιούλη κάθε χρόνο με πανηγύρι στην μνήμη της.
-Πριν πενήντα χρόνια περίπου έγινε ο γάμος μας με την μάνα σου σε τούτη την εκκλησία.
Ακούω από την θέση του συνοδηγού τον πατέρα μου, αποφεύγω μια μεγάλη γούβα παίρνοντας μια μεγάλη στροφή και χάνω το βλέμμα του. Όταν κάποιος σου διηγείται εικόνες από το παρελθόν το βλέμμα, η υγρασία των ματιών δίνουν τα χρώματα αυτής της μνήμης. Τελευταία εκκλησία πριν το χωριό πάλι στα αριστερά και πάλι αφιερωμένη σε άγιο πολεμιστή , ο Άγιος Κωνσταντίνος ταμπουρωμένος στην τελευταία αριστερή στροφή στέκει ψηλός αγέρωχος, βυζαντινός αυτοκράτορας. Είναι η μόνη εκκλησία που ξεχωρίζεις από το χωριό όταν κοιτάς προς τα κάτω. Τούτος ο άγιος έχει και ένα άλλο ρόλο, κάνει παρέα στους νεκρούς του χωριού έτσι όπως αυτοί αγναντεύουν τους ζωντανούς απέναντι στην πράσινη πλαγιά των σπιτιών.
Η μάνα σταματά για να ανάψει τα καντήλια στους δικούς της. Ο ήλιος είναι πολύ δυνατός και λαμπερός αλλά αυτοί που πέρασαν την πύλη του άλλου κόσμου έχουν ανάγκη το καντήλι και τις τρεμάμενες σκιές του. Μόνο έτσι θα βρουν σκιά την σκιά τα χρώματα και τον δρόμο για να έρθουν λαμπεροί και ωραίοι στα όνειρα μας. Νικητές του χώρου και του χρόνου ζωντανοί και νεκροί ανταμωμένοι σε καταιγιστικές εικόνες όσο οι τρεμάμενοι κοιμισμένοι βολβοί των ματιών μας κατεβάζουν εικόνες. Φτάσαμε νωρίς έξω από το σχολείο του χωριού και σταθμεύσαμε το αυτοκίνητο με ευκολία. Μπαίνοντας στο χώρο της βρύσης και της πλατείας είδαμε τα μέλη του συλλόγου ο «Κτενιάς» να δίνουν πραγματική μάχη. Ο Δημήτρης, ο Χαρίλης , ο Γιώργος και ο νεαρός Φώτης στρατιώτες της Κρυαβρυσιώτικης άνοιξης εργάζονται πυρετωδώς. Στήνουν φωτιές , σκιές , το πάλκο , τραπέζια, καρέκλες. Το σκηνικό στήνεται με ραγδαία επιτυχία. Αναμένονται οι θεατές που θα είναι ταυτόχρονα όλοι πρωταγωνιστές και της φετινής επιστροφής της ζωής στο χωριό. Στο κύκλο του πανηγυριού, στην δυναμική της κοινότητας, όλοι πρόσωπα μοναδικά , όλοι ισότιμοι , η άμεση δημοκρατία μόνο μέσα σε αυτόνομες κοινότητες μπορεί να βρει ξανά την πηγή της. Είμαι πάλι τυχερός, βρίσκω τραπέζι κοντά στην βρύση, Κάθομαι σε μια μεγάλη άσπρη καρέκλα και αφήνομαι στον ήχο του νερού από τα δύο κανάλια. Ένα υγρό ρεμπέτικο χορεύει εννιά όγδοα μέσα στο μυαλό μου. Ένα περήφανο αρχαϊκό ζεϊμπέκικο πάνω από την πηγάδα του θανάτου με ρυθμικό κελάρυσμα καλεί την Περσεφόνη να φέρει την ζωή και την άνοιξη. Τούτο το τραγουδιστό νερό ξέρει την ματαιότητα του χρόνου, χορεύει περήφανο σταγόνα την σταγόνα και χάνεται ακολουθώντας τον μοναχικό του δρόμο για την θάλασσα. Κλείνω τα μάτια μου, βλέπω εκεί στα αριστερά της βρύσης την γιαγιά μου, καλοκαίρι αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα ανάβει τα καζάνια μαζί με άλλες χωριανές, βάζουν μπουγάδα. Το σταχτένιο αλκαλικό διάλυμα, η αλισίβα, έτοιμη για την λεύκανση των ρούχων. Η Περσεφόνη κάνει το θαύμα της, η μια παρέα μετά την άλλη γεμίζουν την ανοιξιάτικη πλατεία. Ο πατέρας μου κρατά την υπόσχεση του, βγάζει τα χρειαζούμενα για να φτιάξει τον καφέ.
-Οι υποσχέσεις πρέπει να κρατιούνται …. (μονολογεί).
Ανακατεύει με την εμπειρία παλαίμαχου καφετζή το μπρίκι. Αλλά εκείνη η καφετιά περιστροφική δίνη μέσα στο μεταλλικό δοχείο γίνεται μια χοάνη και στο ασφυκτικό κέντρο της προβάλλονται πρόσωπα από φίλους και συγγενείς που χάθηκαν, Βασίλης, Ματίνα, Θάνος, Παναγιώτα, Πέτρος, Ανδρέας, Γιάννης… Το χέρι του συνεχίζει πεισματικά την περιστροφική κίνηση τα μάτια υγραίνονται για να αντέξουν τις εικόνες.
-Πατέρα φτάνει το ανακάτεμα, δυνάμωσε λίγο την φωτιά….
-Έλα παππούλη να σου δείξω τα χωράφια σου… ( έλεγε το βλέμμα που μου γύρισε , αλλά σίγουρα σταμάτησε η υγρή χρονοπύλη των αναμνήσεων ).
Ακολουθώντας τις οδηγίες των μερακλήδων του καφέ, καθαρίζω το λαρύγγι μου με λίγο κρύο νερό, φυσάω τρεις φορές το εξαιρετικό καϊμάκι και κατεβάζω με κλειστά μάτια την πρώτη γουλιά. Όπως θα έλεγε και ένας καλός φίλος
-Αγγίξαμε την τελειότητα.
Ανοίγοντας τα μάτια, από την κάτω μεριά της βρύσης βλέπω το ολοκληρωμένο πάλκο να αιωρείται μέσα στα σύννεφα. Η θέση που διάλεξαν να το βάλουν διαγώνια απέναντι από την βρύση του δίνει μια αιωρούμενη οπτική συνέχεια, κρέμεται και συνεχίζεται στον ουρανό. Οι πρώτες νότες, ταξιδιωτικά πουλιά πετούν από τον κλαρίνο του επιδέξιου μουσικού, στέλνουν το οριστικό μήνυμα η Περσεφόνη γύρισε! Μυρωδιές τσίκνα χρώματα και η μουσική ανοίγουν το πανηγύρι.
Η παρέα των μικρών παιδιών μέσα στην αναγεννημένη κοινότητα βιώνει την απόλυτη ελευθερία να κινηθούν χωρίς να νικηθούν από τα αποτρεπτικά μη των ενηλίκων. Ανακαλύπτουν το αλώνι, την κυκλική διαδρομή γύρω από την βρύση κάποια γενναία κουτρουβαλούν κάθετα στην βρύση ρίχνοντας προειδοποιητικές πέτρες στους καθήμενους ενήλικες. Σύμφωνα με το ανεπίσημο έθιμο των ανθρώπων του συλλόγου τον τυχερό λαχνό για την κλήρωση του μεγάλου δώρου , ένα ποδήλατο τον τράβαγε το μικρότερο παιδί. Φέτος αποφάσισαν να ακολουθήσουν αντίστροφη χρονολογική πορεία για τον επιλογέα του λαχνού. Το μεγαλύτερο παιδί είναι η κυρά Βαγγελιώ ενενήντα τόσο χρονών, αυτή θα τραβήξει τον λαχνό. Η γιαγιά με την υποστήριξη της ξύλινης μαγκούρας της και βλέμμα παιδούλας που πήρε απρόσμενο δώρο πήγε προς το κουτί των λαχνών. Ενώ ακούει και την δεύτερη επιθυμία των ανθρώπων του συλλόγου με την φωνή του Χαρίλη.
-Και μετά την κλήρωση, η ορχήστρα θα παίξει προς τιμήν της το τραγούδι «ένα νερό κυρά Βαγγελιώ» .
Η γιαγιά με σταθερό χέρι διαλέγει τον λαχνό 331.Είναι δεύτερη φορά που κληρώνουν ποδήλατο οι άνθρωποι του συλλόγου. Φαίνεται ότι έχει και συμβολικό χαρακτήρα για τους κρατούντες την εξουσία Μπορεί να μας κάνετε την ζωή ποδήλατο με τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις σας αλλά εμείς πεισματικά θα συνεχίζουμε να φέρνουμε την άνοιξη στο χωριό. Το νούμερο του λαχνού είναι και ένας καλός οιωνός. Το 331π.Χ. ο μέγας Αλέξανδρος ακολουθώντας μια πανέξυπνη τακτική νίκησε στα Γαυγάμηλα και μπήκε θριαμβευτής στην Βαβυλώνα. Οι άνθρωποι του συλλόγου κρατώντας ζωντανή την Κοινότητα τους θα νικήσουν την λήθη και την φθορά. Η ορχήστρα αρχίζει να παίζει το τραγούδι της γιαγιάς «Ένα νερό κυρά Βαγγελιώ» , παραδίδει την μαγκούρα στον επίσης ακμαιότατο άντρα της και του παραχωρεί την θέση του πρωτοχορευτή. Η ίδια υποβασταζόμενη από το ροζιασμένο χέρι του πολύχρονου συντρόφου της και από το γαλάζιο μαντήλι πανί που της προσφέρει ένας νεαρότερος άντρας μπαίνει στον κυκλωτικό χορό. Ο χώρος και ο χρόνος παύουν να υπάρχουν. Η κυκλική κίνηση γίνεται η συνεχόμενη σπείρα τους διαρκούς ρευστού της ζωής. Στα βήματα της διαγράφεται η αλήθεια που δεν θέλουμε να ακούμε , τίποτα δεν μας ανήκει μόνο η επιλογή της μετοχής στο ποτάμι της ζωής αλλιώς ας κάτσουμε στατικοί απολιθωμένοι θεατές στις όχθες του τίποτα.
Η μαγκούρα που κρατά ο άντρας της ακλουθεί τον ρυθμό του χορού και στέλνει δονούμενα μηνύματα τα οποία μέσα από υπόγειες διαδρομές θα φτάσουν στον βαρκάρη του Αχέροντα, βήμα το βήμα , χτύπο το χτύπο το μήνυμα είναι πια σαφέστατο :
– Δεν μας τρομάζουν οι πύλες του Τίποτα και της Λήθης, την Αλήθεια μας φανερώνουμε στην μετοχή , στην Κοινότητα, την είπε και ο ποιητής «άξιζε να υπάρξουμε για να συναντηθούμε**».
*Το κείμενο είναι μικρό αντί- δώρο για τους ανθρώπους του συλλόγου της κοινότητας Κρύας Βρύσης «ο Κτενιάς». Τα ανοιξιάτικα δώρα που μας προσφέρουν εδώ και χρόνια είναι ανεκτίμητα. Με τον αγώνα τους έχουν φτιάξει ένα γερό μονοπάτι και κάθε άνοιξη η «παρακόρη» της Δήμητρας η Κρύα Βρύση σαν άλλη Περσεφόνη επιστρέφει στην πηγή της, να δροσιστεί στην συνέχεια της Κοινότητας….
**Γιάννης Ρίτσος «Εαρινή Συμφωνία».