Δε θέλει πολύ για να καταλάβεις μέσα από τις αντιφάσεις τους τι επιδιώκουν οι ηγεσίες των Ενώσεων Περιφερειών (ΕΝΠΕ) και Δήμων (ΚΕΔΕ). Προτού καλά καλά δοθεί σε διαβούλευση το σχέδιο νόμου «Κλεισθένης 1» είχαν ήδη με απόλυτο τρόπο αποφανθεί. «Απαράδεκτο, πάρτε το πίσω, διαλύει την Τοπική Αυτοδιοίκηση», αν και μέχρι χθες σχεδόν όλοι υποστήριζαν ότι πρέπει να αλλάξει ο «Καλλικράτης». Και αυτό γιατί η πρόταση περιλαμβάνει την εφαρμογή της απλής αναλογικής στην εκλογή των συλλογικών οργάνων. Αιτία πολέμου γι’ αυτούς η αμφισβήτηση του προσωποπαγούς αντιδημοκρατικού κατεστημένου, το οποίο έχουν επιβάλλει χρόνια τώρα σ’ αυτόν τον άμεσο λαϊκό θεσμό.
Για την επιτυχία του στόχου τους έστησαν δύο βιαστικά κοινά συνέδρια, δημιούργησαν οπαδούς και σήκωσαν «μπουχό» για να μη γίνει ουσιαστική συζήτηση. Με συνθήματα και κραυγές πιστεύουν ότι θα καλύψουν την απλή λογική και τις απαιτήσεις των καιρών. Ξεκίνησαν με ακραίες φωνές, στη συνέχεια κάπως μαζεύτηκαν, εκτέθηκαν και μετά «τοίχος». Εξέθεσαν μέχρι και τους εκπροσώπους τους στην κοινή οργανωτική επιτροπή των συνεδρίων όταν άλλαξαν από μόνοι τους την ημερήσια διάταξη για να στηθεί μια αντικυβερνητική φιέστα και να κυριαρχήσουν ο καταγγελτικός λόγος και τα προκατασκευασμένα ψηφίσματα.
Αυτοί, των οποίων οι πολιτικοί ομοϊδεάτες μάς έβαλαν στα μνημόνια και οι ίδιοι πρωταγωνίστησαν στο ΝΑΙ, δεν αναγνώρισαν ποτέ – αν και ασκούν διοίκηση και νοιάζονται για τη δική τους αυτοτέλεια – τη μεγάλη προσπάθεια που γίνεται για έξοδο από αυτά. Τόλμησαν σε αυτή την περίοδο να βάλουν με τη μία «ψηλά τον πήχυ» περί περιφερειακής διακυβέρνησης, κλείνοντας τα μάτια σε αντικειμενικές δυσκολίες όπως οι δεσμεύσεις από τις μνημονιακές μας υποχρεώσεις, η αναγκαία αλλαγή του Συντάγματος, η έλλειψη οικονομικών πόρων, ανθρώπινου δυναμικού και υποδομών. Δεν τους απασχολεί και πολύ αν «καεί» ένας σωστός στόχος από λάθος χειρισμούς, γιατί μάλλον αρκετοί δεν τον πολυπιστεύουν ή προτίμησαν να ταυτιστούν με τις κομματικές επιλογές. Στρέφοντας τα «βέλη» τους αποκλειστικά στην Κυβέρνηση εθελοτυφλούν ή αποδέχτηκαν σιωπηρά αποφάσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης όπως: η μείωση επί των ημερών της των αυτοδιοικητικών πόρων κατά 60% , η εξαγγελία για μείωση αρμοδιοτήτων στο Δημόσιο Τομέα, η άρνηση στην ανάγκη για συνταγματική αναθεώρηση , το «περίσσευμα» δημοσίων υπαλλήλων, η διατήρηση της αναλογίας των προσλήψεων στο 1/5 και όχι η σταδιακή επαναφορά του στόχου 1/1.
Έφτασαν στο σημείο να μη βλέπουν καμία προσπάθεια για μεταρρυθμίσεις, αποκόπτοντας το νέο σχέδιο νόμου από τις συνολικές αλλαγές που επιχειρούνται σε όλες τις λειτουργίες του κράτους (Δημόσια Διοίκηση, Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση, Κτηματολόγιο, Δασικοί Χάρτες, Περιβάλλον, Αξιοποίηση Δημόσιας Περιουσίας, Σταθερές και μόνιμες σχέσεις εργασίας κ.ά.).
Ζητούν και πρέπει να γίνει ξεκαθάρισμα των αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων, Περιφερειών και Δήμων, χωρίς να έχουν καταθέσει, αν και ασκούν χρόνια διοίκηση, συγκεκριμένες προτάσεις. Ενώ θα έπρεπε πρώτα να ανοίξουν το διάλογο για το ξεκαθάρισμα των αρμοδιοτήτων μεταξύ τους και μέσα στις ίδιες τους τις λειτουργίες, θέμα που καθημερινά τους απασχολεί, δεν τολμούν να το κάνουν. Την ίδια στιγμή που ανάμεσά τους κυριαρχεί δυστυχώς ο νόμος του ισχυρότερου, εκείνοι ζητούν από την Κυβέρνηση ισότιμες σχέσεις. Θέλουν και δικαίως την αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων και την κατάργηση τώρα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, όμως στο χώρο τους οι ίδιοι παραμένουν άκρως συγκεντρωτικοί και αυταρχικοί.
Υποβαθμίζουν στον «Κλεισθένη 1» τη στήριξη και αναβάθμιση των συμμετοχικών και κοινωνικών θεσμών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση (Δημοψηφίσματα, Επιτροπή Διαβούλευσης, Συνελεύσεις, Διαμεσολαβητής). Επειδή οι θεσμοί αυτοί δεν αποτελούν μέρος της κουλτούρας και της ιδεολογίας τους, δεν τους πιστεύουν, γι’ αυτό και επί χρόνια τους υποτίμησαν και τους κράτησαν στο «ψυγείο» ή τους χρησιμοποίησαν «κατά το δοκούν».
Απαιτούν πάταξη της γραφειοκρατίας αλλά τροφοδοτούν φαινόμενα πελατειακών σχέσεων με την ανοχή έξωθεν παρεμβάσεων από διάφορους «παράγοντες», με την ακραία εξάντληση των θεσμικών περιθωρίων για απευθείας αναθέσεις και δράσεις χωρίς ελέγχους (βλ. προγραμματικές συμβάσεις, λειτουργία αναπτυξιακών εταιρειών, κατατμήσεις έργων κ.ά.).
Δεν χαιρέτισαν, στην πρόταση που κατατέθηκε με τον «Κλεισθένη 1», ούτε δικά τους αιτήματα που συμπεριλήφθηκαν, όπως η κατηγοριοποίηση των Δήμων, η συγκεκριμενοποίηση του ελέγχου νομιμότητας, η αντιμετώπιση των ελλείψεων σε στελεχιακό δυναμικό, η δυνατότητα νέων πεδίων αναπτυξιακών δράσεων, η περαιτέρω παραχώρηση δημόσιων εκτάσεων για αξιοποίηση από τους ΟΤΑ, ο καθοριστικός τους ρόλος στο ξεκαθάρισμα των αρμοδιοτήτων κ.ά.
Παρά την πίεση που άσκησαν δεν τους βγήκε το σενάριο της σύγκρουσης και της απόρριψης. Μόνο 4 από τις 13 Περιφέρειες και οι μισοί Δήμοι ταυτίστηκαν με την απόλυτη στάση των Διοικήσεων των ΕΝΠΕ – ΚΕΔΕ περί απόσυρσης του νομοσχεδίου. Οι άλλοι ή διαφωνούν ή ανέδειξαν τα πραγματικά προβλήματα των ΟΤΑ Α΄ και Β΄ βαθμού ή φοβούνται να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα που επιβάλλει κύρια η δυναμική της απλής αναλογικής στα συλλογικά όργανα της αυτοδιοίκησης και στην κοινωνία.
Οι τελευταίες απαράδεκτες και πρωτοφανείς συμπεριφορές των δύο Διοικήσεων στους άλλους θεσμούς της πολιτείας (Βουλή και Υπ. Εσωτερικών) δυστυχώς επιβεβαιώνουν, σύμφωνα και με τα παραπάνω, τον λάθος δρόμο που έχουν πάρει και τα αδιέξοδα στα οποία έχουν περιπέσει.
Επειδή οφείλουμε όλοι μας να αντιλαμβανόμαστε ότι είμαστε περαστικοί και όχι αναντικατάστατοι, έναν δρόμο έχουμε να ακολουθήσουμε: αυτόν της παρέμβασης με συγκεκριμένες προτάσεις. Αυτό απαιτούν οι καιροί και το θέλει πραγματικά και η Κυβέρνηση τώρα που κάνει μεγάλη προσπάθεια για ελάφρυνση από τα μνημόνια και σύνταξη προγράμματος εξόδου και ανάκαμψης.
Απομένει να διορθώσουμε πλευρές του «Κλεισθένη 1» και να πιέσουμε από κοινού για την όσο το δυνατόν συντομότερη σύνταξη και του «Κλεισθένη 2», που θα αγκαλιάσει τις υπόλοιπες μεγάλες εκκρεμότητες (αρμοδιότητες, πόροι, αποκέντρωση) για μία πραγματικά ισχυρή, αποτελεσματική και αυτοτελή Τοπική Αυτοδιοίκηση.
* Ο Νίκος Πατσαρίνος είναι Μέλος του Δ.Σ. της ΕΝΠΕ, Περιφερειακός σύμβουλος της «Πελοπόννησος Πρώτα»