Ο άνθρωπος οδηγεί σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο ζεί (Vid)

Η Ελλάδα που είναι κυρίως ορεινή χώρα και δεν ευνοεί τους ποδηλάτες. Επίπεδες χώρες είναι περισσότερο φιλικές στην οδήγηση ποδηλάτων. (Ολλανδία, Βόρεια Γερμανία, Δανία). Από την άλλη, σε επίπεδες πόλεις  της Ελλάδας, το ποδήλατο πάντα ήταν μείζον μέσο μεταφοράς. Παλιά το χρησιμοποιούσαν φτωχοί, ενώ τώρα το χρησιμοποιούν όλο και περισσότεροι σαν εναλλακτικό μέσο μεταφοράς αλλά και διασκέδασης. 

Σε πολυάνθρωπες πόλεις στην Ελλάδα που δεν έχουν υποδομές για ποδήλατα,  οι ποδηλάτες καθώς και οι πεζοί κάνουν σλάλομ ανάμεσα σε αυτοκίνητα , λεωφορεία και φορτηγά, δηλαδή οι «χρήστες του δρόμου» ζουν και κινούνται επικίνδυνα. 

Οι ποδηλάτες έχουν υψηλά ποσοστά ευαλωτότητας όσον αφορά τα κινούμενα οχήματα, την ίδια στιγμή που το ποδήλατο είναι ένα φθηνό, βολικό και «ασφαλές» μέσο μεταφοράς. 

Μέσα στο 2016 περίπου 2.015 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους σε τροχαίες συγκρούσεις με ποδήλατα, ποσοστό  8% του συνολικού ποσοστού των τροχαίων μοιραίων συγκρούσεων στην Ευρώπη (Traffic Basic Safety Facts, 2018). Η Ελλάδα σύμφωνα με την Παγκόσμια έκθεση Υγείας από το 2008  (Έκθεση, WHO),  κατέχει τη θλιβερή πρώτη θέση σε τροχαία στην Ευρώπη και οι νέοι φαίνεται να κινδυνεύουν περισσότερο, με τα τροχαία συμβάντα να αποτελούν την 1η αιτία θανάτου για τις ηλικίες 15-29.  Την ίδια χρονιά στην Ελλάδα όσον αφορά τα τροχαία συμβάντα  με θύματα ποδηλάτες, οι αιτίες των μοιραίων συγκρούσεων ήταν 71%  λάθη των οδηγών και 29% των ποδηλατών.

Τα κυριότερα αίτια τροχαίων  σύμφωνα με την Ελληνική Αστυνομία (2015) είναι η υπερβολική ταχύτητα, η κίνηση στο αντίθετο ρεύμα, η οδήγηση χωρίς σύνεση και προσοχή, η παραβίαση προτεραιότητας, η απόσπαση προσοχής, το αντικανονικό πέρασμα, η κατανάλωση αλκοόλ και παράγοντες που σχετίζονται με τον οδηγό, όπως κόπωση και στρες.

Όταν οδηγείς, Οδήγα

“When you drive, drive” , έγραφε ένα αυτοκόλλητο που μοίραζαν εδώ και δύο χρόνια σε ένα συνέδριο για την οδηγική συμπεριφορά σε μια Σκανδιναβική χώρα. Όταν οδηγείς πρέπει να …οδηγείς. Ούτε να τρως, ούτε να μιλάς στο κινητό, ούτε να αλλάζεις σταθμούς στο ραδιόφωνο, ούτε να πιάνεις καυγά με τους συνταξιδιώτες σου. Αλλά ούτε να είσαι …αλλού με την σκέψη σου, ούτε να είσαι και πολύ ενθουσιασμένος από κάποιο γεγονός στην προσωπική σου ζωή, ούτε πολύ θλιμμένος. Σκέψη – Συναίσθημα και Συμπεριφορά στην καθημερινή ζωή και στην οδήγηση εάν δεν ρυθμίζονται ,το αποτέλεσμα είναι επιβλαβείς συμπεριφορές για τον εαυτό μας και για τους άλλους. 

Έρευνες δείχνουν ως παράγοντες οι οποίοι συνηγορούν στη βραχυπρόθεσμη μείωση της οδηγικής ικανότητας: Υπνηλία και κούραση, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, φαρμακευτική θεραπεία (κοινά συνταγογραφούμενα φάρμακα), υπερβολική κατανάλωση τροφής, έντονο άγχος, καθώς και η συνεχώς αυξανόμενη χρήση των κινητών τηλεφώνων. Στις 3 από τις 5 συγκρούσεις οι οδικές συμπεριφορές κυριαρχούν στην πρόκληση του συμβάντος, και γενικά ο ανθρώπινος παράγοντας συμβάλλει στο 95% του συνόλου των ατυχημάτων.

Ακόμα και οι σκέψεις του οδηγού μπορεί να αποτελέσουν παράγοντα απόσπασης της προσοχής του από το δρόμο, όταν π.χ. ο οδηγός κοιτάει αλλά δεν βλέπει, είναι απορροφημένος δηλαδή στις σκέψεις του. Ακόμα και σωματικά συμπτώματα (π.χ. κούραση) ή συναισθήματα μπορεί να αποτελέσουν αιτία ο οδηγός να μην έχει την προσοχή του στραμμένη στον δρόμο, όταν π.χ. βιώνει έντονο άγχος,  θυμό ή όταν τον συνεπαίρνει μια σκέψη.

Σε μελέτη μεταξύ τεσσάρων χωρών οι έλληνες οδηγοί αναφέρουν σε μεγαλύτερη συχνότητα διάπραξη επιθετικών παραβάσεων, συχνά ενδεικτικές της δυσαρέσκειάς τους προς τους χρήστες του οδικού δικτύου, συγκριτικά με τις υπόλοιπες εθνικότητες. (Τρόπος ζωής του Έλληνα Οδηγού).

Υπάρχει ένας όρος που λέγεται επιθετική οδήγηση/ aggressive driving,  που είναι η ανικανότητα να περιμένει κάποιος, το να εκφράζει θυμό και επιθετικότητα απέναντι σε άλλους οδηγούς , να επιταχύνει, να χρησιμοποιεί το κινητό του ενώ οδηγεί, να κολλάει πίσω από άλλα αυτοκίνητα και να κάνει ξαφνικούς, ακριβείς ή όχι ελιγμούς, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τις συνέπειες. Άλλες αγενείς τακτικές, όπως η υπερβολική χρήση της κόρνας για πρόκληση ενόχλησης, το «παίξιμο των φώτων» για άσκηση πίεσης στο προπορευόμενο όχημα, προκλητικές χειρονομίες, εξύβριση αλλά και οδήγηση κάτω από την επίδραση του στρες . To «stress» επίσης δημιουργεί προβλήματα σε γνωστικές διεργασίες όπως η προσοχή και η αντίληψη, καθώς επηρεάζει και την λήψη αποφάσεων. Στις αστικές περιοχές η εμπλοκή των ατόμων μεταξύ 18 -30 ετών και εκείνων άνω των 60 ετών φαίνεται πως συντελούν στη σοβαρότητα του τραυματισμού, σε συνδυασμό με τον παράγοντα της ώρας, της τοποθεσίας και την εμπλοκή οχημάτων, όπως μοτοσυκλέτες, ποδήλατα και λεωφορεία. Στις μη-αστικές περιοχές, οι καιρικές συνθήκες, η χρονική στιγμή που λαμβάνει χώρα το συμβάν (Εργάσιμη ημέρα ή ΣαββατοΚύριακο/, Νύχτα ή ημέρα) συμβάλλουν αποφασιστικά στη σοβαρότητα του τραυματισμού. 

Η κουλτούρα ασφάλειας σε μια χώρα 

Η  οδηγική συμπεριφορά επηρεάζεται πολύ επίσης από την τοπική κουλτούρα οδήγησης, σαν μια κοινή πρακτική, προσδοκίες, άτυπους κανόνες, τους οποίους οι οδηγοί μαθαίνουν από παρατήρηση από τους άλλους οδηγούς στις κοινότητές τους. Και δεν φταίει για όλα η Οικονομική Κρίση! Στην Ελλάδα αυτή η συμπεριφορά κρατάει χρόνια!

Για να οδηγούμε ασφαλώς πρέπει να προσαρμοζόμαστε σε κανονισμούς και κανόνες της τροχαίας. Εάν λοιπόν κάποια χαρακτηριστικά της βασικής μας προσωπικότητας είναι ασύμβατα με τους ισχύοντες νόμους, τότε εκφράζονται και στο πλαίσιο της συνύπαρξης πεζών και οχημάτων μιας πόλης και συνολικά στο πλαίσιο  της οδηγικής συμπεριφοράς. Έτσι λοιπόν, η κοινωνική δυσπροσαρμοστικότητα σχετίζεται και με την οδηγική δυσπροσαρμοστικότητα. 

Ο λόγος εστιασμού στον ανθρώπινο παράγοντα ως μέσο ή αίτιο πρόκλησης τροχαίων συγκρούσεων δεν αποσκοπεί στη δαιμονοποίηση των ανθρώπων, αλλά στο γεγονός ότι οι συμπεριφορές αυτές τυγχάνουν συχνά ευκολότερης και συντομότερης διαφοροποίησης από ότι μια παρέμβαση στο περιβάλλον. 

Εξάλλου ο ανθρώπινος παράγοντας κυρίως είναι αυτός που επιδέχεται αλλαγή και τροποποίηση. Η κουλτούρα και τα πολιτισμικά περιβάλλοντα αλλάζουν αν δημιουργηθεί η «κρίσιμη μάζα» των διαφοροποιημένων αντιλήψεων των ανθρώπων σε ατομικό επίπεδο. Στον βαθμό που είμαστε ενταγμένοι σε ένα δημοκρατικό πολιτικό περιβάλλον, οι μικρές, επιμέρους αλλαγές σε ένα τέτοιο ζωντανό σύστημα κάνουν τη διαφορά στο σύνολο σε βάθος χρόνου. Και στην Ελλάδα σίγουρα χρειάζεται αστικός σχεδιασμός και οδηγική σχολική εκπαίδευση  που δυστυχώς όπως όλα βαδίζει με ρυθμό χελώνας και αποσπασματικά.

   *Γεωργία Σ. Τζαμαλούκα (Κοινωνική Ψυχολόγος- Επιστημονική Συνεργάτης LaHeRs: Εργαστήριο Μελέτης συμπεριφορών Υγείας και Οδικής Ασφάλειας – Ελλληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο)

ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ (Wahyu Tanoto, Pixabay)
 

VIDEO ΑΠΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ