Οι Αργείοι Καραγκιοζοπαίκτες Γιάννης Παπούλιας και Κώστας Μάνος

Μέσα από αυτό το μικρό σημείωμα θα σας μιλήσω για τον Γιάννη Παπούλια και τον Κώστα Μάνο, δυο γνωστούς καραγκιοζο­παίχτες, που κατάγονταν από το Αργος.

Για τον πρώτο έχω βρει, δυ­στυχώς, μία και μόνη αναφο­ρά στο βιβλίο του Τζούλιο Καΐμη «Η ιστορία και η τέχνη του Καραγκιόζη» (1937), όπου τοποθετείται η δράση του πίσω από τον μπερντέ στις αρχές του 20ου αιώνα (πριν από το 1910, συγκεκριμένα). 

Έχω απευθυνθεί, για να μάθω λεπτομέρειες από τη ζωή του, σε φέροντες το ίδιο επώνυμο (και το βαπτιστικό) συμπολίτες αλλά μου εδήλωσαν παντελή άγνοια. Φοβάμαι ότι επειδή η μιξοαστική κοινωνία της περιοχής αλλοιθωρίζουσα μονίμως προς τας Ευρώπας (τρώγουσα πράσο και σκορ­δοστούμπι -τρομάρα μας!) εί­χε κόμπλεξ με κάθε τι το παρα­δοσιακό, ο πρωτοπόρος μάστορας του μπερντέ Γιάν­νης Παπούλιας, σκεπάστηκε από πέπλο λήθης, σε βαθμό που να αγνοείται η τέχνη του ακόμα και από τους απογόνους του. Ας είναι…

Πάμε τώρα να δούμε τον έτερο διάσημο τεχνίτη του λαϊκού θεάτρου, τον Κώστα Μάνο (η φωτογραφία του εν μέσω έργων του). Ο Κώστας Μάνος (Α­θανασίου) γεννήθηκε στο Άρ­γος το 1902 και πέθανε στην Αθήνα στις 2 Μαρτίου του 1970. Ήταν μαθητής του Ανδρέα Αγιομαυρίτη, που ήταν, με τη σειρά του, μαθητής του πρωτοπόρου Γιάννη Ρούλια. Ο Δημήτρης Μόλλας στο βιβλίο του «Ο Καραγκιόζης μας: Ελληνικό Θέατρο Σκιών» (Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2002), αναφέρει πως ο Ανδρέας Αγιομαυρίτης πήρε τον Κώστα Μάνο ως «βοηθό του, γιατί είχε καλό χέρι. Εκεί έμαθε τη ζωγραφική και την τέχνη του Καραγκιόζη. Μετά 5-6 χρόνια, ο Αντρέας τον έστειλε να παίξει μόνος του στα Λουτρά της Υπάτης…». 

Ο Αργείος καραγκιοζοπαίκτης Κώστας Μάνος

Ο ομότεχνός τού Κώστα Μάνου και μαθητής του, Π. Μιχόπουλος έγραφε στα ΝΕΑ, στις 14 Μαρ­τίου του ιδίου έτους: «Από μι­κρό παιδάκι αγάπησε το θέατρο σκιών και αργότερα μαθήτευσε κοντά στους μεγά­λους καραγκιοζοπαίχτες του καιρού εκείνου, Δημήτριο Μανωλόπουλο (Δαλιάνη) και Μάρκο Ξάνθο. Έγινε και αυ­τός περίφημος καραγκιοζο­παίχτης, συγγραφέας έργων του Καραγκιόζη και θαυμάσι­ος λαϊκός ζωγράφος. Όσοι τον άκουσαν ξέρουν τι ολοκληρωμένος καλλιτέχνης υπήρξε. Πενήντα συνεχή χρόνια, χω­ρίς καμιά διακοπή, περιοδεύ­οντας και παίζοντας Καρα­γκιόζη, όργωσε κυριολεκτικά την Ελλάδα -με προτίμηση στις περιοχές Άργος, Ναύπλι­ο, Τρίπολη και Καλαμάτα. Ο Μάνος άφησε πραγματικά ε­ποχή. Από το 1936 και κατά τα χρόνια της Κατοχής έπαιζε στην Αθήνα και το καλοκαίρι του 1969 πάλι στην Τρίπολη, για τελευταία φορά, μαζί με τον γιο του Δημήτριο Μάνο (Αθανασίου) στο θέατρο «Χαραυγή» του Πολυβίου Γκολέμη». (σ.σ. εκεί είχα δει πολλές παραστάσεις του τα καλοκαίρια, όταν έκανα διακοπές στην Τρίπολη).

Ο έτερος συνάδελφός του, Ι. Παμπούκης, στην δική του αναφορά στον μεγάλο Αργείο καραγκιοζοπαίχτη (Τα Νέα 1-12-1970) αναφέρει πως ο φημισμένος μάστορας του θεάτρου σκιών Μάρκος Ξάνθος, το 1924, του υπαγόρευε έργα του για να τυπωθούν σε φυλλάδια. Ακόμα, ότι ήταν πολύ καλός ζωγράφος και κατα­σκεύαζε τις φιγούρες συναδέλφων που δεν έπιανε και πολύ το χέρι τους (Καραστεργιόπουλος, Μανωλόπουλος. Μόλλας, Ξάνθος. Ρήγας).

Ο Σωτήρης Σπαθάρης (πατέρας του Ευγένιου), στα απομνημονεύματά του γράφει για τον Κώστα Μάνο: «Ήταν ο τέλειος καραγκιοζοπαίχτης. Είναι και λαϊκός ζωγράφος. Εδώ και χρόνια, όπου παίζει, κάνει θρίαμβο».

Ο Κώστας Μάνος είναι δημιουργός πολλών έργων αλλά πολύ λίγα απ’ αυτά τα τύπωσε σε φυλλάδια. Ο Γιώργος Ιωάννου, στο τρίτομο έργο του «Ο Καραγκιόζης» (εκδόσεις Ερμής), αναφέρει τα εξής φυλλάδια:

1. «Ο Καραγκιόζης Χότζας»
2. «Ο Καραγκιόζης Βουλευτής»
3. «Ο Καραγκιόζης Αποσπασματάρχης»
4. «Ο Καραγκιόζης Φαρμακοποιός»
5. «Ο Καραγκιόζης Δήμαρχος».

Υπάρχουν δύο ακόμα φυλλάδια, όπου δεν αναγράφεται μεν το όνομα του δημιουργού τους αλλά θεωρείται βέβαιο ότι γράφτηκαν από τον Κώστα Μάνο:

1. «Ο Καραγκιόζης Μαμή» και
2. «Ο Καραγκιόζης Χοροδιδάσκαλος».

Γιώργος Ν. Μουσταΐρας

Το σημείωμα, σε πρώτη γραφή, δημοσιεύτηκε στις 12-1-1994 στην εβδομαδιαία εφημερίδα ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ Αργολίδας.