Οι Αργείοι τιμούν την Παναγία τους – Από τους Βαλαχράδες μέχρι την ρίψη πορτοκαλιών

Την Πέμπτη 21 Νοεμβρίου είναι ο εορτασμός της Πορτοκαλούσας, της παραδοσιακής ημέρας εορτής των παρθένων (ανύπανδρων γυναικών του Άργους). Οι θρησκευτικές εκδηλώσεις ξεκίνησαν από σήμερα, παραμονή των εισοδίων της Θεοτόκου με μέγας Αρχιερατικός Εσπερινός χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Αργολίδας Νεκταρίου.

Η Παναγία η Κατακεκρυμμένη αποτελεί προστάτιδα των Αργείων, ακριβώς στο ίδιο σημείο που κάποτε η Ήρα η Αργεία προστάτευε το Άργος.

Τα έθιμα από τους Βαλαχράδες μέχρι την ρήψη πορτοκαλιών μπλέκονται στους αιώνες της μακράς παρουσία της Παναγίας στο βράχο της Λάρισας.

Ο Ναός της Παναγίας της Κατακεκρυμμένης ή Πορτοκαλούσας βρίσκεται στη Βορειοανατολική πλευρά της Λάρισας επάνω στον βράχο, όπου την αρχαία εποχή υπήρχε ιερό της Ακραίας Ήρας. Η Παναγία αρχικά λειτουργούσε ως μοναστήρι και η ιστορία της ξεκινάει από το 1715 περίπου, οπότε και καταγράφεται η ύπαρξή της στο χρονικό του Ελληνορουμάνου χρονογράφου Κωνσταντίνου Διοικητή, ο οποίος ακολούθησε, απεσταλμένος της Βλάχικης αυλής του Ναζίν Νταμάς Αλή πασά, την εκστρατεία του εναντίον των Ενετών στην Πελοπόννησο.

“Νύμφη Πάναγνε, Εὐλογημένη, Θεοτόκε, Κατακεκρυμμένη, σκέπε λαὸν Ἀργολίδος Πανάμωμε· τοὺς Σοὶ προστρέχοντας Δέσποινα λύτρωσαι, παθῶν παντοίων ψυχῆς τε καὶ σώματος, ὅπως ἅπαντες ὑμνοῦντες τὰ σὰ θαυμάσια, δοξάζωμεν Χριστὸν τὸν Φιλάνθρωπον”.

Η Μονή από πολύ νωρίς έγινε πλούσια και άκμασε τόσο, ώστε αναφέρεται σε εφημερίδες της Κυβέρνησης του 1835 ως χωρίον του Δήμου Αργείων. Προεπαναστατικά μνημονεύεται ως ηγούμενος της Μονής ο Βενέδικτος (1803) και κατόπιν ο Παρθένιος μέχρι το 1845. Ο αξιολογότερος και τελευταίος ήταν ο παπα – Ανανίας Δαγρές από το Κουρτάκι, ο οποίος άνοιξε τον δρόμο που οδηγεί από τις Πορτίτσες στη Μονή και μεγάλωσε το κτιριακό συγκρότημα. Αναγκάστηκε όμως από τον Στρατηγό Δημήτριο Τσώκρη, με τον οποίο προφανώς δεν είχε καλές σχέσεις, να εγκαταλείψει το Άργος το 1855 και να μεταβεί σε μοναστήρι της Κοιλάδας. Κατόπιν τούτου, το 1856 η Μονή έγινε ενοριακός ναός και παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη. Το 1906, το Μεγάλο Σάββατο προς Κυριακή του Πάσχα, 4 Απριλίου, καταστράφηκε από πυρκαγιά, που προήλθε πιθανότατα από πυροτέχνημα.

Η Μονή συνδέθηκε με διάφορα γεγονότα της προεπαναστατικής και επαναστατικής περιόδου. Λειτούργησε το πρώτο σχολείο του Άργους (1798) με πρωτοβουλία των Περουκαίων. Επίσης, ιδρύθηκε εκεί το 1822 το πρώτο ελληνικό νομισματοκοπείο, το οποίο όμως δεν πρόλαβε να λειτουργήσει. Το 1833 η Κατακεκρυμμένη με διάταγμα παύει να λειτουργεί ως Μονή και τα περιουσιακά της στοιχεία περιέρχονται στο κράτος.

Τα σημαντικότερα από τα σωζόμενα ιερά κειμήλια είναι ένα Ευαγγέλιο έκδοσης Βενετίας (1776) και δύο εικόνες, μία των Εισοδίων της Θεοτόκου (1705) και άλλη μία, της Παναγίας Γλυκοφιλούσας. Ο Ναός της Παναγίας της Κατακεκρυμμένης ή Πορτοκαλούσας, είναι αφιερωμένος στα Εισόδια της Θεοτόκου.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και την επιμέλεια του Γιώργου Τρικαλιώτη έχουμε μία εικόνα και για το πως φαίνεται η Πορτοκαλούσα από ψηλά. 

Κατακεκρυμμένη

Η Μονή οφείλει την ονομασία της στην θαυματουργό εικόνα της Θεοτόκου η οποία βρέθηκε σε σπήλαιο (Κρύπτη) και ονομάζετε Κατακεκρυμμένη.

Κατά την παράδοση όταν ήταν κάποιος ασθενής έφερναν την εικόνα στο σπίτι και με αγρυπνία και προσευχές το πρωί όταν ανέβαζαν την εικόνα στο Μοναστήρι, αν η εικόνα ερχόταν ελαφριά ο ασθενής θα γινόταν καλά, αν ερχόταν βαριά (κούραζε δηλ. τον μεταφορέα ιερέα) ο ασθενής θα πέθαινε. Κατά το έτος 1919 ήταν στο Μοναστήρι η νεωκόρος με την κόρη της και άναβαν τα κανδήλια όταν χτύπησε τον Ναό κεραυνός και ερχόταν εναντίον της νεωκόρου άκουσε φωνή εκ της εικόνας να λέει (σε μένα ριχτεί όχι στα πρόβατά μου) και ο κεραυνός έπεσε πάνω στην εικόνα στο πρόσωπο του Χριστού και έσωσε της δύο γυναίκες, όταν ήρθαν οι Αργείοι να δουν τι έχει γίνει η εικόνα είχε φύγει από το προσκυνητάρι της και ήρθε μπροστά στην Ωραία Πύλη αιωρούμενη, προσπαθούσαν οι κάτοικοι να την κατεβάσουν μάταια όμως κάλεσαν Ιερέα έκανε παράκληση και η εικόνα έπεσε στα χέρια του.

Πορτοκαλούσα

Άλλη ονομασία της Μονής που διασώζετε ως σήμερα είναι της Πορτοκαλούσας νεότερη της προηγουμένης κατά το 1831 επί Καποδίστρια γιατί κατά την εορτή των Εισοδείων της Θεοτόκου συνήθιζαν να ρίχνουν στους Νεόνυμφους πορτοκάλια.

Κατά την αρχαιότητα, στον Ναό της Ηρας της Ακραίας, ο οποίος βρισκόταν περίπου στο ίδιο σημείο, οι νέοι μεταξύ τους έριχναν άγρια αχλάδια κατά την εορτή των Βαλαχράδων.