Απαντήσεις στα ερωτήματα που απασχολούν τον καθένα μας για ιό SARS-CoV2, που προκαλεί το νέο αναπνευστικό σύνδρομο COVID-19, δίνει στη συνέντευξή της στο Άκη Γκάτζιο, η Ναυπλιώτισσα, κορυφαία Λοιμωξιολόγος και Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΚΠΑ Γαρυφαλλιά Πουλάκου. Η συνέντευξη, όπως δημοσιεύτηκε στον έντυπο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ:
Η συνέντευξη
ΕΡΩΤΗΣΗ. Πού πρέπει να αρχίζει και πού να σταματά η ανησυχία του κόσμου για τον κορωνοϊό; Δικαιολογείται ο πανικός του κόσμου;
ΠΟΥΛΑΚΟΥ: Ο πανικός είναι πάντα ένας κακός σύμβουλος, όπως και η υποτίμηση του προβλήματος. Σαφώς προβληματίζει η εμφάνιση ενός νέου ιού, για τον οποίο η γνώση μας εμπλουτίζεται μέρα με τη μέρα, καθώς αναλύονται και ερμηνεύονται τα δεδομένα από τις χώρες που επλήγησαν πρώτες. Γνωρίζουμε πια με σιγουριά ότι ο κορωνοϊός SARS-CoV2 έχει μεγαλύτερη μεταδοτικότητα από τη γρίπη, αλλά η θνητότητά του δεν είναι σημαντικά μεγαλύτερη από αυτή. Στην εποχή της ηλεκτρονικής πληροφορίας που διανύουμε, η ταχύτητα διάδοσης της είδησης είναι μεγάλη, αλλά πολλές φορές οι πηγές μπορεί να είναι ανεξέλεγκτες και αφερέγγυες. Γι’ αυτό συνιστούμε στον κόσμο να ενημερώνεται μόνο από επίσημους φορείς και να ακολουθεί πιστά τις οδηγίες που δημοσιεύουν.
ΕΡΩΤΗΣΗ. Ο κορωνοϊός είναι επικίνδυνος για όλες τις πληθυσμιακές ομάδες;
ΠΟΥΛΑΚΟΥ: Το 80% αυτών που θα προσβληθούν αναμένεται ότι θα εμφανίσει πολύ ήπια συμπτώματα που δεν διαφέρουν από το κοινό κρυολόγημα, ενώ ένα ποσοστό που δεν μπορούμε να το προσδιορίσουμε ακόμη, πιθανώς θα μείνει χωρίς κανένα σύμπτωμα (ασυμπτωματικό). Οι υπερήλικες και τα άτομα με προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας όπως υπέρταση, διαβήτη, καρδιοπάθειες, καρκίνο και χρόνια αναπνευστικά νοσήματα έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρή νόσηση με εμφάνιση πνευμονίας και υψηλότερη θνητότητα. Σε κάποιους από αυτούς τους ασθενείς που έχουν «παράγοντες κινδύνου», η θνητότητα υπολογίζεται περί το 16%.
ΕΡΩΤΗΣΗ. Πώς μεταδίδεται αυτός ο ιός σε χώρους συνάθροισης; Και ποιούς πλέον πρέπει να θεωρούμε ως τέτοιους χώρους;
ΠΟΥΛΑΚΟΥ: Για να το καταλάβουμε αυτό πρέπει να αντιληφθούμε τον τρόπο μετάδοσης του ιού. Ο ιός μεταδίδεται από άτομο σε άτομο και εισβάλλει στο σώμα μας από τη μύτη, τα μάτια ή το στόμα. Εκεί φτάνει εάν εισπνεύσουμε απευθείας σταγονίδια που εκτοξεύονται από άτομο που βήχει ή πταρνίζεται ή εκπνέει κοντά μας, ή εάν με χέρια που έχουν εκτεθεί στις εκκρίσεις του ακουμπήσουμε το πρόσωπό μας. Ο χρόνος επώασης του ιού είναι ο χρόνος που μεσολαβεί από την έκθεσή μας στον ιό μέχρι την εμφάνιση συμπτωμάτων. Ο ιός αυτός μεταδίδεται όταν εμφανιστούν συμπτώματα (συνήθως ξεκινά ως κοινό κρυολόγημα), αλλά δεν γνωρίζουμε με σιγουριά εάν μεταδίδουν και οι ασυμπτωματικοί ή αυτοί που έχουν εξαιρετικά ήπια συμπτώματα. Οι περισσότερες εκτιμήσεις για τον COVID-19 μιλούν για χρόνο επώασης από μία ως 14 ημέρες, συνήθως περί τις πέντε ημέρες. Τα δεδομένα αυτά μπορεί να επικαιροποιηθούν.
Ένα άλλο σημαντικό θέμα που δεν είναι ακόμη αποσαφηνισμένο, είναι η επιβίωση του ιού στις επιφάνειες. Υπολογίζεται ανάλογη των άλλων γνωστών κορωνοϊών, δηλαδή από μερικές ώρες ως αρκετές ημέρες. Αυτό μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τον τύπο της επιφάνειας και τις περιβαλλοντικές συνθήκες (π.χ. θερμοκρασία, υγρασία). Με βάση τα παραπάνω, αντιλαμβάνεστε ότι συναθροίσεις ανθρώπων που διευκολύνουν τη μετάδοση του ιού είναι εύκολο να δημιουργηθούν τόσο σε εργασιακούς χώρους όσο και σε χώρους αναψυχής (καφετέριες, θέατρα κλπ) αλλά και σε ιδιωτικές οικίες εφόσον υπάρξει πάσχων.
ΕΡΩΤΗΣΗ. Ποιά άλλα μέτρα κρίνετε ως ειδικός ιατρός ότι πρέπει να ληφθούν σε όλα τα επίπεδα (νοσοκομεία, πολίτες, πολιτεία);
ΠΟΥΛΑΚΟΥ: Έχει μεγάλη σημασία να συμμορφωνόμαστε με τις οδηγίες των επίσημων φορέων. Οι ασθενείς με ήπια νόσηση, οφείλουν να μείνουν στο σπίτι τους ώστε να μην εκθέσουν και άλλους ανθρώπους στον ιό, ίδίως αυτούς που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Τα νοσοκομεία διαθέτουν τον απαραίτητο εξοπλισμό καθώς και επιχειρησιακή ετοιμότητα. Οι ασθενείς όμως που προσέρχονται εκεί πρέπει προηγουμένως να έχουν μιλήσει με τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ τη 20105212054) ή με το θεράποντα ιατρό τους ώστε να λάβουν οδηγίες εάν χρειάζεται να προσέλθουν στο νοσοκομείο και με ποιο τρόπο. Είναι πολύ σημαντικό η δομή υγείας (νοσοκομείο ή ιατρείο) να έχει εκ των προτέρων γνώση ότι θα υποδεχθεί κάποιο ύποπτο περιστατικό, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος διασποράς σε άλλους ασθενείς και στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. Εξαιρετικά σημαντικό είναι οι πάσχοντες να φορούν μάσκα, να βήχουν στον αγκώνα ή το χαρτομάντηλό τους και να αποφεύγουν να μολύνουν τις γύρω επιφάνειες με τις εκκρίσεις τους. Σε αυτό βοηθά η σωστή διαχείριση των προϊόντων υγιεινής τους (πχ χαρτομάντηλα) και το συχνό πλύσιμο των χεριών και η χρήση αντισηπτικού. Για τα νοσοκομεία αλλά και όλους τους χώρους με δυνητική συνάθροιση ασθενών, χρειάζεται ικανή απόσταση (απομόνωση) των πασχόντων από άλλους ασθενείς και σωστή απολύμανση των επιφανειών που έχουν εκτεθεί σε εκκρίσεις τους. Για τους πολίτες τέλος συνιστώνται:
- Αποφυγή επαφής με άτομα με συμπτωματολογία λοίμωξης του αναπνευστικού συστήματος
- Αποφυγή όλων των μη απαραίτητων ταξιδιών, ιδιαίτερα σε περιοχές ή χώρες με επιβεβαιωμένη μετάδοση του ιού στην κοινότητα
- Εφαρμογή της υγιεινής των χεριών και αποφυγή επαφής των χεριών με το πρόσωπο (μάτια, μύτη, στόμα)
- Αποφυγή χώρων συγχρωτισμού και εκδηλώσεων εκτός αν είναι απαραίτητο
- Άμεση επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό σε περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων λοίμωξης του αναπνευστικού συστήματος και ιατρική αξιολόγηση
- Αποφυγή επισκέψεων σε νοσηλευόμενους ασθενείς
- Αποφυγή επισκέψεων σε χώρους υπηρεσιών υγείας χωρίς σοβαρό λόγο
ΕΡΩΤΗΣΗ. Φοβάστε πανδημία ή υπάρχει τρόπος να σταματήσει η εξάπλωση;
ΠΟΥΛΑΚΟΥ: Φυσικά είναι υπαρκτός ο κίνδυνος πανδημίας. Δουλεύουμε όμως όλοι, προσπαθώντας να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο. Η αποφυγή του βέβαια, προϋποθέτει και την ατομική συμμόρφωση κάθε πολίτη, εκτός από τις προσπάθειες των Υγειονομικών Αρχών και του Ιατρονοσηλευτικού προσωπικού. Ο έλεγχος του νοσήματος αυτού αποτελεί μια σύγχρονη παγκόσμια πρόκληση.
ΕΡΩΤΗΣΗ. Πόσο κοντά είμαστε στο εμβόλιο και αν βρεθεί είναι ικανό να καταλαγιάσει την εξάπλωση του ιού;
ΠΟΥΛΑΚΟΥ: Οι έρευνες για εμβόλιο έχουν ήδη προχωρήσει στο εργαστήριο, αλλά χρειάζονται να περάσουν και από φάση κλινικών δοκιμών. Δεν γνωρίζουμε ακόμη πότε θα υπάρχει κάτι διαθέσιμο. Υπάρχει επίσης σημαντική δραστηριότητα στην εξεύρεση αντιϊικών φαρμάκων, εκ των οποίων το πρώτο (Remdesivir) έχει ήδη μπει σε φάση κλινικών δοκιμών στην Κίνα και στις ΗΠΑ , σε ασθενείς με σοβαρή νόσηση από COVID-19. Μέχρι να έχουμε εμβόλιο και στοχευμένη θεραπεία, οι ασθενείς με σοβαρή νόσηση λαμβάνουν ανακουφιστική και υποστηρικτική αγωγή μέσα στο νοσοκομείο. Οι περισσότεροι εξ’ αυτών αναρρώνουν από τη νόσο.
Μέχρι σήμερα η μόνη διαθέσιμη πρόληψη είναι η αποφυγή στενής επαφής με άτομα που βήχουν ή πταρνίζονται (απόσταση >1μέτρο) και η σωστή και συχνή υγιεινή των χεριών μας είτε με σαπούνι και νερό είτε με αντισηπτικό διάλυμα περιεκτικότητας >60% σε αλκοόλη. Εξαιρετικής σημασίας μέτρο είναι η αποφυγή επαφής των χεριών μας με το πρόσωπό μας.
ΕΡΩΤΗΣΗ. Μπορούσε να αποφευχθεί η είσοδος του κορωνοϊού στη χώρα; Τα μέτρα που λήφθησαν ήταν αρκετά; Εφαρμόστηκαν σωστά;
ΠΟΥΛΑΚΟΥ: Στην εποχή που ζούμε, κατά την οποία οι αποστάσεις εντός Ευρώπης έχουν εκμηδενιστεί, ήταν αδύνατο να αποφευχθεί η είσοδος του ιού στη χώρα μας, εφόσον υπήρξε είσοδός του στην Ευρώπη και μάλιστα σε χώρα με την οποία έχουμε τόσο συχνές εμπορικές και πολιτιστικές επαφές. Σε αυτό συντελεί και ο μεγάλος χρόνος επώασης της νόσου, ο οποίος πιθανώς «επιτρέπει» τη μετάδοση του ιού πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων. Αυτό από μόνο του καθιστά την ανίχνευση πασχόντων (π.χ. ατόμων με πυρετό ή/και βήχα) κατά την είσοδο στη χώρα μας ένα μέτρο που δεν μπορεί να αποτρέψει πλήρως την είσοδο του ιού, όπως και έγινε. Τα πρώτα επιβεβαιωμένα κρούσματα εισήλθαν στην Ελλάδα χωρίς συμπτώματα και εκδήλωσαν νόσο μετά την επιστροφή τους. Έχει μεγαλύτερη σημασία η σωστή ενημέρωση των ταξιδιωτών που επιστρέφουν από χώρες με υψηλή μετάδοση του ιού, ώστε να γνωρίζουν με ποια συμπτώματα και πως θα πρέπει να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια μετά την επιστροφή τους. Βλέπουμε επίσης με σχετική ανακούφιση, ότι από την εμφάνιση των πρώτων επιβεβαιωμένων κρουσμάτων της νόσου στη χώρα μας δεν ακολούθησε έκρηξη αντίστοιχη με αυτή που σημειώθηκε στην Ιταλία. Πρέπει να τονίσω ότι τα μέτρα μπορεί να επικαιροποιηθούν ταχύτατα, ανάλογα με την εξάπλωση του ιού και τις διεθνείς πρακτικές.
Η Γαρυφαλλιά Πουλάκου
Η Γαρυφαλλιά Πουλάκου είναι Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος και υπηρετεί ως Επίκουρη Καθηγήτρια Παθολογίας στη Γ’ Παθολογική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο ΓΝΝΘΑ «Η ΣΩΤΗΡΙΑ».
Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στο Ναύπλιο, όπου ολοκλήρωσε όλη την προπτυχιακή της εκπαίδευση.
Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας, απ’ όπου έλαβε και το τίτλο του Διδάκτορος. Υπηρέτησε την υποχρεωτική Υπηρεσία Υπαίθρου (Αγροτικό Ιατρείο) στο ΠΙ Λυρκείας και ειδικεύθηκε για 1 1/2 έτος στο ΓΝΝ Ναυπλίου. Έχει μετεκπαιδευτεί στις Λοιμώξεις σε Βαρέως Πάσχοντες και νοσηλευόμενους στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας στα Νοσοκομεία Hopital Saint Joseph Paris, France, και Hopital Vall d’Hebron Barcelona, Spain.
Είναι Ιδρυτικό μέλος και Αντιπρόεδρος της διεθνούς Ομάδας Εργασίας «Λοιμώξεις σε βαρέως πάσχοντες ασθενείς» της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κλινικής Μικροβιολογίας και Λοιμώξεων. Υπηρετεί ως εκλεγμένο μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο (Γραμματέας) της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας.
Είναι μέλος της Συντακτικής Επιτροπής των διεθνών περιοδικών Intensive Care Medicine (Associate Editor), Drugs, Infectious Diseases and Clinical Microbiology. Διαθέτει πλούσιο συγγραφικό έργο με 116 δημοσιεύσεις σε ξενόγλωσσα ιατρικά περιοδικά και περισσότερες από 5000 βιβλιογραφικές αναφορές. Διαθέτει σημαντική διδακτική εμπειρία σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο.
Τέλος ένα σημαντικό μέρος των δραστηριοτήτων της αφορά δράσεις στην κοινότητα (ευρύ κοινό, σχολεία, δήμους) με πολλές παρουσιάσεις σε όλη την Ελλάδα για τη σωστή χρήση αντιβιοτικών και εμβολίων και συχνή παρουσία στον τύπο σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή.
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στον έντυπο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ