Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης η Κορινθία έγινε επανειλημμένα θέατρο μαχών, εξελίξεων και γεγονότων που καθόρισαν την πορεία του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα. Στο παρόν αφιέρωμα θα δούμε την ιδιαίτερη σχέση που είχε ο Κολοκοτρώνης με το Ζευγολατιό, όπου έβρισκε συχνά-πυκνά καταφύγιο φιλοξενούμενος από τους ντόπιους οπλαρχηγούς, συντονίζοντας τον Αγώνα και τις δράσεις κατά των Τούρκων. Αυτό βέβαια, όπως θα δούμε, δεν εμπόδισε τον Ζευγολατιώτη οπλαρχηγό παπα-Πιτσούνη να βρεθεί σε έντονη δικαστική διαμάχη με το γιο του Κολοκοτρώνη Γενναίο, για τρία μουλάρια από τα λάφυρα της στρατιάς του Δράμαλη!
Η κόντρα του Κολοκοτρώνη με τον Κωλέττη είχε παλιά ρίζα. Την άνοιξη του 1822 μεσούσης της πολιορκίας της Πάτρας κι ενώ ο Γέρος του Μοριά ζητά ενισχύσεις, όχι μόνο δεν εισακούεται η επίκλησή του από την επαναστατική κυβέρνηση, αλλά σε έντονο ύφος ο υπουργός Στρατιωτικών Ιωάννης Κωλέττης τον απειλεί ότι θα έχει δυσάρεστες συνέπειες για την όποια απείθειά του. Ο Κολοκοτρώνης αποφασίζει να τα πει πρόσωπο με πρόσωπο με τους κυβερνητικούς και με 80 άνδρες αφήνει την Πάτρα και μεταβαίνει στην Κόρινθο.
Έξω από την Κόρινθο κι ενώ είναι νύχτα και βρέχει καταρρακτωδώς, λαμβάνει εντολή από τον Κωλέττη, να εισέλθει στην πόλη μόνο με πέντε άνδρες και του παραχωρήθηκε ερειπωμένη οικία για να διανυκτερεύσει. Βλέποντας τα χάλια του σπιτιού που του δόθηκε και αφού ένας άνδρας έσπασε το πόδι του επειδή υποχώρησε το πάτωμα της οικίας, ο Κολοκοτρώνης έφυγε οργισμένος με τη συνοδεία του από την Κόρινθο για να βρει καταφύγιο σε φίλους, στο Ζευγολατιό! Ο Μ. Οικονόμου, γραμματικός του Γέρου του Μοριά γράφει: «αναχωρήσαντες άπαντες υπό ραγδαίαν βροχήν, βρεχόμενοι εφθάσαμεν νύχτα εις εν μικρόν έρημον Ζευγολατιόν προς τη Βόχαν. (…) Την επιούσαν εκ πρωίας ήλθεν εκεί εις το Ζευγολατιόν, πρεσβεία συνισταμένη από τον Κορίνθου Κύριλλο, τον Πανούτζον Νοταράν, δύω Υδραίους και αυτόν τον υπουργόν του πολέμου Κολέτην βεβαιούντας, ότι λάθος συνέβη και μετακαλούντας τον Κολοκοτρώνη να επανέλθει».
Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΚΟΛΟΤΡΩΝΗ ΑΠΟ ΤΟ «ΤΡΑΝΟ ΖΕΥΓΟΛΑΤΙΟ ΤΗΣ ΒΟΧΑΣ»
Τέλη της άνοιξης, αρχές καλοκαιριού 1827 η επανάσταση βρίσκεται σε δεινή θέση. Οι ορδές του Ιμπραήμ έχουν κατακλύσει την Πελοπόννησο και το «προσκύνημα» έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Ο Κολοκοτρώνης μεταξύ Αργολίδος και Κορινθίας προσπαθεί να περισώσει ό,τι περισσότερο μπορεί απειλώντας με «φωτιά και τσεκούρι» τους προσκυνημένους και ανασυντάσσοντας δυνάμεις για να αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ. Ο Καραϊσκάκης έχει μόλις σκοτωθεί και η Στερεά Ελλάδα μοιάζει χαμένη υπόθεση… Αυτή ακριβώς τη στιγμή επιλέγει η «διοίκησις» (βλ. Κωλέττης) να ζητήσει από το Γέρο του Μοριά να αφήσει το πεδίο της μάχης και να προσέλθει εντός 13 ημερών για να απολογηθεί για ένα χρέος του γιού του Πάνου (νεκρού από το Νοέμβριο του 1824)!!! Ο Κολοκοτρώνης απαντά στην επιστολή από το «Τρανό Ζευγολατιό της Βόχας» όπου βρίσκεται, οργανώνοντας την αντίσταση στον Ιμπραήμ, στις 11 Ιουνίου 1827, με όση ψυχραιμία μπορεί να έχει για την «παράλογη» απαίτηση της διοίκησης και ζητά διορία ενός μήνα γιατί δεν έχει μαζί του τα κατάστιχα του γιου του… (Πηγή εγγράφου: Ψηφιακό αποθετήριο Ακαδημίας Αθηνών).
Η διαμάχη με τον παπα-Πιτσούνη για τα μουλάρια του Δράμαλη
Ωστόσο, οι σχέσεις του Κολοκοτρωνέικου με τους Ζευγολατιώτες δεν ήταν πάντα αγαστές. Έτσι λοιπόν φαίνεται ότι είχε προκύψει κόντρα και οικονομική διαφορά μεταξύ του παπα-Θανάση Πιτσούνη και του γιου του Κολοκοτρώνη, Ιωάννη ή Γενναίου.
Το 1825 ο Ζευγολατιώτης οπλαρχηγός καταθέτει μήνυση κατά του Ιωάννη Κολοκοτρώνη με την οποία ζητά αποζημίωση και στην οποία αναφέρει: «Κατά το 1822 καθ’ ον εμβήκεν ο Ντραμαλης εις Κόρινθον, τότε κατ’ επιταγήν της επαρχίας Κορίνθου εσύναξα όλα τ’ άρματα της Βόχας και επιασα θέσιν εις εν χωρίον Βασιλικά ονομαζόμενον, απέναντι της πολιτείας Κορίνθου προς απάντησιν των εχθρών. Άφ’ ου λοιπόν απέρασαν μερικαί ημέραι και ήλθεν και ο Γιαννάκης Κολοκοτρώνης και ευρίσκετο εις την πολιορκίαν των εχθρών και έπιασε θέσιν άλλην εις χωρίον άλλον Σούλι ονομαζόμενον καί εφύλαττε. Τότε εγώ μετά των λοιπών συστρατιωτών μου υπηγον εις χοσιά καί ελαφυραγώγησα ένα άλογον γεντίκι, τρία μουλάρια καί δύω σέλαις καινούριαις. Άφ’ ου επέστρεψα είς την θέσιν μου και επληροφορήθη ο Γιαννάκης Κολοκοτρώνης διά αυτά τα λαφυραγωγήματα, έστειλεν άνθρωπόν του και με είπεν ότι να πάρω τα ζώα αυτά και να υπάγω εις Σούλι οπού αυτός ήτον, και ηκολούθησα ούτως. Από τα ζώα λοιπόν, το μεν γεντίκι και ταις δύω σέλαις του τα εχάρησα, τα δε τρία μουλάρια τα έκαμα παζάρι με τον ίδιον ανά τριακόσια γρόσια το καθέν, και την αποπληρωμήν αυτών να μου την κάμη είς Τριμπολιτζάν, αφ’ ου υπήγεν εκεί.
Μετά την αναχώρησιν του όμως από Σούλι κατά την συμφωνίαν μας έστειλα επομένως έναν χωριανόν μου Παπα-Λέκα ονομαζόμενον εις Τριμπολιτζά, και από τα γρόσια αυτά μόνον τριακόσια μ’ έστειλον λέγωντας τα λοιπά έξακόσια να μου τα δώση εδώ εις Ναύπλιον. Και κατ’ αυτήν την παραγγελίαν υπέφερα και υποφέρω έως ήδη, χωρίς νά λάβω ούδ’ οβολόν, αλλά τα ζημιώνομαι και κατατρέχομαι από τους συστρατιώτας μου. Δι’ ο αναφέρομαι δια της ταπεινής μου προς το έξοχον Υπουργείον τούτο και παρακαλώ θερμώς να τον υποχρεώση δια να μου κάμη την αποζημίωσιν αυτήν και μένω ευσεβαστώς.
Τη 17 Μαρτίου 1825, εν Ναυπλίω. Ό ευπειθής πατριώτης Παπά Πιτζούνις».
Ο Ιωάννης Κολοκοτρώνης απάντησε στην αναφορά του Παπά Πιτσούνη λίγες μέρες αργότερα αναφέροντας τη δική του εκδοχή: «Αναφέρομαι εις μίαν άναφοράν του ΠαπαΠιτζούνη, εις την οποίαν λέγει ότι του κατακρατώ εξακόσια γρόσια. Όθεν ειδοποιώ το έξοχον τούτο ‘Υπουργείον, ότι καθ’ ον καιρόν εμβήκεν ο Δράμαλης δι’ Επιταγής της Κεντρικής Διοικήσεως έπήγα αρχηγός των αρμάτων της Επαρχίας Κορύνθου. Πηγαινάμενος λοιπόν εύγαλα όλα τα άρματα καί ήττον υπό την οδηγίαν μου.
Εις εξ αυτών των πολλών ήττον και ο ΠαπαΠιτζούνης, χωρίς όμως να τον γνωρίζω, ούτε οφικιάλον ούτε καπιτάνιον, ειμή απλούν στρατιώτην. Μετ’ ου πολλάς ημέρας λοιπόν εκτυπήθημεν με τους εχθρούς και οι ατρατιώται έκαμαν λάφυρα όχι μόνον αυτά οπού αναφέρει αυτός αλλά και έτι περισσότερα. Οι στρατιώται ομοφώνως λοιπόν μου εχάρησαν το ιντίκι καί τα μουλάρια ως αρχηγός τους. Εγώ δια να τους ευχαριστήσω περισσότερον εις την χάριν τους, τους έδωσα γρόσια τριακόσια οκτώ αριθ. 308 και δεν έχει δίκαιον ο ΠαπαΠιτζούνης να μου ζητά εμένα άλλην πληρωμήν, καθότι ως είπον μου τα εχάρησαν όλοι οι στρατιώται και όχι αυτός. Και τα 308 τα έδοσα όλων των στρατιωτών. Προς τούτοις τους εχάρησα και το δέκατον των λαφύρων, όπου ήττον δίκαιον να τους πάρω καθώς και οι άλλοι αρχηγοί. Και μένω μ’ όλον το σέβας.
Τη 20 Μαρτίου 1825, έν Ναυπλίω. Ο πατριώτης Γιαννάκις Κολοκοτρόνης»
Διαπιστώνουμε ότι εκτός των άλλων ο Γιαννάκης Κολοκοτρώνης δηλώνει ότι δεν γνωρίζει τον παπα-Πιτσούνη! Για την ιστορία να πούμε ότι όπως γράφεται «επί του νώτου» του εγγράφου του Γενναίου Κολοκοτρώνη, στη διαμάχη του με τον παπα-Πιτσούνη «Ενεργήθη και εδικαιώθη ο Γ. Κολοκοτρώνης»!
Κείμενο-΄Έρευνα: Γιάννης Χρ. Βαλασόπουλος, Αθανασούλη Γιώτα.