Το σχέδιο της κυβέρνησης σχετικά με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας αλλά και ταυτόχρονα τη στήριξη της απασχόλησης, την ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων και την τόνωση της εθνικής οικονομίας αποτελείται από τέσσερις φάσεις. Οι φάσεις αυτές διαμορφώνονται ώστε να καλυφθούν, κατά τον βέλτιστο δυνατό τρόπο, οι διαφορετικές ανάγκες και απαιτήσεις που κάθε φορά προκύπτουν για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης του COVID-19.
Κατά την 1η φάση, τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο, είχαμε αυστηρούς περιορισμούς στην οικονομική δραστηριότητα. Στη 2η φάση, στην οποία ακόμη βρισκόμαστε, πραγματοποιείται σταδιακή επαναλειτουργία των επιχειρήσεων. Η 3η φάση, από τον Ιούνιο μέχρι και τον Οκτώβριο, θα χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια ανάκαμψης της οικονομίας. Στη συνέχεια, κατά την 4η φάση, υπό την προϋπόθεση της ομαλής και θετικής εξέλιξης αντιμετώπισης της πανδημίας, θα έχουμε ανάταξη της οικονομίας, σύμφωνα με την τοποθέτηση του Υπουργού Οικονομικών για το Κυβερνητικό Σχέδιο Επανεκκίνησης της Ελληνικής Οικονομίας.
Όσο αφορά την τρίτη φάση, μεταξύ Ιουνίου και Οκτωβρίου, ενεργοποιείται μια σειρά μέτρων στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τα οποία περιλαμβάνουν: μέτρα μείωσης του λειτουργικού και μισθολογικού κόστους των επιχειρήσεων, φορολογικά κίνητρα και διευκολύνσεις, επιδοτήσεις και χρηματοδοτικά εργαλεία. Ορισμένα μέτρα από αυτά έχουν ήδη ενεργοποιηθεί με τη δημοσίευση των σχετικών νομοθετικών διατάξεων και ορισμένα βρίσκονται στο στάδιο της προαναγγελίας και προετοιμασίας τους.
Τα μέτρα μείωσης του λειτουργικού και μισθολογικού κόστους των επιχειρήσεων περιλαμβάνουν:
1. Επέκταση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου σχετικά με τις αναστολές συμβάσεων εργασίας στους μήνες Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο. Επιχειρήσεις οι οποίες επαναλειτουργούν έχουν την δυνατότητα να διατηρήσουν μέχρι και το 60% των εργαζομένων τους σε αναστολή. Ταυτόχρονα, επιχειρήσεις οι οποίες παραμένουν κλειστές, καθώς και όλες οι επιχειρήσεις στους κλάδους του τουρισμού, της εστίασης, των μεταφορών, της εκπαίδευσης, του πολιτισμού και του αθλητισμού μπορούν να διατηρούν μέχρι και το 100% των εργαζομένων τους σε αναστολή. Οι εργαζόμενοι των οποίων οι συμβάσεις παραμένουν σε αναστολή θα λάβουν αποζημίωση ειδικού σκοπού ύψους 534 ευρώ, κατά αναλογία των ημερών διάρκειας της αναστολής και το κράτος θα καλύψει τις ασφαλιστικές τους εισφορές, υπολογιζόμενες επί του ονομαστικού τους μισθού. Αναμένουμε τις τελικές νομοθετικές διατάξεις που θα καθορίσουν με λεπτομέρειες την εφαρμογή του ανωτέρω μέτρου.
2. Μηχανισμός Ενίσχυσης Απασχόλησης με τη μορφή οικονομικής ενίσχυσης βραχυχρόνιας εργασίας «ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ». Ο Μηχανισμός Ενίσχυσης Απασχόλησης τίθεται σε ισχύ για την χρονική περίοδο από 1η Ιουνίου έως 30 Σεπτεμβρίου 2020 με επέκταση της χρονικής ισχύος του εάν και εφόσον χρειαστεί. Δικαίωμα συμμετοχής σε αυτόν τον μηχανισμό θα έχουν όλες οι επιχειρήσεις της χώρας οι οποίες εμφανίζουν μείωση του τζίρου τους, τουλάχιστον 20%, κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα, ανεξαρτήτως ΚΑΔ. Στο μηχανισμό θα συμπεριληφθούν και επιχειρήσεις που λειτουργούν για πρώτη φορά και δεν έχουν καταγράψει έσοδα τους προηγούμενους μήνες. Ο μηχανισμός θα καλύπτει όλους τους υφιστάμενους εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης. Επίσης ο μηχανισμός θα αφορά και τις εποχικές επιχειρήσεις. Δικαίωμα συμμετοχής θα έχουν όλοι οι εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης που θα προσληφθούν σε αυτές, μέχρι τον αριθμό των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης που διατηρούσαν πέρυσι τον αντίστοιχο μήνα, ενώ δεν θα επιτρέπεται η μετατροπή της σχέσης εργασίας από μερικής σε πλήρους απασχόλησης, προκειμένου να λάβει η επιχείρηση το ευεργέτημα της συμμετοχής στον μηχανισμό. Το δικαίωμα του εργοδότη να μειώνει το χρόνο εργασίας του εργαζομένου πλήρους απασχόλησης έως και 50%, θα ασκείται υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι δεν θα μεταβάλλεται το είδος της σχέσης εργασίας. Η πολιτεία θα αναλαμβάνει την υποχρέωση αναπλήρωσης κατά 60% του εισοδήματος του εργαζομένου για το χρόνο που ο εργαζόμενος δεν θα εργάζεται. Επιπλέον, σε περίπτωση που η καθαρή αμοιβή μετά την ανωτέρω προσαρμογή υπολείπεται του κατώτατου μισθού, η διαφορά θα καλύπτεται από το κράτος εξ’ ολοκλήρου. Ταυτόχρονα, ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να καλύπτει το σύνολο των ασφαλιστικών εισφορών του εργαζομένου, υπολογιζόμενων επί του αρχικού ονομαστικού μισθού. Για όσο διάστημα ο εργαζόμενος βρίσκεται σε καθεστώς μειωμένης απασχόλησης, ο εργοδότης θα απαγορεύεται να προβεί σε καταγγελία της σύμβασης εργασίας και σε μείωση του ονομαστικού μισθού του εργαζομένου. Αναμένουμε τις τελικές νομοθετικές διατάξεις που θα καθορίσουν με λεπτομέρειες την εφαρμογή του ανωτέρω μέτρου.
3. Κίνητρα επαναπρόσληψης εποχικά απασχολούμενου προσωπικού για την τρέχουσα τουριστική περίοδο. Το κράτος θα αναλαμβάνει την κάλυψη των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών των εποχικά εργαζόμενων μερικής απασχόλησης, με σκοπό την παροχή κινήτρων επαναπρόσληψης των εποχικά εργαζόμενων. Παράλληλα, θα μειωθούν τα ελάχιστα απαιτούμενα ημερομίσθια από 100 σε 50 για την λήψη του εποχικού επιδόματος το ερχόμενο φθινόπωρο. Αναμένουμε τις τελικές νομοθετικές διατάξεις που θα καθορίσουν με λεπτομέρειες την εφαρμογή των ανωτέρω μέτρων.
4. Μείωση μισθώματος επαγγελματικών μισθώσεων. Αναμένεται η επέκταση της μείωσης μισθώματος επαγγελματικών μισθώσεων (καθώς επίσης και των μισθώσεων κύριας κατοικίας, μισθώσεων εξαρτημένων μελών – φοιτητών και μισθώσεων ναυτικών) για τον μήνα Μάιο 2020. Σύμφωνα με δελτίο τύπου του αρμόδιου υπουργού, για ορισμένους κλάδους όπως του τουρισμού, των μεταφορών, του πολιτισμού και του αθλητισμού, η μείωση μισθώματος θα ισχύσει επιπλέον για τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Αναμένουμε τις τελικές νομοθετικές διατάξεις που θα καθορίσουν με λεπτομέρειες την εφαρμογή του ανωτέρω μέτρου.
Τα μέτρα που αφορούν φορολογικά κίνητρα και διευκολύνσεις περιλαμβάνουν:
1. Μείωση της προκαταβολής φόρου. Σύμφωνα με ανακοίνωση του αρμόδιου υπουργού, για τις επιχειρήσεις που θα εμφανίσουν μείωση τζίρου κατά τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο και Μάιο, αθροιστικά άνω ενός ποσοστού, θα προβλεφθεί μείωση της προκαταβολής φόρου που καλούνται να πληρώσουν εντός του 2020 για το 2021, κατά ένα ποσοστό. Το ποσοστό θα προσδιοριστεί τον Ιούλιο, με βάση τα στοιχεία τζίρου που θα έχουν υποβάλει οι επιχειρήσεις για την προηγούμενη περίοδο.
2. Μειώσεις του Φ.Π.Α. σε ορισμένους κλάδους. Σύμφωνα με ανακοίνωση του αρμόδιου υπουργού, θα μειωθεί ο Φ.Π.Α. στις μεταφορές από το 24% στο 13% για την περίοδο από την 1η Ιουνίου ως και την 31η Οκτωβρίου 2020. Ακόμη, θα μειωθεί ο Φ.Π.Α. στον καφέ και στα μη αλκοολούχα ποτά από το 24% στο 13% για την περίοδο από την 1η Ιουνίου ως και την 31η Οκτωβρίου 2020. Επιπλέον, θα μειωθεί ο Φ.Π.Α. στο τουριστικό πακέτο από 80/20 (80% με 13% και 20% με 24%) σε 90/10 για την περίοδο από την 1η Ιουνίου ως και την 31η Οκτωβρίου 2020. Τέλος, θα μειωθεί ο Φ.Π.Α. στα εισιτήρια των κινηματογράφων από το 24% στο 13% για την περίοδο από την 1η Ιουνίου ως και την 31η Οκτωβρίου 2020. Αναμένουμε τις τελικές νομοθετικές διατάξεις που θα καθορίσουν με λεπτομέρειες την εφαρμογή των ανωτέρω μέτρων.
3. Δαπάνες επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας. Σύμφωνα με ανακοίνωση του αρμόδιου υπουργού, οι δαπάνες επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας θα εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα των επιχειρήσεων προσαυξημένες κατά 100%, έναντι 30% που είναι σήμερα, για δαπάνες που θα πραγματοποιηθούν από 1η Σεπτεμβρίου. Αναμένουμε τις τελικές νομοθετικές διατάξεις που θα καθορίσουν με λεπτομέρειες την εφαρμογή του ανωτέρω μέτρου.
4. Εθνικό Μητρώο Νεοφυών Επιχειρήσεων. Δημιουργείται Εθνικό Μητρώο Νεοφυών Επιχειρήσεων, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, ώστε να υπάρχει ένα συνεκτικό πλαίσιο ανάπτυξης στοχευμένων πολιτικών υποστήριξης του οικοσυστήματος. Δίνονται κίνητρα σε φυσικά πρόσωπα που εισφέρουν επενδυτικά κεφάλαια (angel investors) για νεοφυείς επιχειρήσεις, με τη μορφή εκπτώσεων φόρου επί του ποσού που επενδύεται. Αναμένουμε τις τελικές νομοθετικές διατάξεις που θα καθορίσουν με λεπτομέρειες την εφαρμογή του ανωτέρω μέτρου.
5. Προστασία δανείων με υποθήκη την πρώτη κατοικία. Σύμφωνα με ανακοίνωση του αρμόδιου υπουργού, δρομολογείται πρόγραμμα στο οποίο το Κράτος θα επιδοτεί, για ορισμένο χρονικό διάστημα, σημαντικό μέρος των μηνιαίων δόσεων όσων πλήττονται από τις συνέπειες του κορονοϊού, και έχουν δάνεια με υποθήκη στην πρώτη κατοικία. Το πρόγραμμα θα καλύπτει όλα τα «κόκκινα δάνεια», τόσο αυτά που δημιουργήθηκαν πριν το τέλος του 2018, όσο και αυτά που μεταγενέστερα – μέχρι σήμερα – προέκυψαν, για τους πολίτες που επλήγησαν από τις συνέπειες της υγειονομικής κρίσης. Παράλληλα, θα θέτει δικλείδες ασφαλείας, ώστε να μην επωφεληθούν της επιδότησης οι στρατηγικοί κακοπληρωτές.
6. Έκπτωση ποσοστού 25% βεβαιωμένων οφειλών. Αναμένεται επέκταση του ευεργετήματος της έκπτωσης ποσοστού 25% σε εμπρόθεσμα καταβαλλόμενες δόσεις βεβαιωμένων οφειλών μηνός Μαΐου 2020. Δεν υπάρχει καμία σχετική ενημέρωση για την επέκταση του μέτρου για τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο. Αναμένουμε τις τελικές νομοθετικές διατάξεις που θα καθορίσουν με λεπτομέρειες την εφαρμογή του ανωτέρω μέτρου.
7. Έκπτωση ποσοστού 25% ασφαλιστικών εισφορών. Και για τον Μάιο θα ισχύσει η έκπτωση 25% στις ασφαλιστικές εισφορές, σύμφωνα με τον υπουργό Εργασίας κ. Βρούτση. Ειδικότερα, θα επεκταθεί η έκπτωση κατά 25% στις ασφαλιστικές εισφορές και του Μαΐου εφόσον έχουν πληρωμένες τις εισφορές των προηγούμενων μηνών. Η έκπτωση αυτή αφορά το σύνολο των επαγγελματιών, είτε αυτοί έχουν κλείσει την επιχείρησή τους με κρατική εντολή, είτε ανήκουν σε πληττόμενους κλάδους, είτε δεν έχουν κλείσει, ούτε πλήττονται. Δεν υπάρχει καμία σχετική ενημέρωση για την επέκταση του μέτρου για τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο. Αναμένουμε τις τελικές νομοθετικές διατάξεις που θα καθορίσουν με λεπτομέρειες την εφαρμογή του ανωτέρω μέτρου.
8. Παράταση και αναστολή υποχρεώσεων δημοσίου για το μήνα Μάιο. Για τις επιχειρήσεις που βάσει δραστηριότητας θεωρούνται πληττόμενες επιχειρήσεις παρατείνονται/αναστέλλονται ως και την 30/09/2020 τα εξής: Οι προθεσμίες καταβολής των βεβαιωμένων ληξιπρόθεσμων οφειλών και των δόσεων ενεργών ρυθμίσεων ή διευκολύνσεων τμηματικής καταβολής βεβαιωμένων οφειλών που λήγουν ή έληξαν από 01/05/2020 έως και την 31/05/2020. Κατά την καταβολή δεν υπολογίζονται οι τόκοι και προσαυξήσεις του χρονικού διαστήματος της αναστολής. Το μέτρο είναι ήδη ενεργό για τον μήνα Μάιο ενώ δεν υπάρχει σχετική ενημέρωση για την επέκτασή του για τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο.
Τα μέτρα που αφορούν επιδοτήσεις και χρηματοδοτικά εργαλεία περιλαμβάνουν:
1. Κεφάλαιο κίνησης με διετή επιδότηση επιτοκίου λόγω πανδημίας COVID-19. Ενεργοποιήθηκε το δικαίωμα υποβολής αίτησης χορήγησης δανείου στο νέο Υποπρόγραμμα κεφαλαίου κίνησης, με πλήρως επιδοτούμενο επιτόκιο για δύο χρόνια, προς τις επιχειρήσεις που έχουν υποστεί αναστολή ή περιορισμό της λειτουργίας τους λόγω των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας COVID-19. Στόχος του προγράμματος είναι η άμεση, μακρόχρονη και ουσιαστική υποστήριξη της χρηματοδοτικής ρευστότητας των επιχειρήσεων που έχουν πληγεί από την πανδημία. Τα δάνεια θα χορηγούνται άμεσα από συνεργαζόμενες τράπεζες κατόπιν αξιολόγησης. Το επιτόκιο των δανείων επιδοτείται κατά 100% για τα δύο πρώτα χρόνια από το Ταμείο Επιχειρηματικότητας ΤΕΠΙΧ ΙΙ. Βασικό κριτήριο για την λήψη της επιδότησης επιτοκίου είναι η διατήρηση των θέσεων εργασίας κατά τα δύο αυτά έτη. Η διάρκεια του δανείου ορίζεται από 24 έως 60 μήνες από την εκταμίευση (εφάπαξ ή πρώτη τμηματική) του δανείου. Ορίζεται δυνατότητα χορήγησης περιόδου χάριτος από 6 έως 12 μήνες. Κατά την διάρκεια της περιόδου χάριτος καταβάλλονται μόνον τόκοι. Το μέτρο αυτό είναι ήδη ενεργό και διαθέσιμο για υποβολή ενδιαφέροντος από τις επιχειρήσεις.
2. Επιδότηση Τόκων Υφιστάμενων Δανείων ΜΜΕ πληττόμενων από τον COVID-19. Η Δράση αφορά στην ενίσχυση των επιχειρήσεων που πλήττονται από την πανδημία, με τη μορφή κάλυψης των τόκων των επιχειρηματικών δανειακών υποχρεώσεών τους για περίοδο 3 μηνών. Ο προϋπολογισμός της δράσης είναι 750 εκατ. ευρώ ενώ εφόσον ο διαθέσιμος προϋπολογισμός δεν επαρκεί για να καλύψει το σύνολο των απαιτήσεων των εγκεκριμένων αιτήσεων, αυξάνεται μέχρι την πλήρη κάλυψή τους. Δικαιούχοι της Δράσης είναι οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή, που λειτουργούν νομίμως στη χώρα. Η δημόσια χρηματοδότηση καλύπτει τους συμβατικούς τόκους καθώς και την αναλογούσα εισφορά του ν.128/75 των δανείων των επιλέξιμων επιχειρήσεων, και ειδικότερα επιχειρηματικών δανείων τακτής λήξης, ομολογιακών δανείων και συμβάσεων πίστωσης (ανοικτών αλληλόχρεων λογαριασμών). Τα επιδοτούμενα δάνεια πρέπει να ήταν ενήμερα στις 31.12.2019. Το μέτρο αυτό είναι ήδη ενεργό και διαθέσιμο για υποβολή ενδιαφέροντος από τις επιχειρήσεις.
3. Κεφάλαιο κίνησης μέσω του Ταμείου Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων COVID-19. Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα ανακοινώνει την έναρξη λειτουργίας του νέου Ταμείου Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων COVID-19 με το οποίο θα στηρίξει τη χρηματοδότηση δεκάδων χιλιάδων Μικρομεσαίων αλλά και Μεσαίων επιχειρήσεων της χώρας από το τραπεζικό μας σύστημα. To συνολικό σχέδιο εξυπηρετεί τον στρατηγικό στόχο για άμεση και αποτελεσματική επανεκκίνηση της οικονομίας, ενισχύοντας τη ρευστότητα των επιχειρήσεων. Για το σκοπό αυτό θα χορηγούνται δάνεια σε κεφάλαια κίνησης, με ευνοϊκούς όρους και μειωμένες εξασφαλίσεις προς τις μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις. Το ποσοστό εγγύησης για κάθε δάνειο επιλέξιμης επιχείρησης ανέρχεται σε 80%. Η εγγύηση αφορά νέα δάνεια που θα χορηγηθούν έως και την 31η Δεκεμβρίου 2020 τακτής λήξης και διάρκεια έως 5 έτη και καλύπτει το κάθε δάνειο καθ’ όλη τη διάρκειά του, μέχρι την πλήρη και ολοσχερή εξόφληση κάθε οφειλής. Δικαιούχοι είναι όλες οι επιχειρήσεις που λειτουργούν νόμιμα στην Ελλάδα σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων, αλιεία και υδατοκαλλιέργειες. Ειδικότερα, δικαιούχοι χρηματοδότησης είναι πιστοληπτικά αποδεκτές επιχειρήσεις που δεν είναι προβληματικές, δεν έχουν δάνεια σε καθυστέρηση μεγαλύτερη του τριμήνου και επιπλέον δεν εκκρεμεί σε βάρος τους εντολή ανάκτησης προηγούμενης παράνομης και ασύμβατης κρατικής ενίσχυσης βάση απόφασης ΕΕ ή ΔΕΕ. Αναμένουμε τις τελικές νομοθετικές διατάξεις που θα καθορίσουν με λεπτομέρειες την εφαρμογή του ανωτέρω προγράμματος.
4. Αναβάθμιση του προγράμματος επιταγών επανένταξης στην αγορά εργασίας. Το πρόγραμμα επιχορηγεί για 12 μήνες εργοδότες του ιδιωτικού τομέα που προσλαμβάνουν επιδοτούμενους ανέργους με «επιταγές επανένταξης» σε θέσεις πλήρους απασχόλησης. Ωφελούμενοι είναι οι άνεργοι τακτικής επιδότησης (5 μηνών και άνω) στους οποίους υπολείπεται τουλάχιστον το 50% της επιδότησής τους, καθώς και στους επιδοτούμενους μακροχρόνια ανέργους, που αποφασίζουν να μετατρέψουν το επίδομα ανεργίας τους σε «επιταγή επανένταξης στην αγορά εργασίας». Με τις αλλαγές που δρομολογούνται το πρόγραμμα, το οποίο έχει καλύψει μόνο 880 από τις 10.000 θέσεις από το 2017, γίνεται πιο απλό και πιο ελκυστικό, με ισχυρότερα οφέλη και κίνητρα για τους επιδοτούμενους ανέργους και τις επιχειρήσεις, αποσκοπώντας στη μετατροπή της επιδότησης της ανεργίας σε επιχορήγηση της εργασίας. Το μέτρο αυτό είναι ήδη ενεργό και διαθέσιμο για υποβολή ενδιαφέροντος από τις επιχειρήσεις.
5. Αναπτυξιακός Νόμος 4399/2016. Δύο νέες προσκλήσεις του Αναπτυξιακού Νόμου 4399/2016, συνολικού προϋπολογισμού 500 εκατομμυρίων ευρώ, υπέγραψε ο αρμόδιος Υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Πρόκειται για τα καθεστώτα ενισχύσεων «Γενική Επιχειρηματικότητα», προϋπολογισμού 350 εκατομμυρίων ευρώ και «Επιχειρηματικότητα Πολύ Μικρών και Μικρών Επιχειρήσεων», προϋπολογισμού 150 εκατομμυρίων ευρώ. Η προθεσμία υποβολής αιτήσεων αναμένεται να ξεκινήσει εντός της τρέχουσας βδομάδας και θα διαρκέσει έως τις 31 Ιουλίου. Το ελάχιστο επιλέξιμο ύψος της επένδυσης για την υπαγωγή επενδυτικών σχεδίων και στα δύο καθεστώτα είναι, για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, τα 100.000 ευρώ.
* Ο Νίκος Μπαρμπάκος είναι Οικονομολόγος – Σύμβουλος Επιχειρήσεων (Κύβος Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι).