Όπως ανακοινώθηκε τόσο από την Κομισιόν όσο και από το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων (δείτε ρεπορτάζ εδώ και εδώ), εγκρίθηκε από τις κοινοτικές υπηρεσίες με βάση τις νέες προβλέψεις για τις κρατικές ενισχύσεις (λόγω κορωνοϊού, δηλαδή) αλλαγή στο περιεχόμενο ενός προγράμματος του ΕΣΠΑ, που λίγοι γνωρίζουν και κανένας δεν έχει δει στην πράξη τί προσφέρει… Είναι δηλαδή ένα πρόγραμμα που λίμναζε για χρόνια και τώρα όλοι ευελπιστούν ότι θα κινηθεί.
Ποιες πραγματικές αλλαγές έγιναν
Η πρώτη αλλαγή που έγινε αφορά τη χρήση των πόρων. Πλέον, εκτός από έργα σε συγκεκριμένους «πράσινους» τομείς, θα μπορεί να υπάρξει χρηματοδότηση και κεφαλαίου κίνησης. Είναι πρώτη φορά που ένα καθαρά επενδυτικού σκοπού πρόγραμμα χρησιμοποιείται και για χρηματοδότηση τρεχουσών αναγκών. Αυτό γίνεται με βάση τη ρήτρα ευελιξίας (λόγω πανδημίας) που καθιέρωσε η Κομισιόν, όχι μόνο για τις κρατικές ενισχύσεις αλλά και για τους θεματικούς περιορισμούς στο τρέχον ΕΣΠΑ και γενικά στους πόρους της Πολιτικής Συνοχής.
Η δεύτερη αλλαγή που έγινε αφορά το ύψος των πόρων για κάθε χρήση. Παρά τους πηγαίους τίτλους και της ανακοίνωσης της Κομισιόν και πολλών ΜΜΕ, δεν υπάρχει κανένα νέο πρόγραμμα 450 εκατ. Ευρώ. Το Ταμείο Υποδομών υπάρχει ήδη, με προίκα αυτά τα 450 εκατ. Ευρώ. Αυτό που πραγματικά συμφωνήθηκε με την Κομισιόν τώρα είναι το ύψος των πόρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση των συνεπειών του κορωνοϊού.
Όπως δήλωσε ευκρινώς ο Γιάννης Τσακίρης, υφυπουργός αρμόδιος για το ΕΣΠΑ, «Η ανάγκη για παροχή μεγαλύτερης ρευστότητας στις επιχειρήσεις που πλήττονται από την υγειονομική κρίση μάς οδήγησε να κατευθύνουμε πόρους από το Ταμείο Υποδομών σε πρώτη φάση ύψους 160 εκατ. ευρώ για επιδοτούμενα δάνεια κεφαλαίου κίνησης». Άρα, από τα 450 εκατ. Ευρώ τα 160 μπορούν να πάνε σε κεφάλαιο κίνησης αντί για πάγιες επενδύσεις σε συγκεκριμένα έργα – projects. Πηγές της ΕΤΕπ μάλιστα σημείωναν στην EurActiv.gr ότι ειδικά για κεφάλαιο κίνησης «το ποσό αυτό περιορίζεται σε 160 εκατομμύρια κατ ‘ανώτατο όριο». Από τα 160 εκατ. Ευρώ αυτά, σύμφωνα με το ρεπορτάζ της EurActiv.gr και του economix.gr (συνεργάτη περιεχομένου της ελληνικής EurActiv), τα 80 προέρχονται από πόρους του ΕΠΑνΕΚ του ΕΣΠΑ – και συνακόλουθα από το ΕΤΠΑ και την Πολιτική Συνοχής – και ακόμη 80 εκατ. Ευρώ από εθνικούς πόρους.
Η τρίτη μεγάλη αλλαγή που ήρθε είναι η διεύρυνση των πιθανών δικαιούχων, κυρίως σε επίπεδο κλάδων. Καθώς μέχρι τώρα η στόχευση ήταν σε «πράσινα» έργα, θα επωφελούνταν μάλλον μόνο σχετικές εταιρείες, για παράδειγμα κάποιες από τον χώρο των κατασκευών, της ενέργειας και ίσως των μεταφορών. Τώρα, στα 160 εκατ. για κεφάλαιο κίνησης μπορούν να ενταχθούν εταιρείες συνολικά των τριών αυτών κλάδων (χωρίς ενασχόληση με συγκεκριμένα projects, τυπικά) αλλά και του τουριστικού κλάδου για πρώτη φορά. Ίσως και του δημοσίου…
Σύμφωνα με σχόλια στελεχών της αγοράς στη EurActiv.gr και στο economix.gr, αυτό σημαίνει αλλαγή του στόχου του προγράμματος.
Ωστόσο, αυτό δεν είναι απαραίτητα έτσι, καθώς σύμφωνα με πηγές της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που μίλησαν στην ελληνική EurActiv, «αυτή η νέα πρόσθετη επιλεξιμότητα (σσ: για κεφάλαιο κίνησης), η οποία εισάγεται ως συνέπεια της πανδημίας COVID, δεν εμποδίζει επιλεγμένους ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς (σσ: που εν τέλει χορηγούν στις επιχειρήσεις τα κεφάλαια, μαζί με δικά τους δάνεια) να χρησιμοποιούν το αρχικό συνολικό ποσό για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακή απόδοση και αστικές επενδύσεις. Αντιθέτως», υποστηρίζουν πηγές της ΕΤΕπ «παρέχει περισσότερες επιλογές στους ΕΧΟ για διάχυση του συνολικού διαθέσιμου ποσού στην ελληνική οικονομία».
Με πιο απλά λόγια, αυτό που υποστηρίζουν πηγές της ΕΤΕπ είναι ότι με το κεφάλαιο κίνησης θα είναι πιο εύκολο να δανειοδοτηθούν οι εταιρείες (και φορείς) και πάλι για πράσινα projects αλλά με επιπλέον ρευστότητα και για τις τρέχουσες ανάγκες (πιθανόν και ωρίμανσης των κυρίων έργων). Ειδικά στη χώρα μας που η ωρίμανση μελετών και έργων αλλά και η αδειοδότησή τους παίρνει ακόμη πολλά χρόνια, (δείτε τις πρόσφατες προσπάθειες απλοποίησης των επενδύσεων σε ΑΠΕ που ακόμη νομοθετεί το ΥΠΕΝ…), η χορήγηση κεφαλαίου κίνησης είναι πολύ χρήσιμη στη συγκεκριμένη συγκυρία.
Προφανώς όμως αυτό δεν είναι απαραίτητο και αφετέρου μειώνονται οι διαθέσιμοι πόροι για πράσινα έργα, αν κάποιες εταιρείες από αυτούς τους τομείς ζητήσουν και πάρουν χρηματοδότηση για άλλα τρέχοντα έργα ή ακόμη και μόνο για λειτουργικές δαπάνες (εφόσον πληρούν τα τραπεζικά κριτήρια). Με μεγάλο ριγμένο, αν συμβεί αυτό, το περιβάλλον – και τις υποδομές…
Τι είναι το Ταμείο Υποδομών
Το Ταμείο Υποδομών συστάθηκε με σκοπό τη χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων σε βιώσιμα έργα στους τομείς της ενεργειακής απόδοσης, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των αστικών υποδομών. Αποτελεί ένα από τα λεγόμενα Fund of Funds (Infrastructure Fund of Funds – InfraFoF) καθώς δεν χρηματοδοτεί απευθείας έργα αλλά διαφορετικά σχήματα χρηματοδότησης. Η Ελλάδα έχει φτιάξει και άλλα τέτοια FundOfFunds,όπως το Equifund για την καινοτόμο επιχειρηματικότητα. Οι πόροι του ΤΑΜΥΠΟΔ ανέρχονται σε 450 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 200 εκατ. ευρώ προέρχονται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ) και πιο συγκεκριμένα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), 200 εκατ. ευρώ από εθνικούς πόρους και 50 εκατ. ευρώ από επιστροφές του Ταμείου JESSICA.
Διαχειριστής του ΤΑΜΥΠΟΔ είναι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία το υλοποιεί με τη συνεργασία τοπικών, ελληνικών τραπεζών για λογαριασμό του ελληνικού κράτους. Έχει σχεδιαστεί εξαρχής ώστε να απαιτεί από τις τράπεζες να παρέχουν συμπληρωματική προς τα δημόσια δάνεια χρηματοδότηση. Συγκεκριμένα τα 450 εκατομμύρια αφορούν μέχρι το 65% της δημόσιας ενίσχυσης (για κάθε project), ενώ ταυτόχρονα το υπόλοιπο πρέπει να καλυφθεί τουλάχιστον από 10% ίδια συμμετοχή και 25% τραπεζικό δανεισμό από την τράπεζα που εγκρίνει το συγκεκριμένο project και το αξιολογεί. Επομένως το σύνολο των πόρων που θα πέσουν στην πραγματική οικονομία, αν ευοδωθεί ο σχεδιασμός του Ταμείου Υποδομών, θα είναι περίπου 690 εκατομμύρια ευρώ.
Τι (δεν) έχει κάνει το Ταμείο Υποδομών μέχρι σήμερα
Δυστυχώς το Ταμείο δεν έχει καταφέρει πολλά μέχρι σήμερα. Παρά τις επιμέρους προσπάθειες δημοσιότητας μέχρι σήμερα, κανείς στην αγορά δεν γνωρίζει αν και τι έχει προσφέρει το Ταμείο. Το economix.gr και η ελληνική EurActiv απευθύνθηκαν τόσο στο Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων όσο και στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για το αν έχουν χρηματοδοτηθεί projects και με τι ποσά από το ΤΑΜΥΠΟΔ μέχρι σήμερα. Το Υπουργείο Ανάπτυξης επιφυλάχθηκε να απαντήσει, το ίδιο και η ΕΤΕπ επισήμως. Ωστόσο, άλλες πηγές της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που μίλησαν στην EurActiv.gr ανέφεραν ότι «μέχρι τώρα, ορισμένα έργα έχουν εξεταστεί – παρουσιαστεί από τις τράπεζες, χωρίς μέχρι στιγμής να έχουν αναληφθεί δεσμεύσεις και εκταμιεύσεις»….
Με απλά λόγια, κάποια projects έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για χρηματοδότηση αλλά καμία συμφωνία δεν έχει υπογραφεί, ούτε ένα ευρώ δεν έχει πέσει ακόμη στην οικονομία!
Και αυτό τρία ολόκληρα χρόνια από την έγκρισή του! Δηλαδή 450 εκατ. Ευρώ παραμένουν «παρκαρισμένα» και κάθονται, χωρίς πραγματικό αντίκτυπο – αλλά μετράνε στην απορρόφηση του ΕΣΠΑ (τουλάχιστον τα 200 εκατ) αφού έχουν δεσμευτεί (ενδεικτικό του πως υπολογίζεται η απορροφητικότητα των πόρων…).
Θυμίζουμε ότι το Ταμείο Υποδομών συγκροτήθηκε το 2017 με απόφαση του τότε αρμόδιου για το ΕΣΠΑ Υπουργού Αλέξη Χαρίτση, ενώ στην πραγματική πορεία υλοποίησης το έβαλε ο Γιάννης Τσακίρης τον Σεπτέμβρη του 2019, 2 μήνες μόλις μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Και αυτό γιατί, ως προερχόμενος ο ίδιος επαγγελματικά από την ΕΤΕπ καταλάβαινε τη δυναμική και την ανάγκη αλλά ήξερε ταυτόχρονα πώς να τα το κάνει να δουλέψει. Έτσι τον Σεπτέμβρη του 2019 η ΕΤΕπ που στην ουσία διαχειρίζεται το πρόγραμμα (καθώς η Ελλάδα της το έχει αναθέσει και της έχει δώσει τους πόρους) ήρθε σε συμφωνία με τις εμπορικές τράπεζες, ως ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, για να το τρέξουν.
Πράγματι οι τρεις τράπεζες ξεκίνησαν να διαφημίζουν το νέο project και να καλούν επιχειρήσεις να συμμετέχουν. Πιο ενεργή η Εθνική Τράπεζα, από κοντά η Πειραιώς και λίγο πιο πίσω το δίδυμο Alpha Bank – Eurobank που συνεργάζονται από κοινού στο συγκεκριμένο έργο με την ΕΤΕπ.
Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι οι τράπεζες δεν απευθύνονται πραγματικά σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με τους ελληνικούς ορισμούς που όλοι καταλαβαίνουμε. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μεν Εθνική έχει εντάξει το έργο στον τομέα corporate banking ενώ η Πειραιώς στα προϊόντα για μεγάλες επιχειρήσεις. Πράγματι, τα έργα που αναφέρονταν στις αρχικές λίστες ήταν για μεγάλους παίκτες και οι τράπεζες δεν ήθελαν πολλά projects αλλά λίγα και καλά. Ωστόσο οι ευρωπαϊκοί ορισμοί μιλούν για μικρομεσαίες επιχειρήσεις και μεσαίες κεφαλαιοποίησης, όταν στην Ελλάδα αυτές οι ίδιες εταιρείες θεωρούνται μεγάλες. Έτσι και τώρα, το πιθανότερο είναι ότι την μερίδα του λέοντος θα τη λάβουν μεγάλοι παίκτες της αγοράς, αν και το πρόγραμμα δεν αποκλείει τους μικρούς. Επίσης στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται και φορείς του δημοσίου και των ΟΤΑ και κάθε στην πραγματικότητα μεγάλος οργανισμός που μπορεί να υποστηρίξει τέτοια έργα και ενδιαφέρονται για δανεισμό (όχι επιχορήγηση).
Τι επενδύσεις ενισχύονται
Πέρα από το κεφάλαιο κίνησης που μπορεί πλέον να ενισχυθεί, σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό τα σχεδιαζόμενα έργα projects που θα μπορούσαν να ενισχυθούν ανά συγκεκριμένο θεματικό στόχο έχουν ως εξής:
Θεματικός Στόχος Α: «Υποστήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς»:
Ενδεικτικά, μπορούν να περιλαμβάνονται έργα που αποσκοπούν στην αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας δημόσιων ή ιδιωτικών χώρων, εγκαταστάσεων ή συστημάτων, όπως μη οικιστικά κτίρια, οδικός φωτισμός, εργοστάσια, νοσοκομεία, τουριστικός τομέας, δημιουργία εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των αιολικών πάρκων, φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων, υδροηλεκτρικών και υβριδικών εγκαταστάσεων και συστημάτων βιομάζας/βιοαερίου που αποσκοπούν, μεταξύ άλλων, στην αύξηση της ενεργειακής ανεξαρτησίας των απομονωμένων περιοχών.
Θεματικός Στόχος Β: «Διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας/βέλτιστης αξιοποίησης των πόρων»:
Ενδεικτικά μπορούν να περιλαμβάνονται έργα αστικών υποδομών που συμβάλλουν στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη μιας αστικής περιοχής, όπως α) υποδομών άρδευσης/ύδρευσης και διαχείρισης/επεξεργασίας απορριμμάτων/αποβλήτων, β) υποδομών με σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη αστικών και νησιωτικών περιοχών (π.χ. βιομηχανικά πάρκα, τουριστικές υποδομές, ανάπλαση υποβαθμισμένων βιομηχανικών περιοχών για εμπορική, επιχειρηματική, εκπαιδευτική και πολιτιστική χρήση), καθώς και γ) την εκμετάλλευση του αποθέματος δημόσιων περιουσιακών στοιχείων υπό το ανωτέρω πλαίσιο.
Επιπλέον αυτών, από τα 50 εκατ ευρώ που προέρχονται από ανακτώμενους πόρους του μηχανισμού JESSICA προηγούμενης περιόδου δύνανται να χρηματοδοτούνται έργα που δεν συμβάλλουν στην επίτευξη των ανωτέρω Θεματικών Στόχων Α και Β, αλλά είναι έργα που στοχεύουν στην ολοκληρωμένη αστική ανάπτυξη ή/και παρεμβάσεις αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας στο βαθμό που οι παρεμβάσεις αυτές συμβάλλουν στην αστική ανάπτυξη.
