Αρχές Δεκεμβρίου του 1848, η Γαλλία εξέλεξε για πρώτη φορά Πρόεδρο της Δημοκρατίας μέσα από εκλογές. Ο φτωχός λαός, ψήφισε και αποφάσισε, έδωσε ένα συντριπτικό ποσοστό της τάξης του 75 % στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ανιψιό του μεγάλου στρατηλάτη που δόξασε αλλά και χρεοκόπησε τη Γαλλία. Ένας μοσχαναθρεμμένος νέος που ταξίδεψε πολύ, κληρονόμος με καλή παιδεία και την απαραίτητη αυτοπεποίθηση, την παρουσία και το λέγειν που πρέπει να έχει ο φέρων ένα βαρύ όνομα…
Ο Ναπολέων λοιπόν ο ανιψιός, ο διάδοχος, ήταν ένας νέος που είχε προσπαθήσει και νωρίτερα να σφετεριστεί την εξουσία και να έρθει στο προσκήνιο. Φυλακίστηκε στη Βόρεια Γαλλία μετά από ένα αποτυχημένο πραξικόπημα και κατάφερε να αποδράσει μεταμφιεσμένος σε εργάτη. Κατέφυγε στην Αγγλία, στην πάλαι ποτέ μεγάλη αντίπαλο του θείου του. Από εκεί, οργάνωσε ένα άλλο σχέδιο με βρετανικά κεφάλαια που δεν έμελλε να ευοδωθεί. Ανέλαβε να προωθήσει την διάνοιξη διώρυγας στη Νικαράγουα, στα μέσα της δεκαετίας του 1840, αρκετά χρόνια πριν τα έργα για τη διώρυγα του Παναμά. Παρότι υπήρχε συμφωνία με την τοπική κυβέρνηση και η διώρυγα θα έπαιρνε το όνομα του Ναπολέοντα, ο ίδιος παραιτήθηκε των σχεδίων, καθώς οι εξελίξεις στη Γαλλία προοιώνιζαν πολιτική αλλαγή. Το 1848 ήταν χρόνια επαναστάσεων και πανευρωπαϊκών ανακατατάξεων. Στη Γαλλία η μοναρχία καταργήθηκε και ανακηρύχθηκε δημοκρατία που θα επικυρωνόταν μέσω εκλογών. Στις εκλογές της 10ης Δεκεμβρίου 1848, ο Ναπολέων θριάμβευσε και έγινε ο πρώτος «Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας».
Δεν πέρασαν πολλοί μήνες μέχρι να φανεί το αληθινό αντιδημοκρατικό πρόσωπο του εκκολαπτόμενου μονάρχη. Οργάνωσε μια στρατιωτική εκστρατεία του γαλλικού στρατού για να υποστηρίξει τον Πάπα έναντι των Ιταλών Ρεπουμπλικάνων στη Ρώμη η οποία πολιορκήθηκε και με αφορμή τις αντιδράσεις, περιέστειλε τις ελευθερίες του Τύπου αλλά και περιόρισε το εκλογικό σώμα… Όλα προμήνυαν τη συνέχεια…
Ο ίδιος, με απόλυτο στήριγμα τον Τύπο, τα σώματα ασφαλείας αλλά και το μεγάλο τραπεζικό κεφάλαιο της εποχής, προχώρησε στις 2 Δεκεμβρίου 1851 σε πραξικόπημα. Ένα πραξικόπημα «μοντέρνο», κατά το οποίο ελέγχθηκαν πριν από όλα τα τυπογραφεία και οι εφημερίδες. Ήταν η πρώτη φορά ίσως που έγινε μια επαγγελματική προσπάθεια ελέγχου και χειραγώγησης του Τύπου. Ο Ναπολέων μάλιστα επέλεξε αυτήν την ημερομηνία σε ανάμνηση της μάχης του Αούστερλιτς και της σκέψης του Μεγάλου Ναπολέοντα πολλές δεκαετίες πριν…
Η συνέχεια αναμενόμενη… χιλιάδες συλλήψεις, βίαιη καταστολή και εκτελέσεις, πλήρης κατάργηση ελευθεριών και δικαιωμάτων… και όλα αυτά, με τη στήριξη του Τύπου και του τραπεζικού συστήματος που θα χρηματοδοτούσε μεγάλα έργα και την αποικιακή εποποιία της Γαλλίας…
Ο Ναπολέων Γ’ κυβέρνησε αυταρχικά μέχρι το 1870. Μέχρι τότε, έδωσε βάση στην αποικιοκρατική επέκταση της χώρας του και ανακηρύχθηκε «Αυτοκράτορας». Η Γαλλία, ως «Δεύτερη Αυτοκρατορία» (1852-1870), ενεπλάκη σε εκστρατεία και πόλεμο στο Μεξικό (1861-67), προκάλεσε τη γαλλική εμπλοκή στην Ινδοκίνα (στο σημερινό Βιετνάμ 1858-62), συμμετείχε στον Κριμαϊκό Πόλεμο (1853-56), οργάνωσε την εκστρατεία της Κορέας (1866), πήρε μέρος στον Πόλεμο του Οπίου στην Κίνα (1856-1860), πρωταγωνίστησε στην Ιταλική Ενοποίηση (1859-60).
Χιλιάδες Γάλλοι στρατιώτες χάθηκαν σε αυτούς τους συνεχείς πολέμους, δαπανήθηκαν υπέρογκα κρατικά κεφάλαια μέσω δανεισμού, αλλά ο Αυτοκράτορας εκθειαζόταν από τον Τύπο και στηριζόταν από τις τράπεζες… Αξίζει να αναφέρουμε ότι όλες οι μεγάλες γαλλικές εμπορικές και πιστωτικές τράπεζες ιδρύθηκαν κατά την εποχή του, όταν μάλιστα αναπτύχθηκαν και τα πρώτα μεγάλα πρακτορεία Τύπου. Μια πρώτη μορφή συγκεντρωτισμού της ενημέρωσης. Η χώρα εκσυγχρονίστηκε τα χρόνια εκείνα, όταν όλη η δυτική Ευρώπη ακολουθούσε έτσι κι αλλιώς μια παράλληλη τροχιά. Σιδηροδρομικό δίκτυο, επικοινωνίες, εκσυγχρονισμός πλοίων, οπλικά συστήματα, αστικός σχεδιασμός με αποκορύφωμα την αναγέννηση του Παρισιού…
Τι ήταν, λοιπόν, αυτό που τελικά κλόνισε και έριξε τον πανίσχυρο αυτοκράτορα – δικτάτορα; Ένας ακόμα πόλεμος που έφερε αντιμέτωπη τη Γαλλία με τον γερμανοπρωσικό συνασπισμό του Μπίσμαρκ. Οι γνωστοί κόλακες και υποστηρικτές υπόσχονταν νέους θριάμβους και επιτυχίες. Όμως τα πράγματα δεν ήρθαν όπως τα ήθελαν. Η ήττα υπήρξε συντριπτική στο Σεντάν, το 1870 και περίπου ογδόντα χιλιάδες Γάλλοι στρατιώτες έγιναν αιχμάλωτοι των Γερμανών. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας επίσης αιχμαλωτίστηκε και υποχρεώθηκε σε μια ολοκληρωτική ήττα. Το Παρίσι έμεινε ανοχύρωτη πόλη και λίγους μήνες μετά, εκεί αναπτύχθηκε η περίφημη επαναστατική Κομμούνα. Εθνικός εξευτελισμός, κοινωνική αναταραχή, λαϊκή οργή, ξεφτισμένο αυτοκρατορικό μεγαλείο…
Ο ίδιος ο Ναπολέων ο τρίτος, όπως έμεινε γνωστός στην ιστορία, Αυτοκράτορας της Γαλλίας από το 1852 ως το 1870, έζησε τα τελευταία χρόνια του στην Αγγλία, μαζί με την οικογένειά του. Στην Αγγλία που κάποτε είχε πολεμήσει και εξορίσει το θείο του, αλλά είχε στηρίξει τα δικά του σχέδια. Πέθανε το 1873, ενώ λίγα χρόνια μετά, το 1879, ο μοναχογιός του πρίγκιπας – διάδοχος Λουί Ναπολεόν (Λουδοβίκος – Ναπολέων) σκοτώθηκε σε μάχη με τους Ζουλού στη Νότια Αφρική, ένα γεγονός που συντάραξε τον Ευρωπαϊκό Τύπο και την κοινή γνώμη. Ένας γόνος μιας πασίγνωστης οικογένειας είχε χαθεί πρόωρα. Η Γαλλία στερήθηκε, εξ αιτίας των Ζουλού, ενός ακόμα Βοναπάρτη που – ποιος ξέρει; – μπορεί, κάποια χρόνια μετά, να ψηφιζόταν και αυτός ως «σωτήρας» από τους φτωχούς Γάλλους αγρότες, που πάλευαν με τη λάσπη των αγρών τους…
* Ο Δημήτρης Σαρρής είναι Ξεναγός – Ιστορικός