Το Σπήλαιο της Ανδρίτσας βρίσκεται στη νοτιοδυτική Αργολίδα, στις υπώρειες του όρους Ζάβιτσα, ανάμεσα στους οικισμούς Βελανιδιά και Ανδρίτσα. Αποτελείται από μεγάλη ενιαία αίθουσα, διαστάσεων περίπου 75×65 μ., στην οποία η πρόσβαση είναι δυνατή από σπηλαιοβάραθρο μήκους 14 μ. περίπου.
Στο μεγαλύτερο τμήμα του χώρου έχει δημιουργηθεί διάκοσμος από σταλακτίτες, σταλαγμίτες, δίσκους, λιθωματικές κουρτίνες και μεγάλες σταλαγμιτικές κολώνες, που μαζί με τις εκτεταμένες κατακρημνίσεις έχουν συμβάλει στον κατακερματισμό του σπηλαίου σε πολλά επίπεδα και επιμέρους χώρους.
Έγινε ο τάφος για πάνω από 50 ανθρώπους
Το μυστήριο γύρω από το εν λόγω σπήλαιο επικεντρώνεται στους δεκάδες ανθρώπινους σκελετούς που εντοπίστηκαν τυχαία στο σπηλαιοβάραθρο της Ανδρίτσας το 2004 και, κυρίως, στους λόγους για τους οποίους αναγκάστηκαν αυτοί οι άνθρωποι των πρώτων χριστιανικών χρόνων να καταφύγουν εκεί.
Τα ανθρώπινα κατάλοιπα, σε κατάσταση αποσάθρωσης, ανήκαν σε περισσότερα από 50 άτομα, κατανεμημένα σε 15 ομάδες. Βρίσκονταν κυρίως σε συνεσταλμένη στάση, χωρίς ίχνη ταφής, στην επιφάνεια του δαπέδου του σπηλαίου ή μέσα σε λεπτές οργανικές επιχώσεις και ανήκαν σε άτομα κατά κανόνα νεαρής και πολύ νεαρής ηλικίας, που πέθαναν στη στάση που βρέθηκαν ή μετατοπίσθηκαν αμέσως μετά το θάνατό τους. Όπως προκύπτει από τις μέχρι τώρα μελέτες, πρόκειται για βιολογικά ομοιογενές σύνολο συγγενών ατόμων, η εγκατάσταση των οποίων έγινε στο χώρο κατά οικογενειακές ομάδες, που προέρχονταν από την ευρύτερη περιοχή του σπηλαίου.
Δίπλα στα ανθρώπινα λείψανα βρέθηκαν διάσπαρτα πλήθος αγγείων (αμφορείς, πιθαμφορείς, πρόχοι και οινοχόες), λυχνάρια, πολλά μεταλλικά αντικείμενα, νομίσματα καθώς και ένας λιτανευτικός σταυρός χωρίς κανένα ίχνος μεταγενέστερης επέμβασης. Στοιχεία που εντείνουν τη σκοτεινή και βίαιη διάσταση της ιστορίας που έζησαν παιδιά, εφήβοι και νέες γυναίκες για να ξεφύγουν από κάποιον κίνδυνο μετά το 575/6 μ.Χ., όπως βεβαιώνουν τα νομίσματα που βρέθηκαν στο σπήλαιο.
Οι αποκλεισμένοι είχαν μαζί τους αρκετές προμήθειες, νερό, τρόφιμα και λυχνάρια για να βλέπουν στο πυκνό σκοτάδι. Για αδιευκρίνιστο, έως τώρα, λόγο όλοι βρήκαν τραγικό θάνατο αποκλεισμένοι στο σπήλαιο. Η εικόνα του χώρου και η εύρεση της αιχμής δόρατος κοντά στην είσοδο του σπηλαίου παραπέμπουν σε συνθήκες βίαιου και αιφνίδιου κινδύνου ή εχθρικής επιδρομής και όχι τόσο σε φυσική καταστροφή ή μολυσματική νόσο. Η τελευταία πιθανότητα, άλλωστε, αποκλείεται και από τις πρώτες ανθρωπολογικές παρατηρήσεις.
Ο χρόνος επιβίωσης των ανθρώπων στο σπήλαιο υπήρξε σύντομος εξαιτίας των αντίξοων φυσικών συνθηκών και της εξάντλησης των προμηθειών τους. Κάποιοι από τους τελευταίους επιζώντες μετακινήθηκαν βαθύτερα στο σπήλαιο. Οι θέσεις αλλά και οι στάσεις των σκελετών δίνουν την αίσθηση αναμονής ενός αργού και αναπόφευκτου τέλους.
Η χρήση του σπηλαίου
Η πρώτη ερευνητική αποστολή στο σπήλαιο πραγματοποιήθηκε από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος από τον Νοέμβριο του 2004 έως και τον Ιανουάριο του 2005 με σκοπό την τοπογραφική αποτύπωση και τεκμηρίωση των ευρημάτων. Τα πρώτα ερευνητικά αποτελέσματα αξιοποιήθηκαν στην ενδιαφέρουσα παρουσίαση της έκθεσης στους χώρους του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου.
Από τη μελέτη του αρχαιολογικού υλικού προκύπτει ότι η χρήση του Σπηλαίου Ανδρίτσας είχε χαρακτήρα περιστασιακό και μικρής χρονικής διάρκειας, με σαφείς ενδείξεις ότι η εγκατάσταση ήταν προμελετημένη και οργανωμένη. Η θέση και κατανομή των ευρημάτων καθώς και η μορφολογία του χώρου και η βαραθρώδης πρόσβαση στο εσωτερικό του αποκλείουν την συστηματική ή έστω εποχική κατοίκησή του, ενισχύοντας την πιθανότητα το σπήλαιο να αποτέλεσε οργανωμένο καταφύγιο, σε συνθήκες κινδύνου, από ομάδα κατοίκων γειτονικού οικισμού, οι οποίοι για αδιευκρίνιστο λόγο βρήκαν τραγικό θάνατο μέσα σε αυτό. Το κατώτατο χρονικό όριο για τη χρήση του σπηλαίου δίνει ένα χρυσό νόμισμα εποχής Τιβερίου Κωνσταντίνου (578-582). Η ερμηνεία του συνόλου παραμένει ανοιχτή, αλλά η σημασία του οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι πρόκειται για κλειστό αρχαιολογικό εύρημα, ενώ συγχρόνως απηχείται ένα συγκεκριμένο ιστορικό επεισόδιο, το οποίο μπορεί να τοποθετηθεί χρονικά ανάμεσα στο τέλος του 6ου και τις πρώτες δεκαετίες του 7ου αιώνα μ.Χ.
Επιλεγμένα ευρήματα του σπηλαίου εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άργους. Το σπήλαιο δεν αποτελεί οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο.
Το Σπήλαιο της Ανδρίτσας, επιβλητικό στη μορφή και υποβλητικό λόγω της χαμένης ιστορίας του, προσφέρει δυνατές συγκινήσεις σε όποιον τύχει και το επισκεφθεί.
Στα άδυτα του σπηλαίου
Στις αρχές του 2020 ήταν η πρώτη φορά που μπήκε τηλεοπτική κάμερα μέσα στο σπήλαιο και κατέγραψε εικόνες από αυτό.
Δείτε το σχετικό ρεπορτάζ του Γιάννη Γαλανόπουλου για την ΕΡΤ.
