Η περίφημη Σπαρτιατική Φάλαγγα αποτελεί έναν από τους περισσότερο γνωστούς στρατιωτικούς σχηματισμούς της Αρχαιότητας, μια ανίκητη “πολεμική μηχανή”, την οποία συγκροτούσαν άνδρες που εκπαιδεύονταν γι΄αυτό σε όλη τους τη ζωή και θεωρούσαν ύψιστη τιμή τον θάνατο στο πεδίο της μάχης.
Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι στις δυνάμεις της συγκαταλεγόταν και μια σκληρή ομάδα 600 ανδρών με σύμβολο ένα άσπρο γεράκι σε μαύρο φόντο, που προπορεύονταν στην ώρα της μάχης, βγαίνοντας πιο μπροστά ακόμη κι από το βασιλιά της Σπάρτης! Αυτοί ήταν οι Σκιρίτες, οι ειδικές δυνάμεις του μόνου επαγγελματικού στρατού της αρχαιότητας, που οι μαχητικές ικανότητες και τα στρατιωτικά προσόντα τους ξεπερνούσαν ακόμη και αυτά των Σπαρτιατών πολεμιστών!
Οι Σκιρίτες κατοικούσαν στη νότια Αρκαδία. Η αρχαία Σκιρίτιδα, όπως αναφέρεται σε εκτενές αφιέρωμα της “Μηχανής του Χρόνου” υπαγόταν στην Σπάρτη, οι πολίτες της όμως είχαν διατηρήσει αρκετές από τις ελευθερίες τους. Το σημείο που βρισκόταν ήταν από τα πλέον στρατηγικά. Οι οικισμοί των Σκιριτών ήταν χτισμένοι στα σημερινά σύνορα Αρκαδίας και Λακωνίας, ενώ ήλεγχαν το δρόμο προς την Τεγέα.
Αν και οι Σκιρίτες υπάγονταν στην κατηγορία των περίοικων, δηλαδή πολιτών β’ κατηγορίας που κατοικούσαν στα λακωνικά περίχωρα, σύντομα ξεχώρισαν από τους υπόλοιπους. Οι περίοικοι δεν λάμβαναν στρατιωτική εκπαίδευση του επιπέδου ενός πολίτη της Σπάρτης, Ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την ξυλουργία, δεν μετείχαν στα κοινά και οικονομικά βρίσκονταν υπό την αυστηρή κηδεμονία των Σπαρτιατών. Αντίθετα, οι Σκιρίτες κλήθηκαν να αφήσουν τα χωράφια και να επανδρώσουν τη σπαρτιατική φάλαγγα.
Σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, ήταν άντρες με σπάνια δύναμη και αντοχή, ικανοί να φέρουν εις πέρας τις πιο απαιτητικές αποστολές. Το γεγονός ότι ζούσαν στη Νότια Αρκαδία τους καθιστούσε πολύτιμους φρουρούς της Σπάρτης. Αν κάποιος τους έκανε επίθεση οι Σκιρίτες θα ανέκοπταν την πορεία του εχθρού και θα κέρδιζαν χρόνο. Οι Σπαρτιάτες δεν φοβούνταν αλλά ο πόλεμος δεν θέλει μόνο σωματική δύναμη αλλά και στρατηγική.
«Σκιρίτης λόχος»
«Ο δὲ Σκιρίτης καλούμενος λόχος παρὰ τοῖς Σπαρτιάταις οὐ συντάττεται μετὰ τῶν ἄλλων, ἀλλ᾽ ἰδίαν ἔχων σύστασιν μετὰ τοῦ βασιλέως ἵσταται, καὶ παραβοηθεῖ τοῖς αἰεὶ θλιβομένοις μέρεσι: συνεστὼς δ᾽ ἐξ ἐπιλέκτων ἀνθρώπων μεγάλας ποιεῖται ῥοπὰς ἐν ταῖς παρατάξεσι καὶ κατὰ τὸ πλεῖστον αἴτιος γίνεται τῆς νίκης», έγραφε ο Διόδωρος Σικελιώτης για την στρατιωτική μοίρα των Σκιρίτων.
Ο Ξενοφών στην «Κύρου Παιδεία» τους σύγκρινε με τους ανίκητους Υρκανούς ιππείς, ενώ αναφορές για την στρατιωτική τους δεινότητα εντοπίζονται και στο έργο του Θουκυδίδη.
Η μοίρα των Σκιριτών θεωρούταν η «ελίτ» της σπαρτιατικής φάλαγγας. Σύμβολο τους ήταν ένα άσπρο γεράκι σε μαύρο φόντο. Απαρτιζόταν από 600 επίλεκτους πολεμιστές με πολλαπλούς και βαρυσήμαντους ρόλους.
Οι Σκιρίτες πολεμιστές προπορεύονταν του στρατεύματος, τις νύχτες αναλάμβαναν εξ ολοκλήρου τη φύλαξη, ήταν υπεύθυνοι για την ανίχνευση του εδάφους, ενώ ήταν και οι πρώτοι που ξεκινούσαν την επίθεση. Σε περίπτωση ενέδρας ή εμποδίου, ειδοποιούσαν το υπόλοιπο στράτευμα και στη συνέχεια έβρισκαν ταχύτατα την καλύτερη παράκαμψη για να συνεχίσουν με ασφάλεια την πορεία τους. Ιχνηλάτες, πρόσκοποι, φρουροί και αυτοί που θα δέχονταν το πρώτο κύμα της επίθεσης.
Στις καταδρομικές επιχειρήσεις, καμουφλάρονταν με κάρβουνο, εν είδει παραλλαγής. Η δύναμη και η αντοχή τους, τους καθιστούσε εξαιρετικούς τόσο στην επίθεση όσο και στην άμυνα. Για το λόγο αυτό, κατείχαν το αριστερό κέρας της παράταξης, δίπλα στον βασιλιά.
Σύμφωνα με τα ελάχιστα γραπτά που έχουν διασωθεί για τους Σκιρίτες, σπουδαιότερο επίτευγμα του λόχου αποτέλεσε η δολοφονία δύο αδερφών του Ξέρξη μέσα στη βασιλική σκηνή, κατά τη διάρκεια της μάχης των Θερμοπυλών. Στόχος του Λεωνίδα ήταν ο ίδιος Ξέρξης. Ο Πέρσης βασιλιάς όμως βρισκόταν εκτός της σκηνής του την ώρα εκείνη.
Μόλις οι Πέρσες αντιλήφθηκαν το σαμποτάζ, έστειλαν το επίλεκτο σώμα των «Αθανάτων» να εξοντώσει τους Σκιρίτες. Το ηθικό πλήγμα όμως που είχαν ήδη προξενήσει οι Αρκάδες στο αντίπαλο στρατόπεδο ήταν σημαντικότερο.
Σήμερα, η περιοχή της αρχαίας Σκιρίτιδας εντάσσεται στον δήμο Τρίπολης στη νότια Αρκαδία. Ο μεγαλύτερος οικισμός της κατά την αρχαιότητα το Οίον, σήμερα ονομάζεται Κερασιά, ενώ ο δεύτερος μεγαλύτερος, οι Καρυές, είναι ο τόπος καταγωγής των διάσημων Καρυάτιδων.