Κανένας σχεδόν δεν μπορεί να αντισταθεί στον «πειρασμό» του μελομακάρονου, του παραδοσιακού Χριστουγεννιάτικου γλυκού, που δεν λείπει αυτές τις ημέρες από κανένα σχεδόν Ελληνικό σπίτι.
Το γλυκό που περιμένει –αν έχει απομείνει κανένα στην πιατέλα – για να το γευτούμε και να το απολαύσουμε σε σχήμα αυγού, παρασκευάζεται κυρίως από αλεύρι, ελαιόλαδο και μέλι.
Η προέλευσή του μελομακάρονου έχει ετυμολογικά αρχαιοελληνική προέλευση όσο και αν το μυαλό μας πάει στο «ιταλικό» μακαρόνι. Στα λεξικά αναφέρεται ότι η λέξη «μακαρόνι» παράγεται από τη μεσαιωνική ελληνική λέξη «μακαρωνία» (επρόκειτο για νεκρώσιμο δείπνο με βάση τα ζυμαρικά, όπου μακάριζαν το νεκρό).
Η μακαρωνία με τη σειρά της έρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «μακαρία», που δεν ήταν άλλο από την ψυχόπιτα, δηλαδή, ένα κομμάτι άρτου, στο σχήμα του σύγχρονου μελομακάρονου, το οποίο το προσέφεραν μετά την κηδεία.
Αργότερα, όταν η μακαρία περιλούστηκε με σιρόπι μελιού ονομάστηκε: μέλι+μακαρία = μελομακάρονο και καθιερώθηκε ως γλύκισμα του 12ημέρου, κυρίως από τους Μικρασιάτες Έλληνες και με το όνομα «φοινίκια».
Κάποια στιγμή η μακαρία περιλούστηκε με σιρόπι μελιού για να γίνει το σημερινό μελομακάρονο. Ίσως να υπήρχε πάντα ως συνοδευτικό αλλά να μην αναφερόταν. Σε κάποια χρονική στιγμή πάντως άρχισε να προσφέρεται μαζί με μέλι και καρύδια, αλλά ακόμα και με σοκολάτα και καθιερώθηκε ως το κατ’ εξοχήν χριστουγεννιάτικο γλυκό της Ελλάδας. Η Μαρία Καρανικόλα εμπνεύστηκε και πρόσθεσε στην παραδοσιακή συνταγή τη δική της γευστική πινελιά φτιάχοντας “Μελομακάρονα Ονειρεμένα” με σοκολάτα.
Το όνομα μακαρωνία, φαίνεται πως σχετίζεται με τις μακαρίες. Μικρά ψωμιά, πιθανότατα στο σχήμα του σημερινού μελομακάρονου, τα οποία μοιράζονταν κατά τη διάρκεια μιας κηδείας. Αδιευκρίνιστο πώς και γιατί, κάποια μακαρία (ψυχόπιτα) βούτηξε σε γλυκό μέλι και έτσι προέκυψε το μελομακάρονο.
Οι Λατίνοι και αργότερα οι Ιταλοί χρησιμοποιούσαν τη λέξη μακαρωνία ως maccarone που τελικά κατέληξε να σημαίνει το σπαγγέτι. Τέλος, από το μεσαίωνα και μετά στη Γαλλία και την Αγγλία, ένα είδος αμυγδαλωτού μπισκότου ονομάστηκε «macaroon» (το γνωστό σε όλους σήμερα «μακαρόν»).
Αντίθετα με τον κουραμπιέ, ο οποίος κάνει σίγουρα πανβαλκανική καριέρα ως γλυκό, το μελομακάρονο μοιάζει, τουλάχιστον ετυμολογικά, να είναι πέρα για πέρα ελληνικό. Εκείνο που μπορεί να ξαφνιάσει σε ό, τι αφορά την καταγωγή του, είναι ο λόγος για τον οποίο ετοιμάζονταν οι… πρόγονοι του μελομακάρονου.