Καρυές Λακωνίας: Μια Κιβωτός Μνήμης και Πολιτισμού δημιουργείται στο χωριό των Καρυάτιδων

Μια «κιβωτό» που θα στεγάσει γνωστές και άγνωστες πτυχές της ιστορίας και του πολιτισμού των Καρυών έχει στα «σκαριά» ο Σύνδεσμος των Απανταχού Καρυατών. Το Κέντρο Μνήμης και Πολιτισμού Καρυών αποτελεί ένα σπουδαίο εγχείρημα που ο Σύνδεσμος έχει ως όραμα, τα τελευταία τουλάχιστον 14 χρόνια. Η συγκεκριμένη πολιτισμική μονάδα θα είναι αφιερωμένη στους απανταχού Καρυάτες, διαμέσου των αιώνων, με ιδιαίτερη αναφορά στη μετανάστευση.

Όπως αναφέρει ο πρόεδρος του Συνδέσμου κ. Μιχάλης Ρέπουλης στον «Λακωνικό Τύπο», «θέλουμε να διαμορφώσουμε ένα λαογραφικό μουσείο και πολιτιστικό κέντρο, έναν χώρο που θα φιλοξενήσει την ιστορία της μετανάστευσης κατά τις δεκαετίες 1950 και 1960, αλλά και στις αρχές του 20ου αιώνα. Πρόκειται για τους συμπατριώτες μας που έφυγαν για τα ξένα, κάποιοι από αυτούς επέστρεψαν και πάντα βοηθούσαν και συνεισέφεραν στον τόπο τους. Πολλά έργα στην περιοχή έχουν υλοποιηθεί με χρήματα των μεταναστών».

Το Κέντρο, που θα περιλαμβάνει λαογραφικό μουσείο και πολιτιστικό κέντρο, αίθουσα εκδηλώσεων (όπως διαλέξεις, σεμινάρια, εκθέσεις, παραστάσεις, προβολές κ.α.), βιβλιοθήκη, εκπαιδευτικούς χώρους, αίθουσα υπολογιστών, θα φιλοξενηθεί σε συγκρότημα δύο παλαιών κτιρίων επί της κεντρικής πλατείας των Καρυών, που αγοράστηκαν από τον Σύνδεσμο το 2006. Στόχος είναι οι εργασίες να έχουν αποπερατωθεί έως τα τέλη του 2021.

Παρουσίαση της αρχιτεκτονικής μελέτης
Όπως επισημαίνει ο Γιάννης Καραχάλιος, αρχιτέκτονας-μηχανικός του γραφείου «Plaini and Karahalios Architects», που έχει αναλάβει την αρχιτεκτονική μελέτη του έργου, «θα δημιουργηθεί ένα χώρος που θα αφηγείται την ιστορία του τόπου. Η όλη προσπάθεια έχει σκοπό να αναζωογονήσει το χωριό, να προάγει τον πολιτισμό, να διατηρήσει τη μνήμη, να ενισχύσει τους δεσμούς με τους Καρυάτες ανά τον κόσμο, αλλά και να ανοίξει ένα διάλογο επικοινωνίας ευρύτερο και υπερτοπικό».

Ένα σημαντικό κεφάλαιο αφορά τις εξωτερικές όψεις και την αρχιτεκτονική κατεύθυνση του συγκροτήματος, όπου θα διαμορφωθεί το Κέντρο. Όπως εξηγεί ο κ. Καραχάλιος, «το γωνιακό κτίριο, το κτίριο της αστυνομίας και το κτίριο που βρίσκεται το μηχανουργείο είναι κατασκευές τριών διαφορετικών εποχών και ως εκ τούτου έχουν και διαφορετική αρχιτεκτονική γλώσσα. Το κτίριο της αστυνομίας είναι των αρχών του 20ου αιώνα, το γωνιακό κτίριο τοποθετείται περίπου στο μεσοπόλεμο, ενώ το μηχανουργείο αποτελεί μεταπολεμική προσθήκη.

Επιλέξαμε τα τρία κτίρια να είναι απόλυτα διακριτά ως όγκοι και ως ύφος και να σέβονται την εποχή και το ιδίωμα που εκφράζουν, όπως άλλωστε προστάζουν και οι διεθνώς αποδεκτοί κανόνες διατήρησης. Οι εργασίες για τις όψεις του κτιρίου της αστυνομίας έχουν ολοκληρωθεί από το 2015 με δαπάνες του Συνδέσμου και πράγματι η αποκατάσταση του εκφράζει την ιστορία του κτιρίου, ενός δηλαδή τυπικού δείγματος χωρικής αρχιτεκτονικής της Πελοποννήσου με ενιαία αντίληψη του όγκου και πλαίσια σε όλα τα ανοίγματα», επισημαίνει ο μελετητής και προσθέτει: «Θέλαμε επίσης να τονίσουμε το κτίριο της έκθεσης ως σημαντικό και να δημιουργήσουμε στον επισκέπτη μια πρώτη υπόνοια της σύνδεσης του χωριού με τις ιστορικές Καρυάτιδες.

Έτσι στα έξι παράθυρα του ορόφου αποδίδουμε γραφιστικά τις έξι διαφορετικές και περίτεχνες κόμες από τις Καρυάτιδες του Ερεχθείου, αποτίοντας φόρο τιμής στην υψηλή καλλιτεχνική αξία του μνημείου, που άλλωστε πιστό του αντίγραφο υπάρχει και στο χωριό. Τέλος, το μηχανουργείο, ένα τυπικό δείγμα βιομηχανικού χώρου της δεκαετίας του ’50, το χειριζόμαστε με όρους μεγάλων ανοιγμάτων και σύγχρονης κατασκευής, σαν κτίριο σαφώς μεταγενέστερο».

 
Η έκθεση
«Κοιτώντας και εμείς το δικό μας σπίτι, τις Καρυές, αναζητήσαμε τις δικές μας ιστορίες και τα δικά μας αφηγήματα», σημειώνει ο Γιάννης Καραχάλιος, συμπληρώνοντας: «Και πράγματι κάποιοι πρόγονοι μας, σε εποχές πολύ δυσκολότερες και με μέσα δραματικά πιο περιορισμένα από σήμερα, ξόδεψαν χρόνο και κόπο για να καταγράψουν με εντυπωσιακό τρόπο την ιστορία και τα έθιμα του χωριού. Όπως ο Ορχάν Παμούκ ξεκίνησε με ένα βιβλίο,  έτσι και εμείς επιλέξαμε σαν οδηγό ένα ιστορικό εκδοτικό έργο, τα Καρυάτικα. Πρόκειται για έκδοση του 1950 της αδελφότητας της Γκαστόνιας και σε επιμέλεια Παρασκευά και Γιάννη Μεϊντάνη».

Μια επιγραμματική προσέγγιση του τρόπου έκθεσης για κάθε αίθουσα ξεχωριστά, όπως την περιγράφει ο κ. Καραχάλιος, είναι η εξής:

α) Το Αφήγημα της Έκθεσης
«Πρόκειται για την αίθουσα – εκκίνηση μέσα στην οποία θα υπάρχουν σε φυσική μορφή όλες οι εκδόσεις που προέρχονται από τις Καρυές ή έχουν σημαντικές αναφορές για το χωριό. Βασικός κορμός θα αποτελούν η «Χρυσή Βίβλος Καρυών» του 1927, το «Πανηγυρικό Λεύκωμα Αδελφότητος», το «Καρυαί Λακεδαίμονος» του Κώστα Πίτσιου και τα «Καρυάτικα» Α και Β. Επίσης θεωρούμε σημαντική την παρουσία των αναφορών του Ξενοφώντα, του Παυσανία και άλλων αρχαίων ιστορικών και περιηγητών, καθώς και της εφημερίδας «Καρυές» που επί χρόνια καταγράφει τις ειδήσεις της ευρύτερης περιοχής».

β) Οι Καρυές και οι Καρυάτιδες
 «Η αίθουσα αυτή στόχο έχει να επιβεβαιώσει στον επισκέπτη το γεγονός ότι το χωριό αποτελεί σημείο ιστορικής αναφοράς παγκόσμια γνωστό. Οι Καρυές έχουν καταγραφεί στο συλλογικό υποσυνείδητο ως τόπος που έλκουν την καταγωγή τους οι Καρυάτιδες, ένα στοιχείο τέχνης και αρχιτεκτονικής που πρωτοεμφανίζεται στο μνημείο των Δελφών, φτάνει στο απόγειο στο μνημείο του Ερεχθείου και απαντάται έκτοτε σε πλήθος κτιρίων και μορφών σε όλο τον κόσμο. Θεωρούμε σημαντική και την άμεση σύνδεση αυτής της προσπάθειας με το ίδιο το Μουσείο της Ακρόπολης, που φιλοξενεί τα πρωτότυπα αγάλματα».

γ) Ιστορικά: Από το Απώτερο Παρελθόν στα Νεώτερο Χρόνια
«Το βασικό μήνυμα για τον επισκέπτη της έκθεσης είναι ότι οι Καρυές είναι ένας τόπος που έχει συνεχή ανθρώπινη και ιστορική παρουσία από τα αρχαϊκά χρόνια. Οι ρίζες αυτής της ιστορίας φτάνουν στο βάθος του χρόνου, όπως άλλωστε και τα υπεραιωνόβια πλατάνια της Παναγίας, που ο μύθος λέει ότι τα φύτεψε ο Μενέλαος. Βλέπουμε λοιπόν την ιστορία ως έναν πλάτανο, τα κλαδιά του οποίου αποτελούν τα ξεχωριστά κεφάλαια των ιστορικών περιόδων, από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας και ως τέτοιο βίωμα θέλουμε να το αντιληφθεί ο επισκέπτης».

δ) Τοπογραφικά και Λαογραφικά
«Για την αίθουσα αυτή αναζητήσαμε αναφορές στις απαρχές των μουσείων στην Αναγέννηση και τις λεγόμενες «Συλλογές Περιέργων Αντικειμένων». Κάπως έτσι φανταζόμαστε και το δωμάτιο αυτό, ως πολυάριθμες προθήκες που θα πλημμυρίσουν από εικόνες του Πάρνωνα, των μνημείων και των γειτονιών αλλά και από στοιχεία παράδοσης, αντικείμενα λαϊκής τέχνης, ενδυμασίες, παροιμίες και ήχους παραδοσιακών τραγουδιών. Μία ολιστική αίσθηση του τόπου και των εθίμων».

ε) Μετανάστες και Αδελφότητες
«Η τελευταία αίθουσα έχει συνάμα μια πικρή και μια ευχάριστη γεύση. Πικρή, γιατί αναφέρεται στο νόστο και τον ξεριζωμό των προγόνων που αναζήτησαν καλύτερη τύχη σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Αλλά και ευχάριστη γιατί αυτοί οι άνθρωποι εκτός του ότι πέτυχαν σε προσωπικό επίπεδο, δεν ξέχασαν τον τόπο καταγωγής, αλλά διατήρησαν τη μνήμη, οργάνωθηκαν, δημιούργησαν δομές και αδελφότητες, βοήθησαν έμπρακτα τον τόπο τους όποτε υπήρξε ανάγκη και τελικά το δικό τους παράδειγμα ήταν εκείνο που υπογράμμισε ότι η πατρίδα μπορεί να είναι μεν μια έννοια χωρική αλλά είναι πρωτίστως μια έννοια πνευματική».

Συμπερασματικά, όπως αναφέρει ο Γιάννης Καραχάλιος, «είναι σημαντικό να τονιστεί πως βλέπουμε τα κτίρια όχι απλά σαν κελύφη για να καλύψουμε λειτουργικές ανάγκες, αλλά σαν αποτυπώματα της εξέλιξης του χωριού. Σεβόμαστε την ιστορία τους και την αρχιτεκτονική τους γλώσσα και τα χειριζόμαστε με τέτοιο τρόπο που να τιμούμε τις αρχικές τους προθέσεις. Ο χώρος έκθεσης που θα φιλοξενηθεί στο κτίριο του Συνδέσμου θέλουμε να γίνει αναφορά για τους ανθρώπους του χωριού. Θέλουμε να γίνει σύμβολο μνήμης και σύνδεσης για τους Καρυάτες που έφυγαν από τον τόπο τους και ζουν στο εξωτερικό, αλλά και αφορμή ανακάλυψης για τις νέες γενιές που μεγαλώνουν στην Αμερική, τον Καναδά ή την Αυστραλία και για τις οποίες οι Καρυές είναι μια αφήγηση των γονιών ή των παππούδων τους. Και, τέλος, θέλουμε οι Καρυές να συνεχίσουν να γίνονται γνωστές σε όλη την Ελλάδα και παραπέρα, για το μοναδικό πράγμα που αντιστέκεται στο ισοπεδωτικό πέρασμα του χρόνου και αυτό είναι η μνήμη και ο πολιτισμός».

Η προσφορά του Συνδέσμου Απανταχού Καρυατών
Ο Σύνδεσμος των Απανταχού Καρυατών (ΣΑΚ) ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1970 για να συνεχίσει το έργο δύο προηγούμενων καρυάτικων συλλόγων (του 1948 και του 1954) που είχαν διαλυθεί. Από το 1970 μέχρι το 2015 λειτουργούσε με 11μελές Διοικητικό Συμβούλιο και από το 2015 με 9μελές, που επιτελεί τους κανονισμούς λειτουργίας του. Στο διάστημα αυτό ο ΣΑΚ, συνεργαζόμενος μέχρι πρόσφατα (2010) με την Κοινότητα Καρυών και πλέον με το Τοπικό Συμβούλιο Καρυών του διευρυμένου Δ. Σπάρτης, με τους λοιπούς φορείς του χωριού, αλλά και τους συλλόγους του εξωτερικού (ΗΠΑ, Αυστραλία και Καναδά), έχει βοηθήσει οικονομικά πολλές προτάσεις τους για έργα στην περιοχή.

Το μεγαλύτερο έργο μέχρι σήμερα, στο οποίο η συμβολή του Συνδέσμου ήταν καθοριστική, είναι το «Μνημείο των Καρυάτιδων», τα εγκαίνια του οποίου έγιναν στις 24 Ιουλίου 1983. Το κόστος του έργου κόστισε 1,8 εκ. δρχ. (τιμές 1982) και έγινε με την βοήθεια εκατοντάδων συμπατριωτών και των απανταχού συλλόγων τους. Την περίοδο 2017-2018, ο Σύνδεσμος ολοκλήρωσε, επίσης, με χρήματα συμπατριωτών και φίλων των Καρυών, την αποκατάσταση του μνημείου από τις φθορές και προέβη στη συνολική ανακαίνιση του χώρου.
φωτο: www.karyes.gr