Προσφυγική κρίση: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει την πρόοδο εφαρμογής των δράσεων προτεραιότητας

Αυτή η ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο περιγράφει την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά τα επιχειρησιακά μέτρα, τις δημοσιονομικές αναλήψεις υποχρεώσεων και τις δράσεις εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ που είχαν προταθεί από την Επιτροπή και εγκρίθηκαν από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων στις 23 Σεπτεμβρίου.
Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ δήλωσε: «Ως ηγέτες της Ευρώπης, συναντηθήκαμε πριν από τρεις εβδομάδες για να συμφωνήσουμε μια συγκεκριμένη δέσμη μέτρων που πρέπει να λάβουμε, και μάλιστα επειγόντως. Η Επιτροπή έχει τηρήσει όλες τις δεσμεύσεις της. Διαθέσαμε περισσότερα χρήματα για την προσφυγική κρίση και ο τροποποιημένος προϋπολογισμός μας έχει ήδη εγκριθεί και από τους δύο συννομοθέτες. Στείλαμε τους εμπειρογνώμονές μας στην Ελλάδα και την Ιταλία για να βοηθήσουν στη λειτουργία των hotspots και του μηχανισμού μετεγκατάστασης, και πιέσαμε όλα τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν σωστά τους κοινούς κανόνες της ΕΕ σχετικά με το άσυλο. Έχουμε ήδη δει απτά αποτελέσματα αλλά χρειάζεται τα κράτη μέλη να κάνουν ακόμη περισσότερα. Τα ωραία λόγια πρέπει να συνοδεύονται από συγκεκριμένες πράξεις πίσω στη χώρα μας.»
Όσον αφορά τα επιχειρησιακά μέτρα, η προσέγγιση «Hotspot» (κέντρα υποδοχής και καταγραφής) που πρότεινε η Επιτροπή αρχίζει τώρα να υλοποιείται: οι ομάδες στήριξης για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών λειτουργούν πλήρως στη Λαμπεντούζα της Ιταλίας, και τώρα ξεκινούν στην Ελλάδα. Έτσι μπόρεσαν να γίνουν οι πρώτες μετεγκαταστάσεις αιτούντων άσυλο, καθώς και ορισμένες πτήσεις επιστροφής οικονομικών μεταναστών που δεν δικαιούνται παραμονή. Η Επιτροπή έχει επίσης συνεργαστεί με κράτη μέλη για την επιχειρησιακή προετοιμασία της επανεγκατάστασης, απευθείας από τρίτες χώρες, ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Οι πρώτοι Σύροι πρόσφυγες έχουν ήδη επανεγκατασταθεί στην Ιταλία, την Τσεχική Δημοκρατία και το Λιχτενστάιν που, ως συνδεδεμένη χώρα Σένγκεν, συμμετέχει στον μηχανισμό. Για να μπορέσουν οι μηχανισμοί αυτοί να λειτουργήσουν αποτελεσματικά, τα κράτη μέλη πρέπει να ανταποκριθούν γρήγορα στην έκκληση για παροχή εθνικών εμπειρογνωμόνων οι οποίοι θα ενισχύσουν τα κέντρα υποδοχής και καταγραφής, θα κοινοποιούν στην Επιτροπή τις ικανότητες υποδοχής που διαθέτουν και θα ορίζουν τα εθνικά σημεία επαφής που θα συντονίζουν τις υποθέσεις μετεγκατάστασης με την Ελλάδα και την Ιταλία καθώς και τις εθνικές προσπάθειες επανεγκατάστασης.
Όσον αφορά τη δημοσιονομική στήριξη, η Επιτροπή έχει ήδη προτείνει τροποποιήσεις των προϋπολογισμών της για το 2015 και το 2016, αυξάνοντας τα κονδύλια για την προσφυγική κρίση κατά 1,7 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι η Επιτροπή θα διαθέσει συνολικά 9,2 δισ. ευρώ για την προσφυγική κρίση το 2015 και το 2016. Τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του Συμβουλίου ενέκριναν, με ταχεία διαδικασία, τον τροποποιημένο προϋπολογισμό της Επιτροπής για το 2015. Τα κράτη μέλη πρέπει τώρα να διαθέσουν τους αντίστοιχους εθνικούς πόρους, όπως δεσμεύτηκαν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων στις 23 Σεπτεμβρίου. Πολλά κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη διαθέσει πόρους αντίστοιχους με τη χρηματοδότηση που χορηγεί η ΕΕ στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), στο Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα και άλλους συναφείς οργανισμούς (500 εκατ. ευρώ), στο Περιφερειακό Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ για τη Συρία (500 εκατ. ευρώ) και στο Καταπιστευματικό Ταμείο έκτακτης ανάγκης για την Αφρική (1,8 δισ. ευρώ).
Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να διασφαλίσουν την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ. Βασική αρχή του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου είναι να παρέχεται βοήθεια στους μετανάστες που χρήζουν διεθνούς προστασίας και να επιστρέφουν στη χώρα τους όσοι δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στο έδαφος της ΕΕ. Οι κανόνες αυτοί πρέπει να εφαρμόζονται σωστά. Η Επιτροπή δεν έχει μέχρι στιγμής λάβει απαντήσεις στις 40 προειδοποιητικές επιστολές που απέστειλε στα κράτη μέλη τον Σεπτέμβριο, επιπλέον των 34 υποθέσεων σχετικά με πιθανές ή πραγματικές παραβάσεις της ενωσιακής νομοθεσίας περί ασύλου που εκκρεμούσαν ήδη στις 23 Σεπτεμβρίου.
Επίσης, η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με την Ελλάδα, μέσω μιας ειδικής ομάδας που λειτουργεί επιτόπου υπό τον γενικό διευθυντή της υπηρεσίας στήριξης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, με στόχο να βελτιωθεί η ικανότητα υποδοχής της συγκεκριμένης χώρας και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την αποκατάσταση των μεταφορών στην Ελλάδα βάσει του καθεστώτος του Δουβλίνου, που θα προταθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στα τέλη του 2015. Επιπλέον, η Επιτροπή οριστικοποιεί τη στιγμή αυτή μια γνώμη σχετικά με την αναλογικότητα και την αναγκαιότητα της προσωρινής επαναφοράς των συνοριακών ελέγχων από τη Γερμανία, την Αυστρία και τη Σλοβενία. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά την κατάσταση, και πιστεύει ότι με την πλήρη εφαρμογή των συμφωνηθεισών δράσεων προτεραιότητας θα είναι δυνατή η επάνοδος σε ένα πλήρως λειτουργικό σύστημα Σένγκεν τους ερχόμενους μήνες.
Η εξωτερική διάσταση παίζει μεγάλο ρόλο στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων των σημερινών μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών προς την ΕΕ. Περαιτέρω χρηματοδοτικές και διπλωματικές προσπάθειες αποτελούν μέρος της λύσης του προβλήματος. Η διπλωματία της ΕΕ δραστηριοποιείται έντονα για την εξεύρεση πολιτικών λύσεων στις κρίσεις της Λιβύης και της Συρίας, στηρίζοντας τις διαδικασίες του ΟΗΕ. Επιπλέον, εφαρμόζεται το σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της λαθραίας διακίνησης μεταναστών και συνεχίζονται οι διεργασίες με Αφρικανούς εταίρους για την προετοιμασία και την επιτυχή έκβαση της συνόδου κορυφής για τη μετανάστευση, που θα πραγματοποιηθεί στη Βαλέτα στις 11-12 Νοεμβρίου. Η αποτελεσματικότερη διεξαγωγή των επιστροφών διευκολύνεται με τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής ή με την αυστηρότερη εφαρμογή ήδη ισχυουσών συμφωνιών, όπως η συμφωνία με το Πακιστάν. Η Τουρκία και οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων είναι κομβικοί εταίροι. Το λεπτομερές σχέδιο δράσης για τη μετανάστευση που παρέδωσε ο πρόεδρος Γιούνκερ στον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν στις 5 Οκτωβρίου περιέχει μια σειρά συγκεκριμένων μέτρων συνεργασίας. Η Επιτροπή διεξάγει αυτή τη στιγμή συζητήσεις με τις τουρκικές αρχές με στόχο την οριστικοποίηση του σχεδίου δράσης. Παράλληλα, η πρόσφατα εγκριθείσα δήλωση στη διάσκεψη υψηλού επιπέδου σχετικά με τις διαδρομές στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Δυτικά Βαλκάνια δημιουργεί ευνοϊκό περιβάλλον για αυξημένη συνεργασία με εταίρους της εγγύτερης γειτονιάς μας.
Ιστορικό
Το Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση, το οποίο παρουσίασε η Επιτροπή τον Μάιο 2015, επεσήμαινε την ανάγκη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη διαχείριση της μετανάστευσης. Από τότε, έχουν ληφθεί διάφορα μέτρα, όπως η έγκριση δύο προγραμμάτων έκτακτης ανάγκης για τη μετεγκατάσταση 160.000 ατόμων με σαφή ανάγκη διεθνούς προστασίας, από τα πλέον θιγόμενα κράτη μέλη σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, και η έγκριση του σχεδίου δράσης της Επιτροπής για την επιστροφή.
Στις 23 Σεπτεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια δέσμη δράσεων προτεραιότητας για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Θεματολογίου για τη Μετανάστευση, οι οποίες πρέπει να αναληφθούν εντός του επόμενου εξαμήνου. Η δέσμη αυτή περιέχει βραχυπρόθεσμες δράσεις για τη σταθεροποίηση της τρέχουσας κατάστασης καθώς και μακροπρόθεσμα μέτρα για τη δημιουργία ενός σταθερού συστήματος που θα αντέχει στον χρόνο.
Στον κατάλογο των δράσεων προτεραιότητας καθορίζονται τα βασικά μέτρα που απαιτείται να ληφθούν άμεσα όσον αφορά τα εξής: (i) επιχειρησιακά μέτρα· (ii) δημοσιονομική στήριξη και (iii) εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ. Ο κατάλογος εγκρίθηκε κατά την άτυπη συνάντηση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων στις 23 Σεπτεμβρίου 2015.