Ο χρόνος σε ζενίθ (зенит) καταγραφές

Ο παππούς κατέβαινε την σκάλα για το υπόγειο των συλλογών του. Κάθε βήμα και δυο σκαλοπάτια, κάθε δυο σκαλοπάτια και μια δεκαετία πίσω στο χρόνο. Εδώ και χρόνια διατηρούσε μια έντονη σχέση ζωής με τις συλλογές του. Βουλιάζοντας στις μνήμες του έδενε στέρεους υπόγειους κάβους με το παρόν. Μια αναγκαία στάση στο λιμάνι του χρόνου για να φορτωθεί το καράβι του με όλα τα χρειαζούμενα για την θάλασσα του μέλλοντος. Μέλλον, το οποίο άκουγε πολύ κοντά του. Ο συνονόματος εγγονός, ο Πετράν τον ακολουθούσε  χτυπώντας τα μεταλλικά  βήματα από τις μπότες του .Παππούς και εγγονός μοιράζονταν το ίδιο όνομα και  το υπόγειο των συλλογών.
-Λοιπόν Πετράν αυτό το έπιπλο με τις φωτογραφικές μηχανές το κουβάλησα μέσα σε κουρελούδες της μάνας μου από το ένα σπίτι στο άλλο. Το κατέβασα στο υπόγειο άθικτο ούτε ένα τζαμάκι δεν έσπασε. Άλλες εποχές άλλες δυνάμεις!
 
Ο παππούς άνοιξε τις τζαμένιες πόρτες της ντουλάπας μια ανάμικτη μυρωδιά μετάλλου και μαζί δέρμα ποτισμένο με παλιό ιδρώτα χύθηκε στο χώρο. Με το μαγικό λυχνάρι της όσφρησης κύλησε πίσω στο χρόνο. Στο Μοναστηράκι της Αθήνας καταθέτοντας τις ιδρωμένες οικονομίες ενός εξαμήνου πεζοπορίας, γιατί δεν χρησιμοποιούσε τα αστικά λεωφορεία για τις μετακινήσεις του, αγόρασε την πρώτη του φωτογραφική μηχανή.
-Να πιάσε Πετράν.
 
Ο νεαρός ξαφνιάστηκε όταν έπιασε την μηχανή στα χέρια του , το νοητικό σχήμα του μυαλού του για τις ανάλαφρες ψηφιακές μηχανές της γενιάς του βούλιαξε από  την βαριά ρώσικη μηχανή. Ακόμα και πίσω από τα άκαμπτα πλαστικά μέρη της μηχανής υπήρχε σκληρό μέταλλο.
-15.000 δραχμές έκανε αυτή η Ζενίτ τότε, τα εισιτήρια 183 ημερών έγιναν ο κουμπαράς της για να την αγοράσω από έναν ελληνορώσο . Αποδείχθηκε γερή σαν σιβηρική αρκούδα, δουλεύει ακόμα και σήμερα. Κυριολεκτικά αλλά και μεταφορικά μεγάλο πράγμα να έχεις μια τέτοια μηχανή τότε. Για να μπορέσεις να καταγράψεις το φώς χρειαζόσουν απαραίτητα το ανάλογο φιλμ. Έχεις τραβήξει ποτέ με φιλμ Πετράν;
-Όχι παππού, η πρώτη μου μηχανή ήταν ψηφιακή με ηλεκτρονική  κάρτα αποθήκευσης και απ ευθείας σύνδεση με τον υπολογιστή μου.
-Μεγάλη διαφορά η ηλεκτρονική αποθήκευση και το φιλμ. Ο περιορισμός των φωτογραφιών που σου έθετε το ίδιο το φιλμ  ήταν το μεγαλείο του! Μέσα σε ένα καρούλι φιλμ χωρούσαν το πολύ 48 φωτογραφίες. Συνήθως χρησιμοποιούσαμε φιλμ των 24 ή 36 φωτογραφιών. Τώρα με τις σύγχρονες ψηφιακές μηχανές έχεις την δυνατότητα μέσα σε μια μικρή ηλεκτρονική κάρτα να έχεις χιλιάδες εν δυνάμει φωτογραφίες.
-Μα γιατί δεν είναι καλό αυτό παππού; Σε μια μικρή, ελάχιστη σε όγκο καρτούλα έχεις εκατοντάδες από τα παλιά φιλμ.
-Όχι! Γιατί με την φαινομενικά απεριόριστη δυνατότητα  καταγραφής του χρόνου χάθηκε ο σεβασμός απέναντι του! Χάθηκε το στιγμιότυπο θηρίο που έπρεπε να εγκλωβίσεις. Εμείς με αυτές τις μηχανές κυριολεκτικά ήμασταν κυνηγοί του χρόνου. Ο περιορισμός του αριθμού των φωτογραφιών μας έκανε πραγματικούς  κυνηγούς της εικόνας . Οπλίζαμε  την μηχανή, κάναμε τις ανάλογες ρυθμίσεις για το πόσο γρήγορα θέλαμε να κλείσει και να ανοίξει το κλείστρο , λαμβάναμε υπόψη την ευαισθησία του φιλμ , ακολουθούσαμε τα σινιάλα που μας έδινε το φωτόμετρο και της μηχανής και το εξωτερικό το οποίο πολλές φορές χρησιμοποιούσαμε.  Στήναμε καρτέρι στον χώρο και τον χρόνο. Περιμέναμε να λάμψει μέσα στο μυαλό μας ένα στιγμιότυπο και αμέσως μετά πατούσαμε το κουμπί για να γίνει η πρώτη καταγραφή. Εμείς τότε την φωτογραφία πρώτα την φανταζόμασταν και πολύ μετά την βλέπαμε!!!
 
Ψαχουλεύοντας ένα μικρό σιδερένιο κουτί ένα χαμόγελο ζωγραφίστηκε στο πρόσωπο του παππού σαν κάτι να του γαργάλισε το χέρι. Έβγαλε έξω δυο μικρούς μεταλλικούς κυλίνδρους στην άκρη τους έχασκε μια μικρή καφόχρωμη ζελατίνα με μικρά κενά  ομοιόμορφα τετράγωνα σε μια παραλληλόγραμμη πορεία στην πάνω και κάτω επιφάνεια της.
-Καλά το θυμόμουν ότι είχα κρατήσει ακόμα μερικά κουτιά.
-Δουλεύουν ακόμα ;
-Και τότε και τώρα έπρεπε να πιστεύεις το υλικό σου! Ποτέ δεν ξέραμε την ποιότητα του φιλμ το εμπιστευόμασταν!  Δώσε μου την μηχανή να σου δείξω.
 
Ο παππούς πήρε την μηχανή στα χέρια του Πέτρου. Τα ρυτιδιασμένα χέρια του με επιδεξιότητα έφηβου τράβηξαν τον ασημένιο μοχλό, ήταν κρυμμένος μέσα στο στρογγυλό κουμπί που μετρούσε των αριθμό των φωτογραφιών. Ένα κλικ σαν «άνοιξε σουσάμι» του παραμυθιού και η άδεια σπηλιά στο πίσω μέρος της μηχανής περίμενε τους νέους της θησαυρούς του φωτός να κρυφτούν μέσα της.
-Να κοίτα, εδώ αριστερά είναι υποδοχή του μεταλλικού κυλίνδρου, τα κενά τετράγωνα τα περνάω στα δοντάκια της μηχανής και όλο το φιλμ μου θα γίνει ένα κρυφό μυστικό τρένο 36 στάσεων για να με ταξιδέψει στο χώρο και στο φώς.  Απόλυτος σεβασμός στο σκοτάδι, απόλυτος σεβασμός στο φώς. Για να φανερώσει την αλήθεια σου το φιλμ έπρεπε να μείνει ερμητικά κλεισμένο στο σκοτάδι. Ετούτες οι μηχανές χωρίς να έχουν τους υπερεξελιγμένους φωτοφράχτες τηρούσαν την προϋπόθεση για το απόλυτο σκοτάδι. Όταν τέλειωνε το ταξίδι των 36 στάσεων έπρεπε χειροκίνητα να γυρίσεις το φιλμ πίσω στον μεταλλικό κύλινδρο με τον ίδιο μοχλό. Λίγο αν ξεχνιόσουν και άνοιγες το μεταλλική πλάκα ακόμα και η ελάχιστη ακτίνα φωτός αντί να σου φανερώσει το φωτογραφικό σου ταξίδι θα στο κατέστρεφε. Είχα την τύχη να τυπώσω ασπρόμαυρες φωτογραφίες μέσα σε σκοτεινό θάλαμο. Μαγεία η αργή χημική καταγραφή της εικόνας από την άρνηση του φιλμ στην κατάφαση του λευκού χαρτιού. Αργά – αργά να σχηματίζεται αυτό που φαντάστηκες. Και μετά να κρεμάς με ειδικά μανταλάκια το τρόπαιο του χρόνου περιμένοντας να στεγνώσει και να από-θανατίσει οριστικά την στιγμή.  Συνήθως για να παραλάβεις τα τρόπαια της φωτο- καταγραφής σου έπρεπε να πας παραδώσεις το μεταλλικό κύλινδρο στον καλό φωτογράφο, όπως εμπιστεύεσαι ένα δικό σου άνθρωπο στα χέρια ενός γιατρού. Μετά  από λίγες μέρες αναμονής σε περίμενε ένας μεγάλος παραλληλόγραμμος φάκελος με δύο θήκες. Στην μια οι φωτογραφίες σου ανάλογα με το μέγεθος που τις είχες παραγγείλει και στην άλλη τα καφόχρωμα τρόπαια της μάχης για την καταγραφή του φωτός, τα αρνητικά του φιλμ. Από μια αρνητική καταγραφή λάμβανες μια θετική εικόνα, από την καταγραφή στο απόλυτο σκοτάδι μια γυαλιστερή υγρή μνήμη. Δεν μου λες Πετράν πόσες φωτογραφίες έχεις τραβήξει μέχρι τώρα;
-Ε δεν μπορώ να θυμηθώ παππού. Είναι χιλιάδες μέσα στον υπολογιστή μου.
-Που είναι ;
-Μέσα στον υπολογιστή μου, σε φακέλους οργανωμένους με ημερολογιακή καταγραφή.
-Πόσες έχεις δει;
-Ε …..αρκετές  
 
-Μεγάλη διαφορά η χρονική καταγραφή σε φακέλους κατά ημερομηνία από την δημιουργία γεγονότων μέσα στα φωτογραφικά άλμπουμ. Όταν παίρνω στα χέρια μου το άλμπουμ με τις φωτογραφίες από τα βαφτίσια σου, βλέποντας τις φωτογραφίες σου το σκληρό βιβλίο γίνεται ένα τρυφερό μωρό. Σε κρατώ μέσα σε ένα λευκό σεντονάκι και βαδίζουμε μαζί προς την κολυμπήθρα να σε παραδώσω στην μητέρα και στον νουνό σου. Το μυαλό μου νοιώθει όλη εκείνη την ατμόσφαιρα, κυριολεκτικά νοιώθει, ανοίγει μια αισθητική πύλη και νικάω τον χρόνο.   Οι μνήμες τις γενιάς μου είναι ρίζες στο χρόνο , έχουν πολύ δύναμη και με την ελάχιστη υγρασία ανθίζουν την περασμένη ζωή μέσα στο μυαλό μου. Η γενιά σου έχει πολλές και πολλαπλές αρχειοθετημένες πληροφορίες τις οποίες εν δυνάμει ίσως μπορεί να τις χρησιμοποιήσετε. Άλλο πληροφορία και άλλο μνήμη, μεγάλη διαφορά η υγρασία της νοητικής ενδο-προβολής. Αυτή είναι η μεγάλη παρηγοριά της φωτογραφίας και του κινηματογράφου προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία για υγρές μνήμες στην ξηρή ματαιότητα του χρόνου . ( Ο παππούς σκούπισε μια μικρή υγρασία που εμφανίστηκε κάτω από τα μάτια του. ) Λοιπόν για να είμαστε σίγουροι ότι δεν θα είχαμε πρόβλημα με την πρώτη φωτογραφία, την έπαιρνε το σκοτάδι.
 
Χωρίς να βγάλει το προστατευτικό πλαστικό από τα μπροστά μέρος του φακού  «όπλισε» την μηχανή και τράβηξε το πρώτο καρέ.  Στα σκαλοπάτια ακούστηκε το οργισμένο σούρσιμο από τις παντόφλες της γιαγιάς.
-Καλά εγώ φωνάζω και εσείς στον κόσμο σας μου φαίνεται!( Όλος ο θυμός της ένα παρατεταμένο τρεμούλιασμα στον δεξί της τετρακέφαλο μυ ανεβοκατέβαζε το πόδι της, η παντόφλα συμμετείχε με ένα θυμωμένο «παφ» στην πατούσα.) Γιατί δεν παίρνεις και το κινητό μαζί σου όταν είσαι στο υπόγειο! ( Ξαφνικά το βλέμμα της μαλάκωσε, έπιασε στα χέρια την μηχανή την χάιδεψε όπως το τραυματισμένο γατάκι της. Για δευτερόλεπτα οι δυο ηλικιωμένοι κοιτούσαν ο  ένας τον άλλο στα μάτια.  Οι ξεχωριστοί ινιακοί λοβοί τους έκαναν κοινή προβολή από μνήμες, μνήμες υγρές που ζωντάνεψαν με μια μόνο υπεν-θύμηση .)
-Για λέγε, τι μας θες;
-Να …. (η τρεμουλιαστή φωνή ερωτευμένης παιδούλας αντήχησε στον χώρο) Να έλεγα  αύριο που είναι 25η Μαρτίου να πάτε να φέρετε λίγο μπακαλιάρο. Όποτε μπορείτε δηλαδή …. Έχουμε χρόνο για να τον ετοιμάσω. Δεν μου λες Πέτρο δουλεύει ακόμα;
-Έβαλε φιλμ ο παππούς γιαγιά.
-Θα με τραβήξεις αύριο; (Είπε στον παππού.)
-Γιατί τι θα γίνει αύριο;
-Μετά από πολλά χρόνια θα παρελάσω με την εγγόνα μου, με το Λύκειο Ελληνίδων.
Θα με τραβήξεις ;
 
Ένα εφηβικό νάζι εξαφάνισε τις ρυτίδες του χρόνου από το βλέμμα της. Με απαλές προσεκτικές κινήσεις έδωσε πίσω στις ανοιχτές παλάμες του παππού την παλιά Ζενίτ. Αντί για απάντηση αυτός παρατηρούσε το υγρό της βλέμμα της μέσα από το οφθαλμοσκόπιο της παλιάς μηχανής…
Βασίλης Καπετάνιος