Ενεργειακή πολιτική για ανάπτυξη και ευημερία

Η Ενέργεια είναι το οξυγόνο μιας σύγχρονης κοινωνίας. Οι καθημερινές δραστηριότητες των πολιτών στηρίζονται σε ενεργειακά αγαθά, με πρώτο τον ηλεκτρισμό που μπαίνει σε κάθε κατοικία, επαγγελματική ή βιομηχανική δραστηριότητα και συνεχίζοντας με τα καύσιμα, πετρέλαιο ή αέριο, απαραίτητα για τις μετακινήσεις, τη θέρμανση και πλήθος παραγωγικών δραστηριοτήτων.

Η εξασφάλιση προσιτής πρόσβασης στην ενέργεια, για τους πολίτες και τις παραγωγικές δυνάμεις αποτελεί θεμελιώδη στόχο μιας αποτελεσματικής πολιτικής. Το τρίπτυχο (α) ελαχιστοποίηση αναγκών, (β) διαχείριση ενεργειακών πόρων με βέλτιστο για την κοινωνία και οικονομία τρόπο, (γ) διασφάλιση πηγών τροφοδοσίας, προωθεί τον καταλυτικό ρόλο της ενέργειας στην ευημερία και την ανάπτυξη.

Η Εξοικονόμηση ενέργειας είναι ο πρώτος στόχος. Η εξοικονόμηση στα κτίρια, δημόσια ή ιδιωτικά, οφείλει άμεσα να προχωρήσει με τη στήριξη της πολιτείας. Το πρόγραμμα «Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον» που σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε με επιτυχία, όχι μόνο βοήθησε τα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά να βελτιώσουν τους όρους διαβίωσης, αλλά έδωσε και μια ανάσα στο δοκιμαζόμενο κλάδο της οικοδομής. Έχει γίνει προεργασία, ώστε να μπορεί άμεσα να πολλαπλασιαστεί ο αριθμός των συμπολιτών μας που θα ωφεληθούν απ’ αυτό. Η εξοικονόμηση δίνει πια χειροπιαστά οφέλη και η διείσδυση των εταιρειών Ενεργειακών Υπηρεσιών (ESCOs) που πρόσφατα θεσμοθετήθηκαν, μπορεί να προωθηθεί άμεσα.

Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) παρέχουν όχι μόνο περιβαλλοντικά οφέλη, αλλά αποτελούν εγχώρια πηγή που συνεισφέρει στην ασφάλεια εφοδιασμού και την ενεργειακή ανεξαρτησία. Η σημαντική ανάπτυξη των ΑΠΕ με βιώσιμους όρους συμβάλλει και στη σημαντική οικονομική ανάπτυξη. Η υλοποίηση και λειτουργία μονάδων ΑΠΕ δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, ενώ μετά από την ουσιώδη μείωση κόστους ηλεκτρισμού των τελευταίων ετών, μπορεί να συμβάλει και στην παραγωγή φθηνής ενέργειας. Παράλληλα, η χώρα προχωρεί στην ικανοποίηση των διεθνών της δεσμεύσεων για καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής.

Χαμηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, τόσο για τους πολίτες όσο και για τις επιχειρήσεις, απαιτούν αναδιάρθρωση της αγοράς, με αυξημένο ανταγωνισμό σε όλα τα επίπεδα, από την παραγωγή ως την προμήθεια. Οι μεταρρυθμίσεις που είχαν ξεκινήσει στον τομέα της παραγωγής και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας οφείλουν να συνεχιστούν. Δυναμώνουν τη ΔΕΗ, που μπορεί να μετεξελιχθεί σε μια σύγχρονη και εξωστρεφή επιχείρηση, με παρουσία και στις αγορές του εξωτερικού. Δυστυχώς, σήμερα, βλέπουμε ιδεοληπτικές προσεγγίσεις και επιλογές που αναπόφευκτα θα οδηγήσουν όχι σε ενδυνάμωση, αλλά εξασθένησή της. Κλειδί στην ηλεκτρική αγορά είναι τα δίκτυα, μεταφοράς και διανομής, που πρέπει να αναπτύσσονται και εκσυγχρονίζονται, υπό ισχυρή κρατική εποπτεία, επωφελούμενα από τις κινητήριες δυνάμεις της αγοράς. Στη χώρα μας, με το πλούσιο νησιωτικό σύμπλεγμα, οι διασυνδέσεις των νησιών αποτελούν στρατηγική επιλογή για μείωση του τοπικού κόστους παραγωγής, ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού των νησιών, αλλά και δυνατότητα εκμετάλλευσης του πλούσιου δυναμικού τους σε ανανεώσιμη ενέργεια. Η διασύνδεση της Κρήτης είναι ώριμη για να προχωρήσει άμεσα, ενώ τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου μπορούν ν’ ακολουθήσουν σύντομα.

Η διασφάλιση χαμηλών τιμών αποτελεί κεντρική επιλογή ενός κοινωνικά ευαίσθητου και οικονομικά αποτελεσματικού κράτους. Το Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο (ΚΟΤ) και το Τιμολόγιο Υπηρεσιών Αλληλεγγύης, που εμείς θεσμοθετήσαμε, θα εξακολουθήσει να αποτελεί το δίχτυ προστασίας των ευάλωτων. Η συμπερίληψη των δαπανών ενέργειας στο μέτρο του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος μπορεί να έχει αποτέλεσμα πολύ ευρύτερο από την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Η ανάπτυξη που φέρνει μια αποτελεσματική πολιτική μπορεί να επιτρέψει τη μείωση φορολογίας, ηλεκτρισμού και αερίου, συνεισφέροντας ακόμη παραπάνω σε μια ανταγωνιστικότερη οικονομία που μειώνει την ενεργειακή φτώχεια.

Περαιτέρω εξάπλωση και ανάπτυξη της χρήσης του φυσικού αερίου αποτελεί προτεραιότητα. Είναι παράλογο να χρησιμοποιείται ηλεκτρισμός για θερμικές χρήσεις όταν απ’ ευθείας χρήση φυσικού αερίου δίνει το ίδιο αποτέλεσμα με τη μισή ποσότητα απ’ αυτήν που χρειάζεται αν αυτό μετατραπεί πρώτα σε ηλεκτρισμό. Οι ανάγκες ικανοποιούνται με μικρότερο κόστος, ενώ μειώνονται αντίστοιχα οι ανάγκες εισαγωγών φυσικού αερίου. Όλα τα υφιστάμενα δίκτυα πρέπει να ενεργοποιηθούν και να κατασκευαστούν νέα, σε περισσότερες περιοχές και πόλεις ή βιομηχανίες, αξιοποιώντας και τη διαθέσιμη περιφερειακή συγχρηματοδότηση. Η απελευθέρωση της λιανικής αγοράς, θα προσφέρει τα πλεονεκτήματα του ανταγωνισμού, δίνοντας περισσότερες επιλογές και χαμηλότερες τιμές φυσικού αερίου στους καταναλωτές.

Η τεχνολογία του Συμπιεσμένου Φυσικού Αερίου είναι πια ώριμη και είναι επιβεβλημένη η προώθηση της στις μεταφορές (δημιουργία σταθμών ανεφοδιασμού, στήριξη ανανέωσης ή μετατροπής στόλων οχημάτων). Μπορεί να δώσει άμεση λύση εκεί που η κατασκευή δικτύων είναι ασύμφορη, όπως απομακρυσμένες περιοχές, μεμονωμένους χρήστες και νησιά. Το επιτυχημένο πρόγραμμα αντικατάστασης καυστήρων, που σχεδιάσαμε, μπορεί να επαναληφθεί, ενώ εισαγωγή του ΚΟΤ φυσικού αερίου θα ανακουφίσει τους ασθενέστερους και θα υποβοηθήσει την εξάπλωση του .

Παρά τις αλλαγές στο ενεργειακό μίγμα, το πετρέλαιο εξακολουθεί να κατέχει σημαντικό μερίδιο. Η παραπέρα εξυγίανση της πετρελαϊκής αγοράς είναι απαραίτητη. Οι απώλειες εσόδων του κράτους επιβαρύνουν τελικά όλους. Η εφαρμογή των αποφάσεων και μέτρων που θεσμοθετήθηκαν, όπως τα συστήματα εισροών-εκροών, οι σημάνσεις μεταφορέων, οφείλει να προχωρήσει σταθερά. Ο ελεγκτικός μηχανισμός χρειάζεται ενίσχυση και αναμόρφωση, χωρίς ταμπού, και με υιοθέτηση δοκιμασμένων πρακτικών. Το σύστημα επιδότησης του πετρελαίου θέρμανσης μπορεί να εξελιχθεί και να αποτελέσει ουσιαστικό εργαλείο στήριξης των νοικοκυριών.

Η αξιοποίηση των πιθανών εγχώριων πετρελαϊκών κοιτασμάτων μπορεί όχι μόνο να αυξήσει την ενεργειακή μας ασφάλεια, αλλά και να συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη. Οι πρωτοβουλίες για έρευνα και εκμετάλλευση Υδρογονανθράκων και ο πρόσφατος εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου είχαν προσελκύσει διεθνές ενδιαφέρον και είχαν, βάσιμα, δημιουργήσει προσδοκίες. Τα έσοδα πρέπει να ενισχύουν το θεσμοθετημένο Εθνικό Ταμείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών, με ουσιαστική συμβολή στη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού μας συστήματος.

Οι μεγάλοι αγωγοί μεταφοράς φυσικού αερίου αυξάνουν την ενεργειακή ασφάλεια, αλλά και το γεωπολιτικό ρόλο της χώρας. Η ολοκλήρωση του αγωγού ΤΑΡ, που με τη στήριξή μας ξεκίνησε, καθώς και του αγωγού IGB, αποτελεί άμεση προτεραιότητα. Οι πρωτοβουλίες που ξεκινήσαμε για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου είναι πια στην πρώτη γραμμή, μετά και τις τελευταίες εξελίξεις στην περιοχή.

Το νέο ενεργειακό τοπίο απαιτεί μια ισχυρή ανεξάρτητη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας. Έχει θεσπιστεί επαρκές νομοθετικό πλαίσιο, αλλά σήμερα λείπει η πολιτική βούληση για την εφαρμογή του. Πιστή εφαρμογή του και συμμαχίες της ΡΑΕ σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα οδηγήσουν σε ενδυνάμωσή της. Η εξασφάλιση της επίτευξης των ενεργειακών και κλιματικών στόχων της χώρας απαιτεί αποτελεσματικότερη δομή για τον κεντρικό σχεδιασμό και είναι απαραίτητη η βελτίωση του πλαισίου για την εκπόνηση, αναθεώρηση και προσαρμογή του Μακροχρόνιου Ενεργειακού Σχεδιασμού της χώρας.
 
* O Κ. Μαθιουδάκης είναι Καθηγητής ΕΜΠ, π. Γενικός Γραμματέας Ενέργειας
  Ο Γ. Μανιάτης είναι Βουλευτής Δημοκρατικής Συμπαράταξης, π. Υπουργός Ενέργειας
  energypress.gr