Ποιός δολοφόνησε τον Καποδίστρια; Ήταν οι Μαυρομιχαλαίοι ή μήπως όχι;

Σαν σήμερα πριν 186 χρόνια, στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831 δολοφονήθηκε στον Άγιο Σπυρίδωνα Ναυπλίου μια από τις σημαντικότερες μορφές της νεοελληνικής ιστορίας, ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος κυβερνήτης της νεότερης Ελλάδας.

Η «κρατούσα» εκδοχή για τη δολοφονία του μέχρι σήμερα είναι ότι δολοφόνοι ήταν ο Γεώργιος και ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης (δείτε λεπτομερές άρθρο στο Πρώτο Θέμα).

Υπάρχει όμως και μια άλλη εκδοχή που έχει δει το φως της δημοσιότητας, σύμφωνα με την οποία, οι Μαυρομιχαλαίοι δεν ήταν οι δολοφόνοι του Καποδίστρια, άποψη που επίσης φιλοξενείται σε άρθρο του Πρώτου Θέματος.

Ο Δ. Ν. Κοκκινάκης στο δίτομο έργο του «Ποιοι δολοφόνησαν τον Καποδίστρια», Γ’ έκδοση,  Εκδ. ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ 2007, που αποτελείται από 1.300 σελίδες, αναφέρει πολλά καινούργια και άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία.

Βρέθηκαν τελικά Καποδίστριας – Πετρόμπεης με μεσολάβηση του Ρώσου Ναυάρχου;

Σύμφωνα με όσα αναφέρουν οι υπόλοιποι, μια μέρα πριν τη δολοφονία του Κυβερνήτη, επρόκειτο να γίνει συνάντηση Καποδίστρια – Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, με τη μεσολάβηση του Ρώσου ναυάρχου Ρίκορντ, προκειμένου οι δύο άντρες να λύσουν τα όποια προβλήματα υπήρχαν μεταξύ τους. Είδαμε ότι η συνάντηση αυτή, δεν έγινε στις 26 Σεπτεμβρίου 1831. Φεύγοντας ο Πετρόμπεης, πέρασε από το σπίτι όπου έμεναν οι δικοί του και σε ερώτησή τους «τι έγινε», ο Μαυρομιχάλης, δείχνοντας τα δεσμά του τους είπε: «Δεν βλέπετε;».

Ο Δ. Κοκκινάκης, παρουσιάζει στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία, η συνάντηση ΕΓΙΝΕ στις 22 Σεπτεμβρίου 1831. Τα νέα αυτά στοιχεία είναι. Η κατάθεση του υπασπιστή του Ναυάρχου Ρίκορντ, Μπαζίλι και η κατάθεση του Γ. Τερζή, αυτόπτη και αυτήκοου μάρτυρα της στιχομυθίας των Μαυρομιχαλαίων.

Ο Γεώργιος Σταύρος Τερζής (Ράπτης στο επάγγελμα), έμενε στο ίδιο «συγκρότημα» κατοικιών με τους Μαυρομιχαλαίους. Αναφέρει ότι όντως η συνάντηση Καποδίστρια – Πετρόμπεη έγινε στις 22/9/1831 και ο Μαυρομιχάλης, απαντώντας στην ερώτηση των δικών του, τους είπε: «Μην ανησυχείτε, διότι σε 5-6 μέρες θα είμαστε μαζί». Την άλλη εκδοχή, που συνοψίζεται στη φράση «Δεν τα βλέπετε» (εννοεί τα δεσμά), ο Δ. Κοκκινάκης την αποδίδει στον οχτάχρονο τότε Δημητρακάκη.

Το εντυπωσιακό είναι ότι η κατάθεση αυτή έχει κλαπεί από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, ωστόσο ο Δ. Κοκκινάκης την εντόπισε στη «Γενική Εφημερίδα» (1830-1831), την αντίστοιχη της σημερινής «Εφημερίδας της Κυβερνήσεως»!

Επίσης, ο Δ. Κοκκινάκης, δεν δέχεται ότι οι Μανιάτες είχαν επαναστατήσει, Γράφει μάλιστα χαρακτηριστικά ότι ο Πετρόμπεης, υποτίθεται ότι πήγαινε να ξεσηκώσει τους συμπατριώτες του αλλά συνελήφθη από τον Κανάρη στο Κατάκωλο!

Οι Μανιάτες, φαίνεται ότι ζητούσαν απλώς την απομάκρυνση του τοποτηρητή Κορνήλιου, ο οποίος ήταν ορκισμένος εχθρός των Μαυρομιχαλαίων.

Για το ότι οι Μαυρομιχαλαίοι είχαν αγοράσει καινούργια πιστόλια, υπάρχει μία και μοναδική κατάθεση ενός Ναυπλιώτη εμπόρου όπλων.

Αν πάντως ισχύουν αυτά που γράφει και αποκαλύπτει ο Δ. Κοκκινάκης, ότι δηλαδή η συνάντηση Καποδίστρια – Πετρόμπεη έγινε, και είχε αίσια έκβαση, τότε μάλλον ο Κωνσταντίνος και ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης, δεν είχαν κάποιο προφανή λόγο να σκοτώσουν τον Κυβερνήτη για λόγους εκδίκησης.

Τα σημαντικότερα όμως στοιχεία που φέρνει στο φως η 45χρονη έρευνα του Δ. Κοκκινάκη, θεωρούμε ότι είναι αυτά που αφορούν την ημέρα της δολοφονίας του Καποδίστρια και όντως περιπλέκουν την υπόθεση…

Το μοιραίο πρωινό – Τα νέα δεδομένα

Τα νέα στοιχεία που φέρνει στο φως η μακροχρόνια έρευνα του Δ. Κοκκινάκη, ιδιαίτερα εκείνα που αφορούν τη μέρα της δολοφονίας, είναι άκρως ενδιαφέροντα.

Στα σημαντικότερα από αυτά, θα αναφερθούμε εδώ. Ο Δ. Κοκκινάκης, συμφωνεί με τα στοιχεία που παραθέσαμε στο προηγούμενο άρθρο (εκτός φυσικά από το ότι τον Καποδίστρια δολοφόνησαν οι Μαυρομιχαλαίοι). Προσθέτει όμως καινούργια και κάνει μερικές ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις – επισημάνσεις.

Το μοιραίο πρωινό της 27ης Σεπτεμβρίου 1831, όπως είδαμε, οι Μαυρομιχαλαίοι φόρεσαν βαριές και λαμπρές φορεσιές. Κάποιος που έχει σκοπό να διαπράξει μια δολοφονία, σίγουρα δεν φορά ρούχα που εμποδίζουν τις κινήσεις του. Παράλληλα, ο Γεώργιος, ο οποίος 15 μέρες νωρίτερα είχε φέρει την έγκυο σύζυγό του και την ανήλικη κόρη του στο Ναύπλιο, επέτρεψε στη γυναίκα του να μεταβεί στην εκκλησία για να παρακολουθήσει τη Θεία Λειτουργία. Αν είχε σκοπό να δολοφονήσει τον Κυβερνήτη, μάλλον δεν θα έκανε κάτι τέτοιο.

 Εκείνο το πρωινό, ο μονόχειρας Κοζώνης (ο οποίος ήταν ο καλύτερος …μπιλιαρδιστής στην Ελλάδα, όπως γράφει στο βιβλίο του «ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ», ο Κωνσταντίνος Β. Κωνσταντάρας), ζήτησε να συνοδεύσει αυτός τον Κυβερνήτη καθώς κάποιος άλλος σωματοφύλακας είχε αρρωστήσει. Ο Κοζώνης, στην κατάθεσή του, είπε ότι στην Πλατεία Αναβρυτηρίου, μέσα στο σκοτάδι, συνάντησαν τους Μαυρομιχαλαίους. Εκείνοι χαιρέτησαν με σεβασμό τον Κυβερνήτη κι αυτός ανταπέδωσε τον χαιρετισμό.

Ο Δ. Κοκκινάκης αναρωτιέται, γιατί οι Μαυρομιχαλαίοι δεν σκότωσαν εκεί τον Καποδίστρια. Θα ήταν σαφώς πιο εύκολο και, πιθανότατα θα μπορούσαν εύκολα να ξεφύγουν. Μεγάλο ενδιαφέρον, παρουσιάζει η εκτενής αναφορά στα πρόσωπα που βρίσκονταν μέσα και έξω από τον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Ο δρόμος μπροστά από την εκκλησία, είναι στενός και δεν μπορούσαν να βρίσκονται κοντά στον Καποδίστρια πολλά άτομα. Αλλά και μέσα στην εκκλησία, καθώς ήταν πολύ πρωί, βρίσκονταν μόνο λίγα, ηλικιωμένα κυρίως άτομα. 

Όταν έφτασε ο Καποδίστριας κοντά στην είσοδο της εκκλησίας, γύρω του, κατά τον Δ. Κοκκινάκη βρίσκονταν ακόμα οι: Γεώργιος και Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης, οι οποίοι, λόγω του ότι ήταν «αρέστο» (υπό κράτηση), όπως είπε ο Γεώργιος στον επίτροπο του ναού Σωτήριο Μητρόπουλο, δεν μπορούσαν να μπουν σ’ αυτόν.

Ο σωματοφύλακας Κοζώνης (ή Κοκκώνης), ο στρατιώτης Λεωνίδας (ή Λέων ή Λεωνίδης), 40 ετών, συνοδός – σωματοφύλακας του Κυβερνήτη, οι στρατιώτες Γεωργίου και Καραγιάννης, «φύλακες» των Μαυρομιχαλαίων, ο εκκλησιάρχης Γούτος, δύο «ξηρακιανοί νέοι», όπως γράφει ο Δ. Κοκκινάκης και ένας ζητιάνος (ο οποίος ίσως ταυτίζεται με τον ένα από τους δύο ξηρακιανούς νέους). Επίσης, υπήρχαν δύο ξένοι περιηγητές (πιθανότατα ένας Σκωτσέζος κι ένας Ουαλός), οι οποίοι μάλιστα κατέθεσαν ως μάρτυρες κατά την ανάκριση. Οι καταθέσεις τους έχουν χαθεί (;).

Αναρωτιόμαστε πάντως, τι γύρευαν δύο ξένοι περιηγητές, ένα πρωινό Κυριακής του Σεπτέμβρη του 1831 (γύρω στις 6 π.μ. μάλιστα), σε μια εκκλησία της, τότε, ελληνικής πρωτεύουσας; Σαν να λέμε, ότι δύο ξένοι τουρίστες, στις 6 π.μ. μια Κυριακή του Σεπτέμβρη του 2017, θα βρίσκονται έξω από τη Μητρόπολη Αθηνών. Ο Δ. Κοκκινάκης, γράφει ότι είναι πολύ κοντά στο να βρει τα ημερολόγιά τους. Κατά την άποψή μας, αυτό το καινούργιο στοιχείο, είναι άκρως ενδιαφέρον.

Η στιγμή της δολοφονίας του Καποδίστρια

Θα παραθέσουμε την εκδοχή του Δ. Κοκκινάκη που φυσικά διαφέρει απ’ όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. 

Κάποιος απ’ όσους αναφέραμε παραπάνω, έκανε κίνηση για να πιάσει την πιστόλα του. Βλέποντας αυτή την κίνηση, ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης έκανε ένα άλμα προς τα πίσω (κατάθεση μάρτυρα Βαλτινού) και πυροβόλησε τον «υποψήφιο δολοφόνο» (Κοζώνη ή κάποιον άλλο). Αστόχησε όμως και η σφαίρα καρφώθηκε δίπλα από την είσοδο του ιερού ναού. Ο δολοφόνος του Καποδίστρια (αν δεν ήταν ο Κοζώνης), μπήκε ανάμεσα στους σωματοφύλακές του και τον ίδιο και πυροβόλησε τον Κυβερνήτη στο ινίο: «…Επί της κατ’ ινίον χώρας μάλλον προς τα δεξιά παρά προς τα αριστερά, τραύμα στρογγυλόν, εισδυτικόν, πλατύ και μακρόν, επτά μέχρι οχτώ εκατοστόμετρων, κατενεχθέν δια πυροβόλου όπλου…). 

(Πόρισμα του γιατρού Σ. Καρβελά, το οποίο όμως δεν ανακοινώθηκε. Αντί γι’ αυτό, δημοσιεύθηκε άλλο, χωρίς ιατρικές υπογραφές).

Στη συνέχεια, ο στρατιώτης Καραγιάννης, πυροβόλησε τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη στην κοιλιά.

Αυτοί ήταν οι τρεις πυροβολισμοί που ακούστηκαν. Για το μαχαίρι με το οποίο, λέγεται, ότι ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης χτύπησε τον Καποδίστρια, το βρήκε πάνω στον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη (;) ο δεκανέας Ανδρέας Βούλγαρης, που βρισκόταν, άγνωστο γιατί, μέσα στον Άγιο Σπυρίδωνα ένοπλος και ένστολος (κάτι απαγορευμένο για το 1831). Το μαχαίρι, κατέθεσαν ότι το είδαν ο Κοζώνης και ο Λεωνίδας, ο οποίος δεν πυροβόλησε γιατί, όπως ισχυρίστηκε, είχε ξεχάσει να γεμίσει το όπλο του!

Οι καταθέσεις των αυτοπτών μαρτύρων

Υπάρχουν κάποιες πραγματικά εντυπωσιακές καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων, που δίνουν μια άλλη τροπή στην υπόθεση της δολοφονίας Καποδίστρια.

Ο 23χρονος επιλοχίας Δημήτριος Μεσηνέζης, συναντήθηκε με τρεις περίεργους φουστανελοφόρους κοντά στον Άγιο Σπυρίδωνα, μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη. «ήτο ο μόνος που πιθανότατα είδε τους πραγματικούς δολοφόνους φεύγοντας από τον τόπο του φονικού», γράφει χαρακτηριστικά ο Δ. Κοκκινάκης.

Ο ένας επίτροπος του Αγίου Σπυρίδωνα Σωτήριος Μητρόπουλος, δεν κατέθεσε τίποτα σε βάρος των Μαυρομιχαλαίων. Ο άλλος επίτροπος, Πολύκαρπος Νικολάου, είδε να πυροβολεί τον Κυβερνήτη ο Γεώργιος (!) και κατέθεσε ότι ο Κωνσταντίνος πυροβόλησε στον τοίχο! Επίσης ανέφερε ότι είδε ένα «παιδί ξηρακιανό», για το οποίο όμως δεν γίνεται μνεία στη συνέχεια.

Ο 34χρονος Ιωάννης Σαράντου, που βρισκόταν κοντά στο παγκάρι, «χρέωσε» τον πρώτο πυροβολισμό σε κάποιον που φορούσε μαύρη κάπα. Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης, φορούσε άσπρο μπουρνούζι…

Η κυρία Παρασκευούλα, που έμενε απέναντι από τον Άγιο Σπυρίδωνα, παρακολούθησε όλη τη σκηνή του φονικού και ήξερε πολύ καλά τους Μαυρομιχαλαίους κατέθεσε ότι: «Τον Καποδίστρια επυροβόλησαν δύο τους οποίους ΔΕΝ γνωρίζει».

Μερικές ακόμα λεπτομέρειες

Στο θανάσιμο τραύμα του Ιωάννη Καποδίστρια, βρέθηκαν 2,5 μπαλαρμάδες (ο μπαλαρμάς ήταν είδος βλήματος που χρησιμοποιούνταν παλιότερα και το οποίο αποτελούνταν από δύο σφαίρες οι οποίες συνδέονταν μεταξύ τους με σύρμα, ετυμ. < γαλλ. Balle ramee).
Τα όπλα του Κωνσταντίνου Μαυρομιχάλη, ήταν γεμισμένα με πυριτοβολές, τυποποιημένα φισέκια δηλαδή, τα οποία δεν περιείχαν μπαλαρμάδες, αλλά βόλια (σφαίρες).

 Ο αυτόπτης μάρτυρας Γεώργιος Μονφεράτος, 22χρονος ανθυπολοχαγός τότε, είδε και περιγράφει την πληγή του Κωνσταντίνου και δήλωσε απερίφραστα πως ήταν πληγωμένος στην κοιλιά και όχι στην πλάτη (από πυροβολισμό του Κοζώνη,όπως αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο).

Υπάρχουν πολλά ακόμη στοιχεία, σε σχέση κυρίως με τη δίκη του Γεώργιου Μαυρομιχάλη και τις «συναλλαγές» με τους Γεωργίου και Καραγιάννη. Προτιμήσαμε να εστιάσουμε βασικά στο γεγονός της δολοφονίας του Ιωάννη Καποδίστρια, που νομίζουμε ότι παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. 

Ο άκρως απόρρητος φάκελος Καποδίστρια που αρνούνται να ανοίξουν οι Άγγλοι

Ένα από τα μέλη της Αντιβασιλείας, που κυβερνούσαν ουσιαστικά τη χώρα μας μέχρι την ενηλικίωση του Όθωνα, ήταν ο Γκέοργκ Λούντβιχ φον Μάουρερ (Georg Ludwig von Maurer), που γεννήθηκε το 1790 στο Ερπολτσχάιμ της Γερμανίας και πέθανε το 1872 στο Μόναχο.

Ο Δ. Κοκκινάκης, κάνει λάθος, γιατί τον αναφέρει ο «εκ των Αντιβασιλέων Σκώτος Maouer».

Ο Μάουρερ, με πολύ σημαντικό νομοθετικό έργο στη χώρα μας, είχε ως Υπουργός Δικαιοσύνης στα χέρια του, το σύνολο των σχετικών με τη δολοφονία του Καποδίστρια εγγράφων και δημιούργησε ένα φάκελο με τίτλο «THE ASSASSINATION OF KAPODISTRIAS» (“H Δολοφονία του Καποδίστρια»), με υπότιτλο «MINISTER DE LA JUSTICE A’ SA MAJESTE LE ROIS POOR LA REGENCE». Ο φάκελος αυτός, βρέθηκε στην Αγγλία (γιατί άραγε;) και παραμένει ερμητικά κλειστός ως σήμερα.

Οι Βρετανοί αρνήθηκαν να δώσουν στοιχεία σε όποιον το ζήτησε. Στον Δ. Κοκκινάκη, απάντησαν πως τα στοιχεία αυτά «είναι μέρος των Αγγλικών Ιστορικών Αρχείων»…