Τι κρύβει ο πάτος του λιμανιού;

Νέες καθυστερήσεις στην εκβάθυνση του λιμανιού αναμένεται να προκαλέσει ενδεχόμενη εμπλοκή της αρχαιολογικής υπηρεσίας στην εκσκαφή του. Ο Νίκος Πιτερός με άρθρο που πρωτοδημοσιεύτηκε στον Έντυπο Αναγνώστη και αναδημοσιεύτηκε σε τοπικά sites, κάνει λόγο για έναν αρχαίο λιμενοβραχίονα που χρονολογείται πιθανώς κατά την κλασική – ελληνιστική εποχή. 

Με βάση αυτό το σενάριο, ο αρμόδιος αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αργολίδας θεωρεί πως η διενέργεια υποβρύχιας αρχαιολογικής έρευνας, τόσο στο Μπούρτζι όσο και στο λιμάνι του Ναυπλίου είναι απαραίτητη και αναγκαία σύμφωνα με την αρχαιολογική νομοθεσία, θέτοντας ακόμα και εκδοχή διακοπής εκτέλεσης του έργου εκβάθυνσης του λιμανιού του Ναυπλίου.

Αναλυτικά το επίμαχο άρθρο: 

«Στις 13-2-2018 εγκρίθηκε από το δήμο Ναυπλιέων η μελέτη εκβάθυνσης του λιμανιού του Ναυπλίου και η υποστήριξη των κρηπιδωμάτων. Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στα 5,5 εκατομμύρια ευρώ. Στο έργο αυτό, το οποίο στο παρελθόν είχε διακοπεί λόγω της αστοχίας της μελέτης, δυστυχώς δεν περιλαμβάνεται υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα του λιμανιού από την αρμόδια Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων για το σημαντικό λιμάνι του Ναυπλίου. Το λιμάνι του Ναυπλίου, προστατευμένο από τους νότιους ισχυρούς ανέμους  είναι το μεγαλύτερο ασφαλές λιμάνι της Αργολίδας και ήταν σε χρήση από την προϊστορική και ιδιαίτερα κατά την εποχή των Μυκηναϊκών ανακτόρων και εξής. Κατά τη μυκηναϊκή εποχή, όπως έγινε φανερό από τις πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες, το Ναύπλιο ήταν ένα σημαντικό μυκηναϊκό κέντρο, η έκταση του λιμανιού ήταν πολύ μεγαλύτερη και έφθανε ως την Ενδεκάτη. Στη συνέχεια το λιμάνι προσχώθηκε σταδιακά από τις εκβολές των χειμάρρων με αποτέλεσμα στα ιστορικά χρόνια ως την εποχή μας να χρησιμοποιείται το δυτικότερο τμήμα του που αντιστοιχεί στην παλιά πόλη. Στα αρχαία χρόνια η θάλασσα εισχωρούσε ως το φυσικό βράχο και την Πλατεία Συντάγματος. Κατά την Α’ Ενετοκρατία γύρω στα 1500 μ.Χ., με τις προσχώσεις που έγιναν για την επέκταση της πόλης αλλά και με τις μεταγενέστερες επεκτάσεις βορειότερα, μετά την απελευθέρωση, η πόλη και το λιμάνι έλαβαν την μορφή που γνωρίζουμε.

Η προγραμματισμένη εκβάθυνση με εκβραχισμούς του πυθμένα χωρίς την υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα από την αρμόδια Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων επισημαίνουμε ότι το πιθανότερο θα δημιουργήσει εμπλοκές και καθυστέρηση του έργου. Η διενέργεια υποβρύχιας αρχαιολογικής έρευνας, τόσο στο Μπούρτζι όσο και στο λιμάνι του Ναυπλίου είναι απαραίτητη και αναγκαία σύμφωνα με την αρχαιολογική νομοθεσία για τους ακόλουθους αντικειμενικούς λόγους.

Το έτος 1899 κατά την εκβάθυνση του λιμανιού του Ναυπλίου για την κατασκευή της προβλήτας του λιμανιού, γνωστής ως Π, διαστ. 75 Χ 65 μ., αποκαλύφθηκε ένας μεγάλος αρχαίος λιμενοβραχίονας, που έχει την ίδια κατεύθυνση, Β – Ν, με την προβλήτα. Ειδικότερα μέσα στη θάλασσα και σε κυμαινόμενο βάθος 1,60 Χ 1,90 μ. αποκαλύφθηκε μεγάλος προσχωμένος  λιμενοβραχίονας με κατεύθυνση Ν – Β, πλάτους 8 – 10 μ., ο οποίος ανιχνεύθηκε μέχρι βάθους 5,50 μ., όσο απαιτήθηκε να γίνουν εκσκαφές για τη θεμελίωση της προβλήτας. Όπως σαφώς προκύπτει από μια σημαντική μελέτη, που δημοσίευσε στα 1904 ο Φωκίων Νέγρης, για αρχαιότητες διαφόρων περιοχών της Ελλάδος που έχουν κατακλυσθεί από τη θάλασσα και σύμφωνα με το δημοσιευμένο τοπογραφικό διάγραμμα υπό κλίμακα της προβλήτας του Ναυπλίου, ο αρχαίος λιμενοβραχίονας βρίσκεται σε απόσταση 14 μ. περίπου δυτικότερα από την ανατολική πλευρά της προβλήτας και εκτείνεται βορειότερα της προβλήτας κατά 120 μ. περίπου μέσα στη θάλασσα. Το νοτιότερο τμήμα του λιμενοβραχίονα σε μήκος 120 μ. έχει καλυφθεί και βρίσκεται κάτω από την βόρεια επέκταση της παραλίας και της προβλήτας, με αποτέλεσμα το συνολικό μήκος του λιμενοβραχίονα που έχει εντοπισθεί να ανέρχεται σε 240 μ. περίπου.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο αρχαίος λιμενοβραχίονας βρέθηκε σε βάθος 1,60 – 1,90 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και συνεχίζεται ακόμα βαθύτερα από τα 5,50 μ., τη στάθμη θεμελίωσης της προβλήτας, καθώς και ότι η ανύψωση της θάλασσας από την εποχή της κατασκευής του υπολογίζεται το λιγότερο σε 2,5 – 3 μ., γίνεται φανερό ότι ο λιμενοβραχίονας χρονολογείται στην κλασική – ελληνιστική εποχή.

Πρόκειται για ένα μεγάλο τεχνικό έργο της αρχαιότητας. Ο λιμενοβραχίονας διαπιστώθηκε ότι είναι κατασκευασμένος από μεγάλου μεγέθους φυσικές πέτρες, που έχουν μέγεθος μισού κυβικού μέτρου περίπου. Οι μεγάλου μεγέθους αυτές πέτρες το πιθανότερο έχουν μεταφερθεί και προέρχονται από τους λίθους του μυκηναϊκού τείχους της ακρόπολης της Τίρυνθας, όπως έχουμε επισημάνει σε πρόσφατη μελέτη μας. Ανάλογου μεγέθους λίθοι έχουν μεταφερθεί επίσης από την μυκηναϊκή ακρόπολη της Τίρυνθας για την κατασκευή του αρχαίου λιμενοβραχίονα του αρχαίου λιμανιού του Τημενίου Άργους, στην απέναντι παραλία, στον Άγιο Παντελεήμονα Δαλαμανάρας, όπως έχει διαπιστωθεί από την αρχαιολογική έρευνα το 2002 – 2006. Λίθοι του λιμενοβραχίονα του αρχαίου Τημενίου είναι ορατοί και σήμερα μέσα στη ρηχή θάλασσα, σε μήκος 70 – 80 μ. και πλάτος 11 – 12 μ. περίπου. Επειδή ο αρχαίος λιμενοβραχίονας στο λιμάνι του Ναυπλίου εκτεινόταν μέσα στη θάλασσα, βορειότερα της προβλήτας, σε μήκος 120 μ. περίπου και δεν έχει ληφθεί υπόψιν κατά τη σύνταξη της μελέτης εκβάθυνσης του λιμανιού, ούτε προβλέπεται υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα προκειμένου να διαπιστωθεί η υπάρχουσα κατάσταση διατήρησης ή μη του λιμενοβρχίονα, γίνεται φανερός και υπαρκτός ο σοβαρός λόγος διακοπής εκτέλεσης του έργου εκβάθυνσης του λιμανιού του Ναυπλίου. Η διενέργεια υποβρύχιας αρχαιολογικής έρευνας από την αρμόδια Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων είναι απαραίτητη και αναγκαία προϋπόθεση για την εκτέλεση του έργου σύμφωνα με την ισχύουσα αρχαιολογική νομοθεσία.

Το αρμόδιο Λιμενικό Ταμείο και ο δήμος Ναυπλιέων πρέπει να συνεργασθούν με την αρμόδια Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων το συντομότερο και πριν από την έναρξη του έργου.

Από την πλευρά μου ως δημόσιος λειτουργός, αρχαιολόγος της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Αργολίδας και υπηρεσιακά υπεύθυνος για πολλά χρόνια για τα αρχαιολογικά θέματα του Ναυπλίου, θεώρησα υποχρέωσή μου και καθήκον να επισημάνω έγκαιρα το παραπάνω υπαρκτό σοβαρό αρχαιολογικό πρόβλημα για την αντικειμενική και ορθή διαδικασία αντιμετώπισής του σύμφωνα με την αρχαιολογική νομοθεσία.

Όπως έχουμε επισημάνει η ιστορία της πόλης του Ναυπλίου με το μεγαλύτερο λιμάνι της Αργολίδας είναι πολύπλευρη και πολυσήμαντη και δεν έχει γραφτεί ακόμα. Η συχνή έκδοση των Ναυπλιακών Αναλέκτων που περιέργως καρκινοβατεί τα τελευταία χρόνια είναι απαραίτητη και αναγκαία για την τεκμηρίωση και την ανάδειξη της ιστορίας της πόλης του Ναυπλίου, όπως επανειλημμένα έχουμε επισημάνει».

Ο Χρήστος Πιτερός είναι αρχαιολόγος