Μια κεφαλή δίχως μνήμη είναι ένα φρούριο χωρίς πλήρωμα

Γράφουμε την 27.01.2019. Μια κρύα, υγρή ημέρα του χειμώνα, τέλος Ιανουαρίου. Τόσα για τον καιρό. Η 27 Ιανουαρίου, με τη φυσική της ψυχρότητα, αποτελεί την ίσως  πιο σημαντική εβραϊκή εορτή. Την διεθνής ημέρα μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Στη Θεσσαλονίκη, την πόλη των φαντασμάτων,  όπως την βάφτισε  ο συγγραφέας Mazower, τιμάται  στο λιμάνι, στην αποθήκη τρία, ο εορτασμός της ημέρας. 

Η εβραϊκή κοινότητα, συγκεντρωμένη  εδώ, παρακολουθεί  τις προσωπικότητες  οι οποίες βγάζουν  την ομιλία τους. Μεταξύ των προσκεκλημένων βρίσκονται  και ο Walter Stechel, γερμανός, Γενικός Πρόξενος στη Θεσσαλονίκη και ο γερμανός Πρέσβης, Jens Plötner, ο οποίος έφτασε την Ημέρα Μνήμης.
” Δεν μου είναι εύκολο να στέκομαι εδώ, την 27η Ιανουαρίου, Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος.

Ο Jens Plötner αντιπροσωπεύει την πατρίδα του στην Ελλάδα. Η Γερμανία δεν θα μπορούσε να είχε καλύτερο εκπρόσωπο. Ο Plötner ακτινοβολεί ειλικρίνεια. Και ενσυναίσθηση. Η ομιλία του αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από δικές του εμπειρίες ζωής. Δεν του είναι εύκολο να στέκεται  εκεί. Η γερμανική ιθαγένειά του τον έφερε αρκετές φορές σε δύσκολη θέση. Αλλού. Όχι στην Ελλάδα. Όχι στην πόλη τον φαντασμάτων. 
Μετά την κατάθεση στεφάνων  στην πλατεία  Ελευθερίας,  την  οποία είχε κλείσει  ο συνεχόμενα χαιρετίζοντας στρατός και η αστυνομία, απαντά σε περαιτέρω ερωτήσεις. 

“Κύριε Plötner, ποια η αξία , της σημερινής ημέρας μνήμης, κατά τη γνώμη σας;”
‘’ Είναι σημαντικό να μαζεύονται οι άνθρωποι μια φορά το χρόνο, να θυμόμαστε το ολοκαύτωμα. Ζούμε σε μια εποχή,  όπου οι επιζήσαντες  γίνονται όλο και λιγότεροι ανάμεσα μας  και όπου πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι μεγαλώνει η άγνοια σχετικά με το Ολοκαύτωμα .
Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν πρέπει να κρατήσουμε μόνο την κουλτούρα της μνήμης ξύπνια, αλλά  επίσης πρέπει να εργαστούμε μαζί για να βρούμε νέες μορφές μνήμης οι οποίες δεν χρήζουν των αναφορών μαρτύρων και οι οποίες θα συγκεντρώνονται εντατικά στα διδάγματα τα οποία αντλούμε από αυτό το τρομερό κεφάλαιο Ιστορίας  του γερμανικού παρελθόντος. 

Ο Ομοσπονδιακός Υπουργός Εξωτερικών Μάας είχε πει  ότι πρέπει να αποκτήσουμε μια κουλτούρα της αναγνώρισης. Και νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο  ημέρες όπως  και η σημερινή, είναι τόσο σημαντικές .” 

” Υπάρχει μια θεωρία ότι η μνήμη έχει μεταβιβάζεται. Ποια η γνώμη σας?’’
“Νομίζω ότι αυτό δεν γίνεται  αυτόματα. Γνωρίζουμε από έρευνες ότι ακόμα και στη Γερμανία,-κάτι το οποίο δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε- υπάρχουν πολλοί νέοι άνθρωποι οι οποίοι δεν ξέρουν τι ήταν το Ολοκαύτωμα και για αυτό το λόγο  πιστεύω ότι δεν γίνεται αυτόματα, αλλά ότι χρειάζεται  να ενεργήσουμε. 
Το σχολείο παίζει σημαντικό ρόλο, αλλά θα ήταν, πιστεύω, λίγο, να αφεθεί αυτό  στο σχολείο, να το αναλάβει μόνο του, πρόκειται για ευθύνη κοινωνική και απαιτεί την προσοχή όλων  μας.’’ 

” Στην Ελλάδα, αυτό το ζήτημα δεν αντιμετωπίζεται. Στη Γερμανία, ακόμη περισσότερο ».
Νομίζω ότι γίνονται  πολλά στη Γερμανία. Αλλά επιστρέφω και πάλι στις δημοσκοπήσεις. 
Προφανώς δεν είναι ακόμα αρκετό. Ίσως πρέπει να το κάνουμε διαφορετικά. Ίσως θα πρέπει να το εξηγήσουμε σε έναν δεκατεσσεράχρονο σήμερα με εντελώς διαφορετικό τρόπο από ότι σε έναν, ο οποίος υπήρξε δεκατεσσάρων το 1960
 Όσο για την Ελλάδα, μπορώ να πω μόνο από την δική μου εντύπωση, ότι έχω την αίσθηση ότι μεγαλώνει η επιθυμία της ανάμνησης, η οποία εν μέρη είναι μια πολύ επώδυνη ανάμνηση για πολλούς ανθρώπους στην Ελλάδα.
Έχω την εντύπωση, ότι σε όλα τα αντισημιτικά περιστατικά  τα οποία δυστυχώς συμβαίνουν εδώ όπως και σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, υπάρχουν μέσα στην κοινωνία τεράστιες δυνάμεις η οποίες κρατούν την ανάμνηση ψηλά. Και αυτό είναι  πολύ, πολύ καλό! “

Μετά από αυτή τη δήλωση, θα πρέπει ο κύριος  Plötner να νοιώθει πολύ πιο άνετα, στεκούμενος εδώ, διότι δεν νοιώθει μονάχα με τα θύματα του Ολοκαυτώματος, αλλά σκέφτεται για το πώς να κρατηθεί η  μνήμη ζωντανή.
Διότι:
Μια κεφαλή δίχως μνήμη είναι ένα φρούριο χωρίς πλήρωμα.
Ναπολέων

Μαρία Χαλβατζή

 

Ein Kopf ohne Gedächtnis ist eine Festung ohne Besatzung.
Napoleon   

Wir schreiben den 27.01.2019. Ein kalter, nasser Wintertag, Ende Januar. Soviel zum Wetter. Der 27. Januar steht mit seiner natürlichen Kälte für den wohl wichtigsten jüdischen Feiertag. Dem internationalen Tag des Gedenkens an die Opfer des Holocaust. In Thessaloniki, der Stadt der Geister, wie sie der Schriftsteller Mazower nennt, wird am Hafen, in den Räumlichkeiten Nr. 3 dem Gedenktag Ehre geboten. Die jüdische Gemeinde, die sich hier dazu versammelt hat, lauscht den Persönlichkeiten, die ihre Rede halten. Unter den Gästen befinden sich auch Walter Stechel, Deutscher Generalkonsul in Thessaloniki und der deutsche Botschafter, Jens Plötner, der zum Gedenktag einreiste. 
‘’ Es ist nicht einfach für mich, am 27ten Januar, am Gedenktag der Opfer des Holocaust, hier zu stehen’’.
Jens Plötner vertritt in Griechenland seine Heimat. Einen besseren Vertreter hätte Germany nicht haben können. Plötner strahlt Ehrlichkeit aus. Und Empathie. Seine Rede besteht zu einem großen Teil aus eigenen Lebenssituationen. Es fällt ihm nicht leicht, dort zu stehen. Seine deutsche Staatsbürgerschaft hat ihn so manches Mal in Verlegenheit gebracht. Anderweitig. Nicht in Griechenland. Nicht in der Stadt der Geister. 
Nach der Kranzniederlegung am Elefterias Platz, welcher durch ständig salutierendes Militär und Polizei abgesperrt war, beantwortet er noch weitere Fragen:
‘’Herr Plötner, welchen Wert, denken Sie, hat der heutige Gedenktag?‘‘
‘’Es ist wichtig, dass man sich einmal im Jahr versammelt, an den Holocaust erinnert. Wir leben in einer Zeit, wo die Überlebenden immer weniger sind unter uns und wo wir feststellen müssen, dass die Unkenntnis über den Holocaust wächst. Und deswegen müssen wir nicht nur die Erinnerungskultur wach halten sondern wir müssen auch gemeinsam daran arbeiten, neue Formen des Erinnerns zu finden, die ohne die Zeitzeugenberichte auskommen und die sich vielleicht auch stärker mit den Lehren, die wir aus diesem schrecklichen Teil der deutschen Vergangenheit ziehen können.  Bundesaußenminister Maas sprach davon, dass wir zu einer Erkenntniskultur kommen müssen. Und ich glaube, dafür sind solche Tage wie heute, wichtig’’.
‘’Es besteht ja die Theorie, dass die Erinnerung weitergeleitet wird. Wie denken Sie darüber’’?
‘’Ich denke, das ist kein Automatismus. Wir wissen aus Umfragen, dass selbst in Deutschland-man kann es sich kaum vorstellen- es viele Jugendliche gibt, die gar nicht wissen, was der Holocaust war-und deswegen glaube ich, dass es kein Automatismus ist, sondern dass es da des aktiven Tuns bedarf. Die Schule spielt da eine wichtige Rolle aber es wäre glaube ich, verkürzt, es allein bei der Schule zu lassen, es ist eine gesamtgesellschaftliche Aufgabe, die uns alle fordert’’.
‘’In Griechenland wird dieses Thema ja gar nicht angesprochen. In Deutschland umso mehr.‘‘
Ich denke, in Deutschland passiert viel. Aber ich komme noch einmal auf die Umfragen zurück. Anscheinend immer noch nicht genug. Vielleicht müssen wir es auch anders machen. Vielleicht muss man das einem heute Vierzehnjährigen anders erklären, als jemandem der 1960 vierzehn war. Was Griechenland angeht, kann ich nur aus meinem Eindruck sagen, ich habe das Gefühl, es wächst der Wille, sich daran zu erinnern, was ja auch zum Teil schmerzhafte Erinnerung ist für viele Menschen in Griechenland. Ich habe den Eindruck, dass es bei allen antisemitischen Vorfällen, die es leider hier gibt- wie in allen europäischen Ländern-gibt es in der Gesellschaft starke Kräfte, die die Erinnerung hoch halten. Und das finde ich sehr, sehr gut!“
Nach diesem Statement sollte es Herrn Plötner einfacher fallen, hier zu stehen, denn er fühlt nicht nur mit den Opfern des Holocaust mit, er macht sich Gedanken darum, wie man die Erinnerung aufrecht erhalten könnte. 
Denn:
Ein Kopf ohne Gedächtnis ist eine Festung ohne Besatzung.
Napoleon   

Maria Chalwatzi