Ιστορίες Ίασης λίγα μέτρα από το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου

Επί αιώνες προσέφευγαν οι άνθρωποι σε αυτό το ιερό για να ζητήσουν τη βοήθεια του θεού για θεραπεία. Απ΄ όλα τα μέρη του τότε γνωστού κόσμου κατέφθαναν με κάθε τρόπο, φέρνοντας μαζί τους πολύτιμα αναθήματα, αλλά κυρίως τις προσευχές τους, για να εισακουσθούν από τον κατ΄ εξοχήν θεό – γιατρό της Αρχαιότητας, τον Ασκληπιό. 

Οι συμβουλές του και η ίασή τους, που ερχόταν με μυστηριακό τρόπο, αποτελούσαν άλλωστε μια απόλυτα αποδεκτή διαδικασία. Και το ιερό μεγάλωνε, πλούτιζε, εξαπλωνόταν σε φήμη, αποκτούσε ιδρύματα σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο- έχουν καταγραφεί περισσότερα από 200.

Λίγα μέτρα από το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, που κάθε καλοκαίρι σφύζει από κίνηση θιάσους και θεατές που πηγαινοέρχονται, τουρίστες που καταφθάνουν με πούλμαν για να θαυμάσουν την τεράστια, πέτρινη αχιβάδα-, το ιερό του Ασκληπιού αποτελεί την «άλλη» πολιτιστική διαδρομή. 

Για τους περισσότερους μάλιστα είναι άγνωστο ότι και αυτό ακόμη το θαυμαστό θέατρο αποτελεί μέρος του τεράστιου κτιριακού συγκροτήματος του Ασκληπιείου, που διέθετε περισσότερα από 70 οικοδομήματα σε περίπου 300 στρέμματα γης. Ελάχιστα φυσικά έχουν φθάσει ως εμάς σήμερα- σε μεγάλο βαθμό κατεστραμμένα. Και μόνο χάρη στο μακροχρόνιο, αναστηλωτικό πρόγραμμα που εκτελείται εκεί έχει γίνει πλέον δυνατή η σωτηρία των σημαντικότερων από αυτά αλλά και η αποκατάσταση της αρχικής εικόνας τους, ως έναν βαθμό φυσικά.

«Το σημαντικό είναι ότι με τα έργα που έχουν γίνει ως σήμερα τα μνημεία έγιναν πιο εύληπτα για τους επισκέπτες, γιατί απέκτησαν την τρίτη τους διάσταση, δηλαδή το ύψος» λέει ο καθηγητής Αρχαιολογίας κ. Βασίλης Λαμπρινουδάκης, επικεφαλής της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου. Από το 1984 που άρχισε το πρόγραμμα ως σήμερα, με χρήματα αρχικώς της Προεδρίας της Δημοκρατίας και εν συνεχεία με κοινοτικά κονδύλια αλλά και με εθνικούς πόρους, έχουν πραγματοποιηθεί επεμβάσεις σε δώδεκα μεγάλα ή μικρότερα μνημεία του Ασκληπιείου και επιπλέον στα κτίρια του Κωνσταντινίδη (Ξενία) αλλά και στο πρώτο θεραπευτικό ιερό της περιοχής, εκείνο του Απόλλωνα Μαλεάτα που βρίσκεται πάνω στο βουνό. 

«Το Ασκληπιείο, εκτός από λίκνο της ιατρικής όπου συνδυάστηκε η γνώση μαζί με τη θεία επέμβαση στην υγεία, διέθετε κτίριαπου είναι πρωτοπόρα στο είδος τους » λέει ο κ. Λαμπρινουδάκης. «Η Θόλος θεωρείται ένα από τα δύο αριστουργήματα λεπτής τέχνης της Αρχαιότητας- το άλλο είναι το Ερέχθειο και αντιγράφηκε από τους μεταγενέστερους για την τέχνη και την αρχιτεκτονική της. Ο ναός του Ασκληπιού προανήγγειλε την εξέλιξη του δωρικού τύπου τον 4ο αιώνα π.Χ., ενώ τα ιωνικά στοιχεία στο Άβατον θεωρούνται πρωτοποριακά. Τέλος, η σχεδίαση του θεάτρου με τρία κέντρα ώστε να “ανοίξει” προς τον θεατή είναι εντελώς μοναδική στον αρχαίο κόσμο» προσθέτει.

Το Άβατον, η μυστηριώδης Θόλος με τους σκοτεινούς διαδρόμους και τον υπόγειο λαβύρινθο, ο ναός του Ασκληπιού που κάποτε φιλοξενούσε το χρυσελεφάντινο άγαλμα του θεού, το τελετουργικό εστιατόριο, το στάδιο, τα δύο θέατρα- το Μεγάλο και το Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου είναι μεταξύ αυτών που έχουν δεχθεί σωτήριες επεμβάσεις.

Ο ύπνος που όλα τα θεραπεύει

«Ο καθένας που εισέρχεται στο ιερό, το οποίο ευωδιάζει από λιβάνι, πρέπει να είναι καθαρός. Καθαρός όμως θεωρείται μόνον όποιος τρέφει το μυαλό του με καθαρούς λογισμούς» αναφέρει μια επιγραφή που βρισκόταν στην είσοδο του ιερού του Ασκληπιού. Εν αρχή λοιπόν η κάθαρση,η οποία ήταν και σωματική.

Στο Ασκληπιείο οι επιγραφές που σώζονται εμφανίζουν τον θεό να παραγγέλλει στους ασθενείς να λούζονται. Γιατί, όπως πιστευόταν, όταν το νερό λάβει ιδιότητες ενός εργαλείου της θείας οικονομίας, μπορεί με μαγικό τρόπο να επιφέρει την κάθαρση από ψυχικές ή ηθικές διαταραχές ή και επιδράσεις δαιμονικών δυνάμεων.

Επρόκειτο όμως για τελετουργικό λουτρό που γινόταν γύρω από το ιερό πηγάδι μέσα στα διαδοχικά κτίρια του Αβάτου. Το νερό, που ήταν απαραίτητο για τη λατρεία αυτή, εξασφαλίστηκε με ένα υπόγειο υδραγωγείο που ξεκινούσε από τις πηγές του Κυνορτίου λόφου και έφθανε σε ένα σύστημα από κρήνες, αγωγούς και λουτρά μέσα στο Ασκληπιείο.

Στη συνέχεια λάμβανε χώρα η κατ΄ εξοχήν διαδικασία της ίασης διά της εγκοίμησης, η οποία γινόταν μέσα στο Άβατον. Ο ασθενής κοιμόταν στο δάπεδο, που ήταν από χώμα για να είναι σε άμεση επαφή με τη γη ή πάνω στην προβιά του ζώου που είχε θυσιάσει. Στο όνειρό του δεχόταν την επίσκεψη του θεού, ο οποίος είτε τον γιάτρευε αμέσως είτε τον συμβούλευε για την αγωγή που θα έπρεπε να ακολουθήσει.

«Σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο, ο Ύπνος ήταν αδελφός του Θανάτου» λέει ο καθηγητής Αρχαιολογίας κ.Βασίλης Λαμπρινουδάκης. «Από τον ύπνο ξυπνά κανείς ανανεωμένος. Μαγικά λοιπόν ο ύπνος μπορούσε να λειτουργήσει αντί του θανάτου. Άλλωστε και η ανανέωση της φύσης επιτυγχάνεται με τον θάνατο του παλιού, από τον σπόρο του οποίου φυτρώνει ο νέος. Γι΄ αυτό η τελετουργία της θεραπείας από έναν ημίθεο- που κρύβεται στη γη, εκεί γίνεται θεός-αθάνατος και από εκεί γιατρεύει-, όπως ήταν ο Ασκληπιός, χρησιμοποιεί μαγικά τον ύπνο ως κύριο όχημά της». 

Έτσι και η εγκοίμηση, που εμιμείτο τον θάνατο, την κάθοδο στη γη για την ανάκτηση δύναμης και υγείας, έγινε το θρησκευτικό-τελετουργικό πλαίσιο της θεραπευτικής πρακτικής γύρω από τον Ασκληπιό, ο οποίος αργότερα, όπως σημειώνει ο κ.Λαμπρινουδάκης, αντιπαραβλήθηκε με τον «ιατρόν των ψυχών και των σωμάτων» Χριστό.

Ποιοι θεραπεύονταν όμως στο Ασκληπιείο; Κυρίως οι τυφλοί, οι κωφοί, οι παράλυτοι και η μεγάλη κατηγορία όσων έπασχαν από νευροφυτικά προβλήματα. Και αυτό επειδή οι ικανότεροι ιερείς του Ασκληπιού ήταν βαθείς γνώστες της ανθρώπινης φύσης και στις δυνατότητές της στηρίζονταν προκειμένου να επιτύχουν τις ιάσεις τους. Υπό μια έννοια δηλαδή ήταν πρωτοπόροι των ψυχοθεραπευτών. Δεν έλειπαν ωστόσο και οι απατεώνες, ιδιαίτερα στην Ύστερη Αρχαιότητα. Από την πλευρά του ο θεός δεχόταν όλα τα δώρα των ανθρώπων, πλούσια ή ταπεινά. Εκείνοι όμως έπρεπε να φροντίζουν ώστε η προσφορά τους να είναι αντίστοιχη.

Ιστορίες Ίασης 

– «Ο Εύιππος είχε για έξι χρόνια στη γνάθο του την αιχμή μιας λόγχης. Κατά το διάστημα της εγκοίμησής του ο θεός,αφού αφαίρεσε τη λόγχη,του την απέθεσε στα χέρια.Όταν ξημέρωσε,βγήκε από το ιερό υγιής κρατώντας στα χέρια τη λόγχη».

– «Κάποιο παιδί ήταν βουβό. Αυτό ήρθε στο ιερό για να αποκτήσει τη φωνή του. Αφού έκανε τις προκαταρκτικές θυσίες και εκτέλεσε τα καθιερωμένα, ο νεαρός πυρφόρος του θεού στον ναό, απευθυνόμενος στον πατέρα του παιδιού, του ζήτησε να υποσχεθεί ότι θα πληρώσει ταίατρα μέσα σε έναν χρόνο.

– “Υπόσχομαι” απάντησε ξαφνικά το παιδί. Ο πατέρας του εξεπλάγη και το διέταξε να το ξαναπεί. Και ύστερα από αυτό,το παιδί έγινε καλά».

– «Η Ανδρομάχη από την Ήπειρο ήθελε να αποκτήσει παιδιά. Κατά τη διάρκεια της εγκοίμησης είδε ένα όνειρο. Της φάνηκε ότι ένα ωραίο παιδί τής ξεσκέπασε την κοιλιά και στη συνέχεια ο θεός την ψηλάφησε με το χέρι του. Ύστερα από αυτό η Ανδρομάχη απέκτησε γιο από τον Αρύββα».

– «Κάποιος άνδρας είχε λίθο στο γεννητικό του όργανο.(Κατά την εγκοίμηση) είδε όνειρο ότι έκανε έρωτα με ένα ωραίο αγόρι, έπαθε ρεύση και απέβαλε τον λίθο. Αφού τον πήρε βγήκε από το ιερό κρατώντας τον στα χέρια του».

– «Ο Νικάνωρ ήταν χωλός. Ενώ καθόταν (στο ιερό) ξυπνητός, ένα παιδί τού άρπαξε τη βακτηρία (μπαστούνι) και το έβαλε στα πόδια. Αυτός,αφού σηκώθηκε, το κατεδίωξε και έτσι έγινε καλά».

– «Ο Ηραιέας από τη Μυτιλήνη. Αυτός δεν είχε μαλλιά στο κεφάλι του, είχε όμως πολύ πυκνά γένια. Επειδή ντρεπόταν που οι άνθρωποι τον κορόιδευαν, εγκοιμήθηκε στο ιερό. Ο θεός λοιπόν, αφού του επάλειψε το κεφάλι με κάποιο φάρμακο, το έκανε να βγάλει τρίχες».