Ο Ευγένιος Μπάρμπα στο Ναύπλιο: το θέατρο ως πολιτική με άλλα μέσα

Κι ενώ οι τελευταίες εβδομάδες καταγράφηκαν ως εξόχως πολιτικές με δεκάδες ομιλίες παλαιότερων και νεότερων πολιτικών προσώπων, μια και μοναδική ημέρα ήρθε να μας θυμίσει πως η Πολιτική και οι Πολίτες ως έννοιες, περιεχόμενο και πράξη διαμορφώνονται μέσα από μια σύνθετη διαδικασία στο εσωτερικό των κοινωνικών ομάδων και στην διάδρασή τους με τον κόσμο. Ανάμεσα δε στους κατεξοχήν δημόσιους χώρους στους οποίους η αναζήτηση, ο διαλογισμός, ο διάλογος, η φαντασία και η δράση, διαμορφώνουν αυτές τις δυο ποιότητες είναι το Θέατρο. Οι μεγάλες προσωπικότητες που επιχειρούν την σύνθεση και ανασύνθεσή του είναι εκείνες που συντηρούν την ακμάδα του και διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις εξέλιξής του. Γι’ αυτό και αποτελούν σημεία αναφοράς ενός Δημόσιου Χώρου η σημασία του οποίου ξεπερνά κάποια στενά γεωγραφικά όρια και λειτουργεί προσανατολιστικά για το σύνολο και τις ομάδες. Θεόδωρος Τερζόπουλος (2013), Γιάννης Κόκκος (2014), Terry Eagleton (2015), Θανάσης Βαλτινός (2017), David–Roger Pammenter (2018), Eugenio Barba (2019), για να σημειώσουμε μερικούς λαμπρούς εκπροσώπους του χώρου που αναγορεύτηκαν Επίτιμοι Διδάκτορες του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών στο Ναύπλιο.

Η αναγόρευση ενός Επίτιμου Διδάκτορα αποτελεί μια κορυφαία στιγμή για την επιστημονική κοινότητα. Όταν δε η τιμώμενη προσωπικότητα καταγράφει μια πορεία ζωής με χαρακτήρα κοινωνικού παραδείγματος, τότε η αναγόρευσή του αποτελεί σημαντικό γεγονός για το σύνολο της κοινωνίας. Αυτό συνέβη την Τετάρτη 3-7-2019 στην αίθουσα της Παλαιάς Βουλής «Βουλευτικό» στο Ναύπλιο, όταν ο διεθνώς καταξιωμένος σκηνοθέτης, θεωρητικός του θεάτρου και ιδρυτής της Διεθνούς Σχολής Θεατρικής Ανθρωπολογίας (ISTA) Ευγένιος Μπάρμπα (Εugenio Barba), αναγορεύτηκε Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Το Τ.Θ.Σ. συνεχίζοντας μια πρακτική που μετατρέπεται σταδιακά σε παράδοση, όπως σημείωνα παραπάνω, έχει ήδη ανακηρύξει μεγάλες προσωπικότητες του χώρου εντάσσοντας στην ιστορική του διαδρομή τις φωτεινές διαδρομές, θεωρητικές και πρακτικές, των προσωπικοτήτων αυτών. Ο Ευγένιος Μπάρμπα το σημείωσε με έξοχο τρόπο στην ομιλία του: «Αισθάνομαι περηφάνια και ευχαρίστηση αυτή την ώρα του εορτασμού εδώ στο Ναύπλιο, σ’ αυτό το Πανεπιστήμιο που είναι τόσο νέο αλλά και συγχρόνως αποθετήριο της σοφίας ενός πολιτισμού χιλιετιών ο οποίος με έχει βαθιά σημαδέψει.»

Θα έπρεπε η πορεία και τα βιώματά τους να αποτελούν μέρος ενός μαθήματος για τους νέους καθώς αποτελούν σημαντικά παραδείγματα, θάρρους, αγωνιστικότητας, υπομονής και επιμονής σχετικά με τον ή τους στόχους ζωής αλλά και αναζήτησης της προσωπικής ελευθερίας όπως και της πνευματικής και επιστημονικής προσωπικής ολοκλήρωσης. Εργάτης, σκληρά εργαζόμενος για να βοηθήσει την οικογένειά του ο David Pammenter, οξυγονοκολλητής για χρόνια στη Νορβηγία και μετά ναύτης στα νορβηγικά εμπορικά πλοία ο Eugenio Barba, για να μεταφέρω δυο μόνο από τις πλούσιες βιογραφίες των Επίτιμων Διδακτόρων του Τ.Θ.Σ. Μια πορεία ζωής που τους όπλισε με εμπειρίες και γνώσεις ώστε να στηρίξουν στη συνέχεια ένα ζηλευτό επίπεδο δημιουργικότητας, αναδεικνύοντας τις κοινωνικές διαστάσεις της θεατρικής πράξης. Ο Ευγένιος Μπάρμπα μίλησε ακριβώς για το θέατρο ως πολιτική με άλλα μέσα:

Ο ορισμός ότι το θέατρο είναι «πολιτική με άλλα μέσα» δεν αναφέρεται μόνον στο περιεχόμενο της παράστασης, στις ιστορίες και στα γεγονότα που λίγο ή πολύ επηρεάζουν την ιστορική εμπειρία και την πολιτική επίγνωση των θεατών. Αφορά επίσης τον τρόπο με τον οποίο ένα θέατρο φαντάζεται και αναπτύσσει τη δομή των εσωτερικών του σχέσεων και αλληλεπιδράσεων με τον έξω κόσμο. Πώς ανανεώνεται, πώς αποφασίζει να δράσει, πώς καταφέρνει να γίνεται ένας ξένος, που κινείται κόντρα στο ρεύμα με τη βοήθεια  τεχνικών και καλλιτεχνικών μέσων και των πολλαπλών σχέσεων που μπορεί να δημιουργήσει. Ο στόχος είναι να αποφύγει να το καταπιεί το πνεύμα της εποχής, και οι τάσεις της αγοράς, και να διατηρήσει μια ταυτότητα σαν «ξένος» μέσω της έκπληξης και της αξίας των πολιτιστικών πρωτοβουλιών μέσα στην καρδιά της κομματιασμένης κοινότητας που ζούμε.

Οι καθηγητές κ.κ. Αστέριος Τσιάρας, Μαρία Βελιώτη και Γιάννης Λεοντάρης αναφέρθηκαν διεξοδικά στη ζωή και το έργο του Ευγένιου Μπάρμπα δίνοντας έμφαση ακριβώς στην αξία των πολιτιστικών πρωτοβουλιών ως οδηγό κοινωνικής δυναμικής που ενισχύει κάθε τάση ανίχνευσης νέων πρωτοβουλιών, δράσεων και διαλόγου που βοηθούν την πολιτισμική ανάπτυξη ατόμων, ομάδων και κοινωνιών. Η ακούραστη Άλκηστις Κοντογιάννη προσφέροντας την τήβεννο του Επίτιμου Διδάκτορα του Τ.Θ.Σ. προσέφερε και την ευκαιρία στον Ευγένιο Μπάρμπα να επαναλάβει την συγκινητική έκφραση αγάπης για την Ελλάδα και όλα όσα συμβολίζει που είχε εκφράσει και σε άλλες στιγμές όταν βρέθηκε στη χώρα μας. Αξίζει να τα ακούσουμε και πάλι και να σκεφτούμε πάνω στην αξία του περιεχομένου τους:

Από τότε που ήμουν δώδεκα χρονών είχα έναν στενό δεσμό με την κλασσική Ελλάδα. Σπούδασα αρχαία ελληνικά στο σχολείο για πέντε χρόνια. Το να μεταφράσω τον Σοφοκλή, ένα ποίημα του Αρχίλογου ή να διαβάσω έναν διάλογο του Πλάτωνα ήταν μια καθημερινή απασχόληση στη ζωή μου. Νιώθω ότι η ιδιαίτερη πολιτιστική μου ταυτότητα διαμορφώθηκε χάρη στην φαινομενικά άχρηστη αυτή γνώση. Ο ελληνικός πολιτισμός έθρεψε την φαντασία μου και επηρέασε τις αισθητικές μου αναφορές.

(Γ. Κόνδης)