Οι ιογενείς επιδημίες και το τέλος της ιδέας του ελεύθερου ανθρώπου
Όποιες δημόσιες απαγορεύσεις εισάγονται, υποτίθεται πάντα με σοβαρή δικαιολογία, συνήθως δεν αποσύρονται ποτέ μετά την αποκατάσταση του προβλήματος που τις γέννησε. Θυμάμαι ότι στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 σε πολλούς μεγάλους δρόμους και λεωφόρους είχε απαγορευτεί η αριστερή στροφή σε κάθετους δρόμους. Αυτό ήταν ένα σχέδιο που (υποτίθεται ότι) θα προσέθετε μεγαλύτερη ασφάλεια όσον αφορά τον περιορισμό πιθανών τρομοκρατικών επιθέσεων. Οι Ολυμπιακοί αγώνες (2004) τελείωσαν δοξαστικά τότε, οι τρομοκρατικές επιθέσεις ευτυχώς δεν έγιναν, οι απαγορεύσεις της κίνησης αριστερά παρέμειναν όμως μέχρι σήμερα. Είμαι βέβαιος ότι το ίδιο θα συμβεί με τους περιορισμούς που θα επιβληθούν στην κοινωνία μας στα πλαίσια της τρέχουσας (αποκαλούμενης) πανδημίας του κορωνοϊού (Covid-19).
Μια πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση του ζητήματος της αποκαλούμενης πανδημίας Covid-19 εκφράστηκε από τον συγγραφέα-δημοσιογράφο Raul Zibechi με τίτλο «Ο ιός και η στρατιωτικοποίηση της κρίσης». Πρέπει να επιστρέψουμε στην εποχή του ναζισμού και του σταλινισμού, πριν από περίπου έναν αιώνα, για να βρούμε παραδείγματα τόσο εκτεταμένου ελέγχου του πληθυσμού όσο εκείνα που λαμβάνουν χώρα σήμερα στην Κίνα με την επιδημία του κορωνοϊού. Οι εικόνες της καθημερινής ζωής που μας φθάνουν από μεγάλες περιοχές της Κίνας, όχι μόνο από την πόλη του Ουχάν και την επαρχία Χουμπέι, όπου ζουν 60 εκατομμύρια άνθρωποι, δίνουν την εντύπωση ενός τεράστιου υπαίθριου στρατοπέδου συγκέντρωσης εξαιτίας της επιβολής καραντίνας για όλους τους κατοίκους. Ερημωμένες πόλεις από όπου διέρχεται μόνο το προσωπικό ασφαλείας και υγείας. Μετράται η θερμοκρασία για κάθε άτομο που εισέρχεται σε ένα σούπερ μάρκετ, στα εμπορικά κέντρα και τα οικιστικά συγκροτήματα. Εάν υπάρχουν μέλη μιας οικογένειας σε καραντίνα, μόνο ένας από αυτούς έχει το δικαίωμα να βγαίνει κάθε δύο ημέρες για να αγοράσει τρόφιμα. Σε ορισμένες πόλεις, όσοι δεν χρησιμοποιούν μάσκες μπορεί να καταλήξουν στη φυλακή. Συνιστάται η χρήση γαντιών μίας χρήσης και μολύβια για την πίεση των κουμπιών του ανελκυστήρα. Οι πόλεις της Κίνας μοιάζουν με πόλεις-φαντάσματα, μέχρι που, σχεδόν, δεν συναντάς ανθρώπους στο δρόμο στην πόλη Γουχάν. Η συνηθισμένη πρακτική στην ιστορία είναι να απομονώνονται οι μολυσμένοι άνθρωποι, ποτέ δεν έχουν απομονωθεί τόσα εκατομμύρια υγιείς άνθρωποι με αυτόν τον τρόπο. Το Δελτίο 142 του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Πολιτικής Πρόβλεψης (LEAP) έκανε αυτήν την παρατήρηση: «Η Κίνα εξαπέλυσε ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης, πρωτόγνωρου μεγέθους, μετά από μόλις 40 θανάτους σε πληθυσμό ενός δισεκατομμυρίου και 200 χιλιάδων ανθρώπων, γνωρίζοντας ότι η γρίπη σκοτώνει 3.000 άτομα στη Γαλλία κάθε χρόνο». Το 2019, η γρίπη σκότωσε 40.000 ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ιλαρά σκοτώνει 100.000 ανθρώπους το χρόνο παγκοσμίως και επηρεάζει μισό εκατομμύριο. Φαίνεται ότι αντιμετωπίζουμε ένα νέο κοινωνικό μοντέλο διαχείρισης των κρίσεων, το οποίο μπορεί να υπολογίζει στη συγκατάθεση της Δύσης. Η Ιταλία ακολούθησε αυτό το μονοπάτι απομονώνοντας δέκα περιοχές με 50.000 κατοίκους, όταν υπήρχαν μόνο μερικές δεκάδες άνθρωποι που είχαν πληγεί από τον ιό. Η Κίνα ασκεί έναν εξελιγμένο έλεγχο του πληθυσμού, από την βίντεο-παρακολούθηση με 400 εκατομμύρια κάμερες στους δρόμους μέχρι το σύστημα «σημείων κοινωνικής πίστης», με τα οποία ρυθμίζει τη συμπεριφορά των πολιτών. Ο έλεγχος τώρα πολλαπλασιάζεται, συμπεριλαμβανομένης της επί τόπου επιτήρησης με ταξιαρχίες των «εθελοντών» πολιτών σε κάθε γειτονιά.
Επειδή, πιθανά, η Κίνα θα γίνει ο μελλοντικός παγκόσμιος ηγεμόνας οι πρακτικές του κράτους της απέναντι στον πληθυσμό αποκαλύπτουν και τον τύπο της κοινωνίας που κάθε μελλοντική εξουσία επιθυμεί να οικοδομήσει. Οι μορφές ελέγχου που εφαρμόζει η Κίνα αποδεικνύονται στην πράξη εξαιρετικά αποδοτικά μοντέλα δράσης για τις κυρίαρχες τάξεις ολόκληρου του πλανήτη, προκειμένου να καταστείλουν αντίθετες απόψεις, διαμαρτυρίες, επαναστάσεις και ανθρώπινα δικαιώματα. Ιδιαίτερα στην οικονομικά παρακμάζουσα (δημοκρατική) Ευρώπη τα κινέζικα απολυταρχικά μοντέλα καταστολής θεωρητικά θα αποβούν στο μέλλον χρήσιμα εργαλεία αποστέρησης δικαιωμάτων και εργασιακών κεκτημένων. Είναι ενδιαφέρον ότι ενώ αρχικά η Κίνα παρουσιάστηκε (από τα παγκόσμια ΜΜΕ) ως ο αυτουργός της πανδημίας κορωνοϊού λόγω των ανοιχτών αγορών ελεύθερης κατανάλωσης μικρών ζώων, στη συνέχεια επαινέθηκε η ανάλγητη πολιτική ελέγχου-καταστολής του πληθυσμού της ως η πλέον ιδανική για την προστασία της δημόσιας υγείας ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Πιθανά η «χρυσή μέθοδος της Κίνας» να αποτελεί προάγγελο για το τι ακριβώς θα εφαρμοστεί σε μελλοντικές κρίσιμες καταστάσεις όπως οι φυσικές καταστροφές. Και βέβαια η χρυσή μέθοδος της Κίνας μπορεί θεωρητικά να εφαρμοστεί απέναντι σε μεγάλες κοινωνικές εκρήξεις οι οποίες (δυνητικά) μπορούν να προκαλέσουν μεγάλα προβλήματα σε κάθε μορφής πολιτική εξουσία.
Σε πολύ πρόσφατο άρθρο (28 Φεβρουαρίου 2020) της συντακτικής ομάδας του κορυφαίου επιστημονικού περιοδικού New England Journal of Medicine, με τίτλο Covid-19: Navigating the Uncharted, επαινείται με έμφαση η λήψη δραστικών μέτρων που πήρε η Κίνα μαζί με τις ΗΠΑ και η αποτελεσματικότητα της κοινωνικής απομόνωσης ως κύριο μέτρο εναντίον της περίφημης πανδημίας Covid-19. Παραθέτω το ακριβές απόσπασμα από το άρθρο: «Community spread in the United States could require a shift from containment to mitigation strategies such as SOCIAL DISTANCING in order to reduce transmission. Such strategies could include isolating ill persons (including voluntary isolation at home), school closures, and telecommuting where possible».
Η απομόνωση αποτελεί πιθανά αποτελεσματικό μέτρο δράσης σε περιπτώσεις μεταδιδόμενων νοσημάτων. Αποτελεί ένα ακραίο αναγκαστικό μέτρο ιδιαίτερα όταν δεν γνωρίζουμε καλά τους τρόπους και την ταχύτητα μετάδοσης μιας λοίμωξης (σε νέους ιούς όπως ο Covid-19). Είναι βέβαιο όμως ότι αυτό το μότο της κοινωνικής απομόνωσης (social distancing) θα μείνει ακόμη και μετά το τέλος της πανδημίας Convid-19 ως υποτιθέμενος εγγυητής ασφάλειας της δημόσιας υγείας επί παντός επιστητού. Είναι επίσης βέβαιο ότι η αποκαλούμενη πανδημία του κορωνοϊού θα τελειώσει αργά ή γρήγορα και τότε οι περισσότεροι από μας μάλλον θα έχουμε παραμείνει ζωντανοί, όσον αφορά τον Covid-19 ως αιτία θανάτου. Όλα όμως τα προληπτικά, απαγορευτικά και επείγοντα μέτρα θα παραμείνουν σίγουρα μαζί μας προκειμένου να διατηρηθεί μια εικονική αίσθηση ασφαλείας η οποία θα μας καθιστά, άπαντες, όντα υπό χρόνιο περιορισμό και καταστολή. Θα είμαστε πλέον τόσο ζωντανοί όσο (απλά) ζωντανοί είναι οι πρωτόγονης δομής στοιχειώδεις βιολογικοί οργανισμοί βλ. οι αμοιβάδες. Θα έχουμε τότε απωλέσει την ιδιότητα του ανθρώπου και το χαρακτηριστικό της ανθρωπιάς, θα ζούμε όπως οι αμοιβάδες.
Μεγάλο τεστ ανθρωπιάς είναι τελικά οι πανδημίες, ιδιαίτερα στην εποχή των social media που οι πανδημίες του φόβου διαδίδονται πολύ πιο γρήγορα από τους ιούς ή τα μικρόβια. Βλέπω ήδη γύρω μας μεγάλο κανιβαλισμό, μια κοινωνία έτοιμη να σκοτώσει, να εκκαθαρίσει, να διώξει, να απομονώσει, να αρπάξει κομμάτι για τον εαυτό της, να αφανίσει τα μολυσμένα μιάσματα. Ο Εαυτός πάνω από όλα, η αποθέωση του αδηφάγου ατομικισμού. Μια τέτοια κοινωνία ανθρωποφαγίας καθίσταται αυτόματα μια ελεγχόμενη κοινωνία δούλων. Μόνη της έχει αναθέσει στην κάθε εξουσία την καθοδήγηση και διαχείριση της τύχης της. Επειδή ακριβώς αντάλλαξε την ελευθερία σκέψης και βούλησης της με μιαν αμφίβολη έννοια ασφαλείας, με μια ουσιαστικά ανύπαρκτη ασφάλεια. Και αν υποθέσουμε ότι μια τέτοια κοινωνία επιβιώνει βιολογικά μέσα από μια πανδημία τότε τι θα πάρει στη συνέχεια μαζί της, τι θα μείνει χωρίς να έχει κρατήσει μαζί της τον «Άνθρωπο»; Τίποτε, μόνον σκοτάδι, πάγο, το τέλος της κοινωνίας. Το απόλυτο μηδέν χτισμένο πάνω σε ένα ψέμα…
(Θανάσης Δρίτσας)
