Ανευθυνότητα στις Μυκήνες: Η σκονισμένη μελέτη και η Πυρασφάλεια για να μην καεί ο Αρχαιολογικός χώρος

Αν υπήρχε πυρασφάλεια στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών, όπως συμβαίνει στην Επίδαυρο και πολλούς ακόμα αρχαιολογικούς χώρους, θα είχε αποφευχθεί η εξάπλωση της πυρκαγιάς ή τουλάχιστον η έκτασή της. Η έλλειψη νερού ήταν πασιφανής. Τα πυροσβεστικά οχήματα ήταν αναγκασμένα να λαμβάνουν νερό από διπλανό τοπικό διαμέρισμα των Φιχτίων!

Το θέμα της πυρασφάλειας στις Μυκήνες, απασχόλησε τους αρμόδιους του Υπουργείου Πολιτισμού, μετά τη φωτιά στην Ολυμπία το 2007, αφού ο αρχαιολογικός χώρος ήταν (και τελικά παραμένει ακόμα) έκθετος στον κίνδυνο πυρκαγιάς. Όπως συμβαίνει όμως στην Ελλάδα, μόλις άρχισαν να ξεχνιόνται οι καταστροφικές πυρκαγιές εκείνης της εποχής, ξεχάστηκε και η προστασία του μοναδικού μνημείου.

 

Η αγάπη των ντόπιων για τον τόπο τους και η παραχώρηση έκτασης από μέρους τους για την κατασκευή δεξαμενής η οποία θα γέμιζε από γειτονικές γεωτρήσεις, κινητοποίησε τότε το ΥΠΠΟ και το αποτέλεσμα ήταν να εκπονηθεί μελέτη με προϋπολογισμό 98.753,60 ευρώ, για το έργο «Κατασκευή δεξαμενής ύδρευσης και δικτύου ύδρευσης – πυρασφάλειας».

Μάλιστα η μελέτη που εκπονήθηκε τότε, εγκρίθηκε από το ΚΑΣ με σχετική απόφαση στην 13/18.04.2006 Πράξη. Η μελέτη προέβλεπε:

α) Κατασκευή δεξαμενής 200 μ3 στην περιοχή της Περσείας Κρήνης (Νερομάνα) με ταυτόχρονη βελτίωση της υπάρχουσας υδρομάστευσης
β) Αντικατάσταση και επέκταση του υπάρχοντος δικτύου ύδρευσης
γ) ταυτόχρονη κατασκευή δικτύου πυρόσβεσης.

Το έργο είχε ενταχθεί στο ΕΣΠΑ εκείνης της εποχής και θα διατίθετο το ποσό από τα 6 περίπου εκατομμύρια ευρώ, που αφορούσαν και άλλα έργα.

Εσωτερικές κόντρες στελεχών του υπουργείου Πολιτισμού, δεν άφησαν να προχωρήσει το αναγκαίο αυτό έργο που θα απέτρεπε το πέρασμα της πύρινης λαίλαπας μέσα από τα αρχαία. Ένας κρυφός πόλεμος μεταξύ των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού που υπονόμευαν τα έργα που έπρεπε να εκτελεσθούν από την Επιτροπή Μυκηνών ως το τέλος του έτους 2008 ήταν σε εξέλιξη, αναφέρουν δημοσιεύματα της εποχής εκείνης.

Η μελέτη και το ΚΑΣ

Ο έντυπος ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ την περασμένη Πέμπτη αποκάλυψε τη μελέτη αυτή, που συντάχθηκε στο πλαίσιο του έργου «Συντήρηση Στερέωση Ανάδειξη των μνημείων της ακρόπολης των Μυκηνών και του ευρύτερου περιβάλλοντος χώρου» σύμφωνα με το προβλεπόμενο φυσικό αντικείμενο, όπως  αυτό περιγράφεται στο Τεχνικό Δελτίο του Έργου:

 

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

Στο πλαίσιο υλοποίησης της εγκεκριμένης μελέτης για την κατασκευή δεξαμενής και δικτύου ύδρευσης θα γίνει καθαρισμός και εργασίες μόνωσης της υπάρχουσας υδρομάστευσης στην θέση Νερομάνα, προκειμένου να αποκλειστούν τυχόν διαρροές και να συγκεντρώνεται όλη η διαθέσιμη υδάτινη ποσότητα. Η υπάρχουσα υδρομάστευση, η οποία κατασκευάστηκε το1963, παρουσιάζει στοιχεία έντονης φθοράς στα τοιχώματα, που χρήζουν άμεσης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης. Τα μεταλλικά καλύμματα επίσκεψης έχουν οξειδωθεί και εν μέρει διαλυθεί, και δεν πληρούν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις υγιεινής και ασφάλειας του πόσιμου νερού. Με την προτεινόμενη παρέμβαση όλα τα φθαρμένα στοιχεία (μεταλλικά καλύμματα, πλευρικά τοιχώματα κτλ) θα επισκευαστούν και όπου απαιτείται θα αντικατασταθούν προκειμένου εξασφαλιστεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Το βάθος της υπάρχουσας υδρομάστευσης είναι γύρω στα 2μ.

Σε απόσταση 30μ. περίπου κατάντι της υπάρχουσας υδρομάστευσης  (βλ. τοπογραφικό σχέδιο) θα κατασκευαστεί υπόγεια δεξαμενή χωρητικότητας 200μ3, σύμφωνα με τα κατασκευαστικά σχέδια της μελέτης. Μέσω αγωγό πολυαιθυλενίου τρίτης γενιάς Φ90 θα μεταφέρεται το νερό δια φυσικής ροής, λόγω της υψομετρικής διαφοράς, από το χώρο της υδρομάστευσης στη νέα δεξαμενή, ακολουθώντας το ίχνος που περιγράφεται στη σχετική οριζοντιογραφία της μελέτης.

Το υψόμετρο κατασκευής  της δεξαμενής είναι 315μ. και η περιοχή ύδρευσης  κατανέμεται σε δύο επίπεδα: το πρώτο επίπεδο περιλαμβάνει τον ευρύτερο χώρο του αρχαιολογικού μουσείου, την περιοχή του θολωτού τάφου του Αιγίσθου και το χώρο στάθμευσης των οχημάτων, σε υμέσο υψόμετρο εδάφους 225 μ  ενώ το δεύτερο επίπεδο περιλαμβάνει την περιοχή του θολωτού τάφου του Ατρέα, σε μέσο  υψόμετρο εδάφους  195 μ. περίπου. Η μεταφορά του νερού στους χώρους αυτούς θα γίνεται μέσω ενός κεντρικού αγωγού πολυαιθυλενίου Φ90 τρίτης γενιάς, συνολικού μήκους 1500μ. και θα τροφοδοτεί τα υπάρχοντα σημεία διανομής ύδατος (κρήνες) καθώς και τη λειτουργία των χώρων υγιεινής και του πωλητηρίου.

Το σύστημα ύδρευσης θα συνδεθεί με ένα υπάρχον σύστημα δύο πλαστικών δεξαμενών, από τις οποίες με πιεστικό μηχάνημα θα τροφοδοτούνται με νερό τόσο οι χώροι υγιεινής όσο και ο ευρύτερος χώρος του θολωτού τάφου του Αιγίσθου. Στο θολωτό τάφο του Ατρέα θα τροφοδοτείται μόνο η υπάρχουσα κρήνη.

Το υδάτινο περίσσευμα θα τροφοδοτεί το υπάρχον δίκτυο ύδρευσης του σύγχρονου οικισμού των Μυκηνών. Ο αγωγός ύδρευσης σε ένα τμήμα του θα είναι επιφανειακός και όπου είναι εφικτό θα είναι υπόγειος.

Παράλληλα με τον αγωγό ύδρευσης αυτό θα τοποθετηθεί και ένας αγωγός πυρασφάλειας ίδιας διαμέτρου, Φ90 τρίτης γενιάς, ο οποίος θα συνδέεται με τέσσερις πυροσβεστικούς κρουνούς με τις αντίστοιχες πυροσβεστικές φωλιές, έναν στη βόρεια είσοδο της περίφραξης, έναν στο ύψος του μουσείου, έναν στο ύψος του εκδοτηρίου εισιτηρίων στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου και έναν τέταρτο στο χώρο του Ατρέα. Τα σημεία τοποθέτησης των κρουνών αποτυπώνονται στην οριζοντιογραφία που συνοδεύει τη μελέτη. Το συγκεκριμένο δίκτυο θα είναι μόνιμα υπό πίεση.

Τα επιμέρους δίκτυα ύδρευσης  είναι τρίτης γενιάς Φ63 και περιλαμβάνουν όλες τις απαιτούμενες συσκευές όπως αυτές περιγράφονται στο αναλυτικό τιμολόγιο τιμών.

Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στο ποσό των 98.753,60 ευρώ και θα καλυφθεί από τις πιστώσεις του έργου από ΠΕΠ Πελοποννήσου.

Η προθεσμία περαίωσης του έργου ορίζεται σε 60 ημερολογιακές ημέρες.

 

Καθημερινός κίνδυνος

Σκαλίζοντας το παρελθόν, δημοσιεύματα της εποχής έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου και αναφέρονταν στον κρυφό πόλεμο μεταξύ των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού που υπονόμευαν τα έργα που πρέπει να εκτελεσθούν από την Επιτροπή Μυκηνών ως το τέλος του έτους 2008.

Χαρακτηριστικό είναι δημοσίευμα στα «Νέα» την 24/6/2008 (Παρασκευή Κατημερτζή): Χωρίς νερό, φως, πυρασφάλεια, χωρίς ρευστό και υπό την απειλή περικοπής 400.000 ευρώ από τα εγκεκριμένα κονδύλια για επείγοντα έργα έχουν μείνει φέτος οι πολύχρυσες Μυκήνες.
Όμηρος ενός κρυφού πολέμου μεταξύ των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού που υπονομεύουν τα έργα που πρέπει να εκτελεσθούν από την Επιτροπή Μυκηνών ως το τέλος του έτους 2008, οι Μυκήνες, το μεγαλύτερο και γνωστότερο προϊστορικό μνημείο της Ηπειρωτικής Ελλάδας, παραμένουν έκθετες στον κίνδυνο πυρκαγιάς κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Καθημερινή ταλαιπωρία για τους επισκέπτες των Μυκηνών αποτελεί η έλλειψη νερού στους χώρους υγιεινής που εξυπηρετούνται από δύο μικρές πλαστικές δεξαμενές, άδειες και αυτές τις περισσότερες ώρες της ημέρας. Το χειρότερο είναι ότι σε περίπτωση φωτιάς δεν υπάρχει σύστημα πυροπροστασίας ούτε για το νεόδμητο αρχαιολογικό μουσείο που εγκαινιάστηκε το 2004 ούτε για τον αχανή χώρο της μεγάλης προϊστορικής Ακρόπολης. Ο χώρος με τα Κυκλώπεια Τείχη είναι απροστάτευτος. Πασίγνωστες οι Μυκήνες, υπήρξαν το θέατρο πολιτιστικής άνθησης και δραματικών συγκρούσεων τη 2η χιλιετία π.Χ. Η ιστορία τους παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα, μέσα από τα αμέτρητα έργα που ενέπνευσαν τις πλαστικές τέχνες και την αρχαία τραγωδία με τους μύθους των Ατρειδών. Η αρχαιολογική σκαπάνη του Ερρίκου Σλήμαν, αρχικά, περί το 1870, και άλλων αργότερα, επιβεβαίωσε με τα χρυσά ευρήματα των Μυκηνών τη φήμη που αφηγήθηκε ο Όμηρος. Χιλιάδες χρυσά αντικείμενα που βρίσκονται τώρα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, επιβλητικά Κυκλώπεια Τείχη, το ανάκτορο του Αγαμέμνονα, μεγάλα πολυτελή οικοδομικά συγκροτήματα των αρχόντων με τοιχογραφίες, εργαστήρια με πολύτιμα υλικά, χρυσό, ελεφαντόδοντο, ημιπολύτιμους λίθους, αποθήκες για λάδι, κρασί και σιτηρά, πύλες, εννέα μεγάλοι θολωτοί τάφοι και άλλα στοιχεία δίνουν το μέτρο του πρώτου ευρωπαϊκού πολιτισμού που φέρει το όνομα της πρωτεύουσάς του. Ανάλογη είναι και η ευθύνη για τη διατήρηση των Μυκηνών.

Όλα αυτά τα ερειπωμένα μνημεία που έμειναν έκθετα μετά τις ανασκαφές είχαν φθάσει σε επικίνδυνο σημείο από πλευράς διατήρησης και ήταν «δυσανάγνωστα» για τον επισκέπτη. Για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση δημιουργήθηκε η Επιστημονική Επιτροπή Συντήρησης, Στερέωσης και Ανάδειξης των Μνημείων της Ακροπόλεως των Μυκηνών που ανέλαβε το 2000 ένα πρόγραμμα για τη γενική ανασυγκρότηση του χώρου. Μέχρι το 2004 είχε ολοκληρωθεί το 80% των έργων.

Αποδείχθηκε ότι η «νερομάνα», από την οποία θα αντλούνταν νερό για την τροφοδοσία μιας νέας δεξαμενής, χωρητικότητας διακοσίων κυβικών μέτρων, ώστε να επεκταθεί η ύδρευση των Μυκηνών, δεν έχει αρκετό νερό και είναι ακατάλληλο.

Επιπλέον ο χώρος ανέγερσης της δεξαμενής βρίσκεται σε ιδιόκτητο οικόπεδο και η Επιτροπή Μυκηνών στράφηκε σε άλλες πηγές. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο κίνησε τη διαδικασία νέας, εξειδικευμένης μελέτης για την εξεύρεση νερού και έγινε γεώτρηση σε βάθος 370 μέτρων στη θέση Αγριοσυκιά, που βρίσκεται κοντά στο Μουσείο Μυκηνών. Αυτό το νερό που επαρκεί και προσφέρεται από τον Δήμο Μυκηνών μπορεί να ανεβεί και πιο πάνω. Να εγκατασταθεί σύστημα αφαλάτωσης με πρόβλεψη ώστε το «πύκνωμα», τα άλατα, να πέφτουν σε παρακείμενο ρέμα, όπου φυτρώνουν αρμυρίκια.

 

Τώρα θυμήθηκαν τη μελέτη

Σε σκονισμένα συρτάρια αναζήτησε και βρήκε η Περιφέρεια Πελοποννήσου τη μελέτη για την Πυρασφάλεια του Αρχαιολογικού Χώρου των Μυκηνών, που δεν έγινε ποτέ λόγω του κρυφού πολέμου των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού, παρότι είχε περάσει από το ΚΑΣ.

Το πρωτοσέλιδο του έντυπου ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ στο δημοσίευμα του οποίου μάλιστα περιλαμβάνεται το Τεχνικό Δελτίο της μελέτης αυτής, δεν άφηνε περιθώρια αναβολών, μετά την καταστροφική φωτιά στον Αρχαιολογικό χώρο και τις τεράστιες ελλείψεις που διαπιστώνονται καθημερινά.

Δήλωσε χαρακτηριστικά, ο αντιπεριφερειάρχης Αργολίδας Γιάννης Μαλτέζος: 

«Το σύστημα αυτό θα γίνει με βάση μια παλιότερη μελέτη του 2006 που αναλάβαμε ως ενότητα να επικαιροποιήσουμε σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων. Το νερό θα φέρει με δίκτυο μέχρι το χώρο του πάρκινγκ των Μυκηνών ο Δήμος Άργους Μυκηνών. 
Η επόμενη χρονιά θα βρει αυτόν τον κεφαλαιώδους σημασίας για τον ελληνικό και  παγκόσμιο πολιτισμό χώρο προστατευμένο από πυρκαγιά».

 

Ο αντιπεριφερειάρχης Γιάννης Μαλτέζος επικοινώνησε με τον μελετητή, αναζητώντας τρόπο επικαιροποίησης της αρχικής μελέτης που δεν προχώρησε. Να σημειωθεί ότι το έργο είχε ενταχθεί στο ΕΣΠΑ εκείνης της εποχής και θα διατίθετο το ποσό από τα 6 περίπου εκατομμύρια ευρώ, που αφορούσαν και άλλα έργα.

Τί λέει ο μελετητής

Ο Γιώργος Μπινιάρης ήταν ο επιβλέπων μηχανικός του έργου στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών και ο συντάκτης της μελέτης για το σύστημα πυρόσβεσης που επρόκειτο να εγκατασταθεί πλησίον του χώρου. Τον αναζητήσαμε για να δούμε ποιοι ήταν οι λόγοι που οι Μυκήνες έμειναν “γυμνές” απέναντι στην πύρινη λαίλαπα.

 

Ο ίδιος, φρεσκάροντας τη μνήμη του, έκανε ένα ταξίδι στον χρόνο και θυμήθηκε την υπόθεση του 2007, μιλώντας στο news247.gr:

«Είχε ενταχθεί το έργο των Μυκηνών με ένα ποσό στα 6 εκατομμύρια ευρώ περίπου, προκειμένου να γίνουν όλες αυτές οι διαδρομές που υπάρχουν στις Μυκήνες, οι στερεώσεις των μνημείων, η περίφραξη. Εγώ ήμουν τότε ο επιβλέπων μηχανικός, εγώ τις είχα κατασκευάσει. Μέσα στο έργο ήταν και η πυρασφάλεια, η οποία δεν έγινε. Μιλάμε για ένα κόστος που μαζί με το ΦΠΑ ήταν γύρω στις 120.000. Καθαρή τιμή, ούτε 100.000.
Εγώ ετοίμασα τον πρόχειρο διαγωνισμό να γίνει τον Μάιο του 2007, αλλά τότε είχε αλλάξει η σύνθεση της Επιστημονικής Επιτροπής και πρόεδρος είχε μπει κάποια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο, με το όνομα Πολυχρονάκου Σγουρίτσα. Ενώ της υπέβαλα τη μελέτη με εντολή της επιτροπής, για τους δικούς της λόγους δεν υλοποίησε αυτή την πρόταση και μετά από έναν μήνα έφυγα, αφού η σύμβασή μου έληγε και αποφάσισε να μην μου την ανανεώσει».

Τι προέβλεπε εκείνο το έργο;

“Στην ανατολική πλευρά των ανακτόρων υπήρχε μία πηγή. Σε αυτή την περιοχή το σχέδιο ήταν να κατασκευαστεί μία δεξαμενή περίπου 200 κυβικά που θα συγκέντρωνε νερό. Επειδή στη γύρω περιοχή υπήρχαν γεωτρήσεις ήθελα σε μία έκτακτη περίπτωση να συγκεντρώνω το νερό προς τη δεξαμενή κι από εκεί να το τροφοδοτώ προς τον αρχαιολογικό χώρο. Γι’ αυτό και μέσα στο όρυγμα έβαλα δύο σωλήνες, ένα για την ύδρευση και ένα για την πυρασφάλεια. Είχα επιλέξει τέσσερα σημεία, ώστε να τοποθετηθούν τέσσερις φωλιές που θα έπαιρναν νερό και θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μία έκτακτη κατάσταση, έστω και σε πρώιμο στάδιο. Αυτά τα είχα πει αναλυτικά τότε. Πρέπει πάντως να πούμε ότι η σημερινή Διευθύντρια της Εφορίας Αρχαιοτήτων Αργολίδος ήταν υπέρ της υλοποίησης του έργου”.
 

Πανελλαδικό ενδιαφέρον

Το θέμα της μελέτης που δεν υλοποιήθηκε σε έργο προκάλεσε το Πανελλαδικό ενδιαφέρον. Η ιστοσελίδα news247.gr αναζήτησε περισσότερες πληροφορίες από τον Άκη Γκάτζιο, που έφερε στο φως την ξεχασμένη μελέτη, σημειώνοντας μεταξύ άλλων:

 

Μάλιστα, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας, Άκης Γκάτζιος, εξηγεί στο News247.gr:

“Ως γνωστόν, στους μεγάλους αρχαιολογικούς χώρους υπάρχει πυρασφάλεια. Στις Μυκήνες δεν υπάρχει. Έγινε μία προσπάθεια πριν αρκετά χρόνια με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ. Αυτή η μελέτη εγκρίθηκε από το ΚΑΣ, ωστόσο, για λόγους που δεν μπορούμε να ξέρουμε το έργο δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Και τα επόμενα χρόνια, όμως, δεν οργανώθηκε μία πλήρης πυρασφάλεια στον χώρο, παρά μόνο κάποιες δεξαμενές, όπου κάποιες είχαν νερό και κάποιες δεν είχαν, ενώ δεν ξέρω αν ήταν επαρκείς για το αρχικό στάδιο μίας φωτιάς”.

Το ερώτημα, βέβαια, είναι πού “κόλλησε” μια μελέτη των 98,7 χιλιάδων σε ένα έργο έξι εκατομμυρίων. Ο Άκης Γκάτζιος λέει:

“Δεν προχώρησε γιατί υπήρχαν διαφωνίες στο υπουργείο Πολιτισμού. Από τη στιγμή που βλέπουμε ότι υπάρχει η έγκριση από το ΚΑΣ δεν μπορώ να καταλάβω γιατί δεν προχώρησε. Το ερώτημα το δικό μου είναι γιατί τα επόμενα χρόνια δεν δόθηκε προτεραιότητα ώστε να γίνει μία πυρασφάλεια σε αυτόν τον τόσο σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο”.