Η αγάπη για το περιβάλλον σε ένα ξεχωριστό μουσείο με θέα μία μυθική λίμνη της Πελοποννήσου

Το Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας βρίσκεται στην ορεινή Κορινθία, εκεί όπου, σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ηρακλής αντιμετώπισε και εξολόθρευσε τις Στυμφαλίδες όρνιθες.

Το οροπέδιο της Στυμφαλίας περιβάλλεται από τους ορεινούς όγκους της Ζήρειας, του Ολίγυρτου, του Μαυροβουνίου και του Γραβιά, στη νότια πλευρά του νομού Κορινθίας. Η υδατική λεκάνη της Στυμφαλίας θεωρείται η μεγαλύτερη ορεινή υδατική λεκάνη της Πελοποννήσου, ενώ αποτελεί και τον νοτιότερο ορεινό υγροβιότοπο των Βαλκανίων. Το κύριο ενδιαφέρον της εντοπίζεται στον πλούσιο οργανικό κόσμο της λίμνης, καθώς και στους υπόγειους και ορατούς δρόμους μέσω των οποίων κυκλοφορεί το νερό. Η οικολογική αξία της περιοχής, με εστίαση στην υδατική λεκάνη και τα πλούσια δάση της, επιβεβαιώνεται και από την ένταξή της στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών NATURA 2000.

Το Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας έχει σκοπό να καταδείξει την αλληλεξάρτηση ανθρώπου και φύσης, καθώς και την αρμονική συνύπαρξή τους στη λεκάνη της Στυμφαλίας. Βασικοί στόχοι του μουσειολογικού σχεδιασμού είναι η οικολογική ευαισθητοποίηση του κοινού και η διάσωση της γνώσης για την παραδοσιακή τεχνολογία της περιοχής.

 

Η επιδίωξη αυτή αποτυπώνεται μουσειολογικά με την ανάπτυξη της έκθεσης σε δύο ενότητες:

η πρώτη αφορά το περιβάλλον της περιοχής, ενώ η δεύτερη αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο αυτό επηρέασε την ανάπτυξη της ανθρώπινης δραστηριότητας, και ειδικότερα των παραδοσιακών επαγγελμάτων. Αξιοποιώντας τη γραμμικότητα του εκθεσιακού χώρου και την απρόσκοπτη θέα προς τη λίμνη, η πρώτη ενότητα, αυτή του περιβάλλοντος, δίνει τη δυνατότητα άμεσης γνωριμίας με το φυσικό περιβάλλον, που αποτελεί και το αντικείμενο των υπό ανάπτυξη επιμέρους ενοτήτων. Στην πρώτη υποενότητα παρουσιάζονται τα ιδιαίτερα γεωλογικά χαρακτηριστικά της περιοχής, η γη και το νερό, και η αξιοποίησή τους από τον άνθρωπο, στην πορεία των αιώνων.

Η δεύτερη υποενότητα παρουσιάζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των βιότοπων της λίμνης και του βουνού, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη χλωρίδα και την πανίδα. Καταλήγει με την παρουσίαση της ανθρώπινης κατοίκησης στην περιοχή, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, εισάγοντας το ανθρώπινο στοιχείο στη μουσειακή αφήγηση. Σημαντική για την ανάπτυξη αυτής της ενότητας υπήρξε η αρωγή της ΛΖ΄ ΕΠΚΑ, της 25ης ΕΒΑ και του Καναδικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου. Η δεύτερη ενότητα παρουσιάζει τα παραδοσιακά επαγγέλματα που αναπτύχθηκαν στην περιοχή, σε άμεση συνάφεια με το περιβάλλον.

Αποτελείται από τρεις υποενότητες, που ορίζουν έμμεσα και το χώρο δράσης των ανθρώπων: τη λίμνη, τον κάμπο και το βουνό. Κεντρικό έκθεμα, η Τομή της Λίμνης, φέρνει μέσα στο Μουσείο την πραγματική Χλωρίδα και Πανίδα της λίμνης και τονίζει το ρόλο της ως κινητήριου μοχλού οποιασδήποτε ανθρώπινης δραστηριότητας στην περιοχή.

Στην πρώτη υποενότητα παρουσιάζεται το κυνήγι και η αλιεία, στη δεύτερη η γεωργία και η αμπελουργία, στην τρίτη η κτηνοτροφία, η μελισσοκομία και οι μεταφορές με υποζύγια. Το Μουσείο αναδεικνύει ζητήματα όπως η αναγκαιότητα της οικολογικής ισορροπίας και του σεβασμού στο περιβάλλον. Για την καλύτερη κατανόηση του περιεχομένου της έκθεσης αξιοποιούνται ποικίλα εκφραστικά και εποπτικά μέσα. Εικαστικά σύνολα παραπέμπουν στη χρήση των αντικειμένων και συνοδεύονται από σχετικό εποπτικό υλικό εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Οι σκοποί της έκθεσης υποστηρίζονται από μακέτες και διαδραστικές εφαρμογές, τρισδιάστατες ψηφιακές αναπαραστάσεις και ταινίες τεκμηρίωσης. Επίσης, για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο, η προσβάσιμη τομή της λίμνης σε εσωτερικό χώρο δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να παρατηρήσει από κοντά φυτά και ψάρια της περιοχής. Το Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας περιλαμβάνει επίσης κυλικείο και πωλητήριο, ενώ η Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων δίνει τη δυνατότητα ανάπτυξης δράσεων πολιτισμού στην περιφέρεια, με τη φιλοξενία περιοδικών εκθέσεων και τη διοργάνωση εκδηλώσεων.

 

Το κτήριο του Μουσείου χτίστηκε στην πλαγιά ενός από τους κατάφυτους λόφους που περιβάλλουν τη λίμνη. Βασικό στοιχείο του σχεδιασμού υπήρξε η ίδια η λίμνη, προς την οποία έχει εξασφαλιστεί απρόσκοπτη θέα. Το κτήριο προβάλλει από το επικλινές έδαφος, δηλώνοντας έντονα την παρουσία του ως σημείο υποδοχής του επισκέπτη. Για την κατασκευή του κτηρίου χρησιμοποιήθηκαν φυσικά υλικά, ενώ για το σχεδιασμό του αξιοποιήθηκαν θετικά στοιχεία του τοπικού κλίματος, όπως οι δροσεροί άνεμοι για τη φυσική ψύξη και η ηλιακή ενέργεια για τους χειμερινούς μήνες.

Για τους λόγους αυτούς το κτήριο, που είναι έργο των αρχιτεκτόνων Τάση Παπαιωάννου και Δημήτρη Ησαΐα, τιμήθηκε με ειδική μνεία στα Βραβεία Αρχιτεκτονικής 2008 του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής και συμπεριλήφθηκε στην έκδοση The Phaedon Atlas of 21st Century World Architecture. 

Το Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας (ΜΠΕΣΤ) δημιουργήθηκε από το ΠΙΟΠ, το οποίο έχει και την ευθύνη της λειτουργίας του για τα επόμενα 50 χρόνια. Στεγάζεται σε κτήριο που σχεδιάστηκε για τους σκοπούς του μουσείου, σε έκταση που παραχωρήθηκε από τον Δήμο Στυμφαλίας και το Δασαρχείο. 

 

Το έργο εντάχθηκε στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πελοποννήσου 2000–2006 και χρηματοδοτήθηκε από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, με την αρωγή της Τράπεζας Πειραιώς. Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), κοινωφελές ίδρυμα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, υλοποιεί δράσεις σχετικές με τον πολιτισμό που εντάσσονται στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης του Ομίλου Πειραιώς. 

Στο πλαίσιο αυτό οργανώνει και διαχειρίζεται ένα Δίκτυο Θεματικών Τεχνολογικών Μουσείων, οι δράσεις του οποίου εξακτινώνονται σε ολόκληρη την Ελλάδα, μεταφέροντας στην ελληνική περιφέρεια, με ουσιαστικό και αποτελεσματικό τρόπο, πολιτιστικές δραστηριότητες υψηλών προδιαγραφών.

Ευχαριστούμε το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς, για το φωτογραφικό υλικό και υλικό.