Η κατεδάφιση του σπιτιού του Γεωργίου Τσώκρη στο Άργος

 

Τον Οκτώβριο του 1980 κατεδαφίστηκε νύχτα η ιστορική οικία του Γεωργίου Τσώκρη, αδελφού του Δημ. Τσώκρη,στην οδό Δανοπούλου στο Άργος.

Η κατεδάφισή της,σκάνδαλο πρώτου μεγέθους του πελατειακού συστήματος, θυμίζει έντονα την αυθαίρετη και νυχτερινή εμφύτευση περιπτέρου στην είσοδο του πεζοδρόμου της οδού Δαναΐδων,πριν δύο χρόνια,προϊόν και αυτή του πελατειακού συστήματος και των τοπικών διαπλοκών.

Η κατεδάφιση προκάλεσε επί μήνες κινητοποίηση του τοπικού αλλά και του αθηναϊκού Τύπου και η δημοσιότητα που πήρε το θέμα υπήρξε μεγάλη. Υπήρξε ένας από τους βασικούς παράγοντες προετοιμασίας του προεδρικού διατάγματος του Κων. Καραμανλή για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του νεότερου Άργους,το οποίο δημοσιεύτηκε επί υπουργίας του αείμνηστου Αντ. Τρίτση,τον Αύγουστο του Ι982(φέτος συμπληρώνονται τα τριάντα χρόνια του και πάλι παράγοντες του πελατειακού συστήματος κάνουν ενέργειες εναντίον του).

Τον Φεβρουάριο του 1982,στο περιοδικό “Αρχαιολογία”(τεύχος αρ.2), δημοσιεύθηκε εκτεταμένο αφιέρωμα για την πολιτισμική κληρονομιά του Άργους,υπό τον τίτλο “Άργος,μία σύγχρονη πόλη 3000 ετών κινδυνεύει”. Στο αφιέρωμα φιλοξενήθηκαν άρθρα Γάλλων αρχαιολόγων(είχε τότε ολοκληρωθεί η έρευνα- μελέτη ελληνογαλλικής ομάδας επιστημόνων για το Άργος,τα πορίσματα- προτάσεις της οποίας ουδέποτε πραγματώθηκαν) και ένα του γράφοντος, που αυτό είχε τον τίτλο “Άργος,η Βεργίνα της καποδιστριακής εποχής”. Στο άρθρο αυτό, δέκα τέσσερις μήνες μετά την κατεδάφιση της οικίας Γ. Τσώκρη, καταχωρήθηκε ειδική αναφορά, με τέσσερεις φωτογραφίες, για την υπόθεση αυτή. Αναδημοσιεύουμε εδώ το άρθρο αυτό.

Προ ημερών, έλαβα ογκώδη φάκελλο μέσω ταχυδρομείου,από τον γνωστό ποιητή και μελετητή της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας Τάκη Καρβέλη, σύζυγο της φιλολόγου Αικ. Τσοτάκου, που για σειρά (ετών) ήταν καθηγήτρια στο Γυμνάσιο Άργους. Στον φάκελλο υπήρχαν σχετικά έγγραφα καθώς και φωτοαντίγοαφο πορισματικής έκθεσης της ένορκης διοικητικής εξέτασης(ΕΔ3), που από το τέλος του 1990 ενεργήθηκε για την παράνομη, όπως αποδεικνύεται,κατεδάφιση. Η έκθεση είχε ανατεθεί ακριβώς στον Τ. Καρβέλη,που τότε υπηρετούσε ως Γενικός Επιθεωρητής μέσης Εκπαίδευσης Αργολίδας, στο

Ναύπλιο. Στηρίζεται σε πληθώρα εγγράφων και στις καταθέσεις 13 μαρτύρων (παραγόντων της Διοίκησης, περιοίκων κ.δ.ά.). Η ΕΔΕ ανατέθηκε σε αυτόν από την Δ/ση Εσωτερικών της Νομαρχίας Αργολίδας,με Νομάρχη τότε τον κ. Χαμπίπη, με έγγραφό της της 12-11-1980. Ολοκληρώθηκε μέσα σε τέσσερεις μήνες και κατατέθηκε αρμοδίως. Από εκεί και πέρα …τα ίχνη της χάθηκαν και ο Καρβέλης εκφέρει διάφορες υποθέσεις. Το γεγονός είναι ότι το πελατειακό σύστημα,ένας από τους κύριους παράγοντες που μας έφεραν στη σημερινή κατάρρευση,”δούλεψε” καλά.

Πορισματική έκθεση και έγγραφο αποστολής της καταλαμβάνουν δέκα πέντε δακτυλόγραφες, πολύ πυκνογραμμένες σελίδες. Είναι αδύνατο να αναπαραχθούν εδώ. Γι’ αυτό και δημοσιεύουμε σύνοψή τους, αλλά μπορώ να πω ότι αποτελεί ιστορικό τεκμήριο και θέλω να ευχαριστήσω και από εδώ τον συντάκτη του ο οποίος, μετά την ανέλπιστη ανεύρεσή του στο προσωπικό αρχείο του, έσπευσε να μου το διαβιβάσει. Θα πάρει τη θέση του στο όλο αρχείο τεκμηρίωσης της ιστορικής εξέλιξης της δόμησης και του πολεοδομικού σχεδιασμού του Άργους, που έχει συγκροτηθεί πια εδώ και πολλά χρόνια.

 

Καταρχήν η έκθεση στράφηκε στην αναζήτηση ευθυνών προς όλες τις εμπλεκόμενες Υπηρεσίες, δηλαδή την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ναυπλίου, με Προϊσταμένη τότε τη γνωστή αρχαιολόγο κ. Α. Αρχοντίδου, τους φύλακες αρχαιοτήτων Άργους Γ. Δανόπουλο και Π. Μούκιο, το Τμήμα Πολεοδομίας και Πολεοδομικών εφαρμογών της Νομαρχίας Αργολίδας με Προΐσταμένη τότε τη Μαρία Παπανικολάου και με χειρίστρια του φακέλλου την  υπομηχανικό Β. Δημοπούλου και, τέλος,  το Αστυνομικό τμήμα Άργους, με Διοικητή τότε τον Π. Κορμά και αξιωματικό υπηρεσίας του ανθυπασπιστή Ιω. Βασιλόπουλο.

Από το ιστορικό της έκθεσης διαπιστώνεται ότι για την αίτηση κατεδάφισης είχαν υποβληθεί φωτογραφίες που…. απέκρυπταν την πραγματική εικόνα του ιστορικού σπιτιού,ενώ δεν μνημόνευαν τον ακριβή αριθμό όπου βρισκόταν στην οδό Δανοπούλου. Αυτή η τελευταία παράλειψη αποτέλεσε βάση μεν για να υποπέσει σε λάθος η Εφορεία Αρχαιοτήτων, λάθος που όμως έγκαιρα διασώθηκε πριν την κατεδάφιση, πρόσχημα δε για την Πολεοδομία ώστε να διευκολυνθεί η κατεδάφιση.

Με άκρως τεκμηριωμένο και σαφή τρόπο ο συντάκτης της ΕΔΕ προέβη στον καταλογισμό των ευθυνών:

1. Ως προς την Εφορεία Αρχαιοτήτων διαπίστωσε ότι, ήδη από το καλοκαίρι του 1980 ,είχε επιστήσει την προσοχή των υπολοίπων Αρχών στη σπουδαιότητα του αρχοντικού του Γ. Τσώκρη, ενώ ήδη τις κρίσιμες μέρες έδρασε αστραπιαία, με σήματα τηλεγραφικά και τηλεφωνήματα,ώστε να αποτραπεί η κατεδάφιση, “μην υποκύπτοντας στις πιέσεις του ιδιοκτήτη”, όπως ρητά αναφέρεται. Προτείνεται λοιπόν,ως προς αυτήν να γίνει αυστηρή σύσταση, ώστε να είναι πιο προσεκτική στο μέλλον (λάθος ως προς τον αριθμό της οδού).

2. Ως προς τους δύο φύλακες αρχαιοτήτων αναφέρεται ότι σε αυτούς οφείλεται η αρχική ματαίωση της κατεδάφισης,κατά την πρώτη ανεπιτυχή απόπειρα του μηχανικού Θ.Αγγελάκη, γι αυτό και προτείνεται να απαλλαγούν από κάθε ευθύνη,αλλά να τους γίνει σύσταση να είναι και αυτοί 7ΐιό προσεκτικοί στο μέλλον.

3. Ως προς το Γραφείο Πολεοδομίας,εκεί συγκεντρώνονταν οι κύριες ευθύνες,αφού ενεργούσε πάντοτε με βραδύτητα στις εντολές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας,παραμερίζοντας μάλιστα το γεγονός ότι η ρητή συναίνεση της δεύτερης αποτελούσε προϋπόθεση γιά οιαδήποτε άδεια κατεδάφισης στον αρχαιολογικό χώρο του Άργους,όπου και το αρχοντικό Γ.Τσώκρη. Διαπιστώνεται, λοιπόν,όχι μόνον αδικαιολόγητη βραδύτητα,αλλά ψευδείς βεβαιώσεις ως προς την πραγματική αποστολή απαντήσεων της,αλλά και…διορθώσεις ημερομηνιών εκ των υστέρων,άρα τουλάχιστον αδικαιολόγητη ολιγωρία, ενώ ταυτόχρονα καταλογίζεται και….”ασυνήθης ταχύτητα” προς ικανοποίηση των αιτημάτων του ιδιοκτήτη,η έκθεση δε αφήνει ανοιχτό και το θέμα τυχόν “άνωθεν” εντολών.

Κατά συνέπεια ζητείται η πειθαρχική δίωξη και των δύο υπευθύνων του γραφείου Πολεοδομίας, ενώ σημειώνεται δύο φορές ότι στην προκειμένη περίπτωση συντρέχει και το υποκειμενικό στοιχείο της υπαιτιότητας.

4. Ως προς το Αστυνομικό Τμήμα Άργους, διαπιστώνεται η αναγραφή ψευδών στοιχείων ως προς τη διάρκεια της κατεδάφισης (ισχυρίστηκε ο Διοικητής ότι αυτή διήρκεσε επι…δέκα λεπτά της ώρας….),αλλά και πλήρης υπευθυνότητα,αφού δεν αφαιρέθηκε,ως όφειλε,η άδεια κατεδάφισης, ενώ ο Διοικητής δεν ενημέρωσε και τον αζίωματικό υπηρεσίας(που όμως κατά τη διάρκεια της ΕΔΕ…μετατέθηκε και γι’ αυτό δεν έδωσε κατάθεση…).Ρητά,λοιπόν,αναγνωρίζονται υπαιτιότητα και ευθύνες στον Διοικητή.

0 Τ. Καρβέλης περιορίστηκε στο πειθαρχικό και μόνο μέρος της υπόθεσης. Η έκθεσή του παραμερίστηκε και προφανώς δεν διαβιβάστηκε στην Εισαγγελία,γιά τις κραυγαλέες ποινικές ευθύνες που προέκυπταν εις βάρος πολλών. Η ατομική περίπτωση του αρχοντικού του Γ. Τσώκρη και της κατεδάφισής του “κουκουλώθηκε”, κατά το κοινώς λεγόμενο. Αλλά τόσο ο Αντ. Τρίτσης όσο και ο Κ. Καραμανλής, παρά τις αντιδράσεις, προς τα μέσα τον 1982,εκπροσώπων του τοπικού ντουβαροποιητικού κυκλώματος, προχώρησαν αδιατάρακτα στη δημοσίευση του προεδρικού διατάγματος προστασίας. Και το Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε όλες τις προσφυγές που κατατέθηκαν εναντίον του, βεβαιώνοντας και ότι πλάνη περί τα πράγματα δεν τεκμαίρετο. Κάποιοι όψιμοι “κατεδαφιστές”—τυμβωρύχοι επιμένουν για το αντίθετο το 2012…

(23-5-12)

 

του Βασίλη Κ. Δωροβίνη