Όταν οι Ναυπλιώτες τρέφονταν με πτώματα αλόγων, γατών, σκύλων και ποντικιών για να επιβιώσουν!
Πρώτη Βενετοκρατία στο Ναύπλιο (Βενετία ονομάζεται η θαλασσοκράτειρα πόλη της εποχής, Βενετοί οι κάτοικοί της και Βενετοκρατία η εποχή της επικράτησής της σε διάφορες περιοχές) και η πόλη μας ανθεί πνευματικά.
Μεταξύ των σπουδαίων ορθοδόξων Ελληνικών οικογενειών του Ναυπλίου κατά τα τέλη του 15ου αιώνος , αρχές του 16ου ήσαν οι Μαλαξοί , οι Ζυγομαλάδες, οι Μεγγίστοι, οι Κουβλήδες Πατέρας του Νικολάου Μαλαξού ήταν ο Σταυράκιος Μαλαξός, ο οποίος διαδέχθηκε τον Ιωάννη Μεγγίστο στην θέση του πρωτοπαπά του Ναυπλίου. Οι Λατίνοι είχαν καταργήσει την θέση του επισκόπου Αργους και Ναυπλίου και στην θέση του οριζόταν ο πρώτος μεταξύ των ιερέων με τον τίτλο του πρωτοπαπά Είναι άγνωστο ποιος χειροτονούσε τον εκάστοτε πρωτοπαπά του Ναυπλίου. Η επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι την χειροτόνηση την έκανε ο επίσκοπος Μονεμβασίας, αλλά μια άλλη άποψη θέλει τον Παπικό επίσκοπο να προβαίνει στην χειροτόνηση.
Ο Σταυράκιος ήταν σπουδαίος λόγιος. Σε αυτόν προσέτρεξαν ο πρωτοπαπάς του Ναυπλίου Ιωάννης Μεγγίστος και ο σοφώτατος και θεολογικότατος Μανουήλ Κορίνθιος για να εκφράσει αυτός την γνώμη του για την γνησιότητα του έργου του, μετά την άλωση Πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως, ανθενωτικού Γενναδίου Σχολαρίου.
Ο Σταυράκιος ήταν ο πρώτος διδάσκαλος του υιού του Νικολάου αλλά και του Ιωάννου Ζυγομαλά. Ο Ιωάννης Ζυγομαλάς, που όλοι τον έχουμε ακουστά, λόγω του ότι προς τιμήν του έχει ονομασθεί η κεντρική οδός του Ψαρομαχαλά (αλλά πολύ ολίγοι γνωρίζουν του ποιος ακριβώς ήταν) ήταν περίπου συνομίληκος του Νικολάου Μαλαξού. Έλαβαν και οι δύο εξαιρετικές γνώσεις από τον Σταυράκιο.
Ο Ιωάννης Ζυγομαλάς μάλιστα έγραψε αργότερα και την βιογραφία του Σταυράκιου. Ητο ο Σταυράκιος τόσον σπουδαίος, ώστε στην κηδεία του περί το 1525 παρευρέθη αρχιερέας, κάτι που δεν έγινε ποτέ άλλοτε στο Ναύπλιο κατά την Πρώτη Βενετοκρατία. Ο Σταυράκιος ετάφη στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου των Ντεατένων που δεν γνωρίζουμε που βρισκόταν και μετά την παράδοση του Ναυπλίου στους Οθωμανούς οι ελάχιστοι εναπομείναντες στο Ναύπλιο συγγενείς του, μετέφεραν τα οστά του στο μοναστήρι του Ταξιάρχη Μιχαήλ στην πεδιάδα, του οποίου επίσης δεν γνωρίζουμε την τοποθεσία του.
Ο Νικόλαος Μαλαξός μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη για να συμπληρώσει τις σπουδές του Μαθήτευσε κοντά στον Μανουήλ Κορίνθιο, που ήτανμαθητής του Ματθαίου Καμαριώτη, τελευταίου Βυζαντινού σχολάρχη της Πατριαρχικής ή Μεγάλης του Γένους Σχολής. Ο Μανουήλ Κορίνθιος ήτο Μέγας Ρήτωρ της Μεγάλης Εκκλησίας και σχολάρχης επί σαράντα χρόνια της πατριαρχικής σχολής, Διδάσκαλος του Νικολάου Μαλαξού ήτο και ο μέγας ρήτωρ Αντώνιος Καρμαλίκης. Σήμερα, μετά από πέντε αιώνες, θα έλεγα ότι ο Νικόλαος Μαλαξός ήτο ο διαχρονικά πιο σοφός Ναυπλιεύς.
Ο Νικόλαος μετά τις σπουδές του επιστρέφει στο Ναύπλιο χειροτονείται ιερεύς και αναλαμβάνει μέγας σκευοφύλαξ του Ναυπλίου Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1538 γίνεται ο πρωτοπαπάς του Ναυπλίου. Τότε μόλις μπαίναμε στο δεύτερο έτος της φοβερής για το Ναύπλιο πολιορκίας του από τον Κασίμ-Πασά, που ξεκίνησε στις 14 Σεπτεμβρίου του έτους 1537 (την ίδια ημέρα μετά από πέντε περίπου αιώνες το Ναύπλιο απελευθερώθη από του Γερμανούς) και έληξε με την παράδοσή του στις 21 Νοεμβρίου του 1540.
Το Ναύπλιο είχε κτυπηθεί πέντε έτη πριν, το έτος 1533, από φοβερή επιδημία πανώλης και εξ αιτίας της απεβίωσε η μητέρα του Νικολάου και σύζυγος του Σταυρακίου, Αννα, που διακρινόταν για το φιλάνθρωπο έργο της, αλλά και ο υιός του Ιωάννης. Από την πανώλη ασθένησε και ο ίδιος ο Νικόλαος Μαλαξός και η ευσεβεστάτη σύζυγός του Ειρήνη, θυγατέρα ιερέα, που όμως κατάφεραν και ανάρρωσαν.
Τα τρεισήμισι αυτά χρόνια ήταν τρομακτικά για την πόλη μας. Οι χειρότερες μέρες στην ιστορία του Ναυπλίου. Οι Οθωμανοί είχαν διακόψει την υδροδότηση του Ναυπλίου από τις πηγές της Αρειας. Μια ηρωική έξοδος πεντακοσίων γενναίων, κυρίως Ελλήνων, για την επανασύνδεση της ύδρευσης και για την λήψη καθαρού ύδατος επροδόθη με αποτέλεσμα περισσότερους από πενήντα νεκρούς στην μάχη με τον στρατό του Καρίμ -Πασά.
Η έλευση πυροβολικού σταλμένου από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή από την Κωνσταντινούπολη το οποίο ξεφορτώθηκε στο μικρό λιμάνι του Χαίδαρίου, έκανε την κατάσταση πολύ χειρότερη. Τα κατακρεουργημένα πτώματα από τις οβίδες ήσαν πολλά μέσα στην ασφυκτιούσα πόλη του Ναυπλίου.
Η έλλειψη φαγητού δημιουργούμε αφόρητες καταστάσεις.
Η πόση αλμυρού και ακαθάρτου νερού προκάλεσε τεράστια επιδημία τύφου. Οι τυφλώσεις ήσαν συχνό φαινόμενο.
Ο λαός άρχισε να τρέφεται με πτώματα ίππων, γατών και σκύλων και ποντικιών. Υπάρχουν αναφορές ότι οι δυτικοί επιδόθησαν και σε πτωματοφαγίες ανθρώπων, κάτι το οποίο ουδέποτε έπραξαν οι Ελληνες Ορθόδοξοι.
Ο αδελφός του Νικολάου Μαλαξού , ο Ανδρόνικος, πεθαίνει από την λοιμική νόσο, σε συνδυασμό με τον λιμό, ανήμερα το Πάσχα στις 21 Απριλίου 1538. Εις ακόμα επιφανής Ναυπλιεύς χάνει νωρίς την μάχη με τον θάνατο.
Η πόλη άντεξε τρία και πλέον έτη.
Στις 21 Νοεμβρίου 1540, μετά την Βενετοοθωμανική συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως που υπεγράφη στις 2 Οκτωβρίου 1540 ο έφιππος Καρίμ Πασάς επικεφαλής των Οθωμανικών δυνάμεων εισέρχεται στο Ναύπλιο. Τα κλειδιά της πόλεως του είχαν παραδοθεί την προηγουμένη.
Βενετσιάνικα πλοία αποπλέουν από τον λιμένα του Ναυπλίου με όλους τους Βενετούς και Λατίνους και τους επιφανείς Ελληνες της πόλεως. Στους Ελληνες παραχωρείται το δικαίωμα να γίνουν μέτοικοι στην Βενετία ή σε οποιαδήποτε άλλη Βενετική κτήση. Στο πλοίο επιβαίνει και ο Νικόλαος Μαλαξός με την οικογένειά του.
Την μεγάλη λύπη για τον αποχωρισμό από την γενέθλια πόλη εκφράζει ο Ναυπλιεύς Μακάριος Χρυσοκέφαλος. “Την μεν Ναυπλών πόλιν Ισμαηλίται παρέλαβον, ημείς δε μέτοικοι γεγόναμε, άλλω πάλιν πικροτάτω βέλει βληθείσης μου της ψυχής, τη στερήσει, φημί, του της πατρίδος εδάφους”, Και βεβαίως και ο σοφός Νικόλαος Μαλαξός εξέφρασε και αυτός την άφατη οδύνη του με τροπάριον που φέρει τον τίτλο “κανών θρηνητικός εις τον πικρότατον χωρισμόν της ελεεινής πόλεως Ναυπλίου’ Η ακροστοιχίς του τροπαρίου λέγει “ο πρωτοπαπάς συγκλάοι Ναυπλοιεόις ο Μαλαξός”
Στο πλοίο μαζί με τους Ναυπλιείς φορτώνονται και οι καμπάνες των εκκλησιών της πόλεως για να επιστραφούν όποτε το Ναύπλιο ελευθερωθεί από τους Οθωμανούς. Τούτο ουδέποτε συνέβη και, θα έλεγα ότι η απαίτησις της πόλεώς μας προς την Βενετία είναι ακόμα ενεργή.
Δεν θα μακρηγορήσω για τον περαιτέρω βίο του Νικολάου.
Ευρίσκεται στην Βενετία. Στις 4 Μαρτίου 1541 τα μέλη της Βενετική γερουσίας εξέλεξαν πενταμελή επιτροπή για να εξετάσουν τα ζητήματα των προσφύγων Ναυπλιωτών και Μονεμβασιωτών. Είναι η Επιτροπή Cinque Savii Sopra Napolitani et Malvasioti. Αυτοί χωρίζουν τους πρόσφυγες σε δύο κατηγορίες. Στους επιφανείς, στους οποίους δίσονται κτήματα για να ζουν πλουσιοπαρόχως και στους ταπεινούς, στους οποίους δίδεται μικρόν επίδομα και οι οποίοι έκτε ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Ο Νικόλαος Μαλαξός κατατάσσεται στην πρώτη κατηγορία. Αργότερα γίνεται εφημέριος του Αγίου Γεωργίου, της σπουδαίας Ελληνική Εκκλησίας.
Συνεχίζει το έργο του.
Συγγράφει βίους αγίων, θαύματα και μαρτύρια αγίων, Λειτουργικά, Ακολουθίες, Υμνολογικά, Ποιημάτια, Επιστολές. Στα έργα του συμπεριλαμβάνεται, ο Βίος και τα θαύματα του Αθηναίου Αγίου Θεοδοσίου του νέου, ο οποίος καθωσιώθη στα τέλη του ενάτου αιώνος στην φερώνυμη μονή εδώ κοντά μας.
Έγραψε ο Νικόλαος Μαλαξός την ακολουθία του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Μητροφάνους.
Αλλά το έργον του Νικολάου που εμέ μου έκανε ιδιαιτέρα εντύπωση είναι το εγχειρίδιον “περί της σημασίας των δακτύλων της χειρός του ιερέως εν τω ευλογείν” Για να γνωρίζουν οι παπάδες μας πως κουνούν τα δάκτυλα όταν θέλουν να ευλογήσουν το χριστεπώνυμον ποίμνιον.
Στα υμνογραφήματα του φιλόπονου Μαλαξού ανήκει και το γνωστό Απολυτίκιο της Περιτομής του Σωτήρος (Πρωτοχρονιάς): «Μορφήν αναλλοιώτως ανθρωπίνην προσέλαβες, θεός ων κατ’ ουσίαν, πολυεύσπλαχνε Κύριε…»
Το έτος 1992 ως δημοτικός Σύμβουλος Ναυπλίου πρότεινα και εγένετο αποδεκτό να δοθεί το όνομα του μεγίστου Ναυπλιέως Νικολάου Μαλαξού σε έναν δρόμο του Ναυπλίου.
Η απόφαση αυτή δεν έχει υλοποιηθεί. Είναι, θεωρώ επιβεβλημένον τούτο. Άλλωστε έχει λησμονηθεί ότι εγώ έχω κάνει τη πρόταση.
(Η γραβούρα του Ναυπλίου και σε πρώτο πλάνο του κάστρου του Άργους είναι αγνώστου, Είναι του 16ου αιώνος και ελλείψει εμφανούς τεμένους υποθέτω ότι απεικονίζει την πόλη κατά την πρώτη Βενετοκρατία, όταν πρωτοπαπάς ήτο ο Νικόλαος Μαλαξός. Η γκραβούρα είναι από το βιβλίο του Jakob Fugger: “Ehrenspiegel des Hauses Österreich”).
(Κώστας Καράπαυλος – δικηγόρος, τοπικός σύμβουλος Ναυπλίου)
