Διαχείριση αποβλήτων – Βλέποντας το δάσος και όχι το δένδρο

Μεγάλος θόρυβος έχει ξεσπάσει εδώ και μερικά χρόνια, με αποκορύφωμα τις τελευταίες ημέρες, σχετικά με την διαχείριση των αστικών στερεών (δημοτικών), αποβλήτων.

Προσωπικά πιστεύω πως κάθε επιλογή πρέπει να έχει τριπλή υπόσταση, σύμφωνα με τις Αρχές της αειφόρου ανάπτυξης: οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική.

Σας καλώ να δούμε πως αυτά, εμπράκτως και όχι θεωρητικώς εφαρμόστηκαν, σε ένα αντίστοιχα σημαντικό θέμα που χειρίστηκε και χειρίζεται η Ελληνική Πολιτεία, αυτό της διαχείρισης των υγρών αποβλήτων, μέσω Δημοτικών επιχειρήσεων.

Η Ελλάδα, όπως και άλλες μεσογειακές χώρες εκτός από την διάβρωση των ακτών αντιμετωπίζει  το μεγάλο πρόβλημα, αν και όχι ευρύτατα γνωστό, της ερημοποίησης των εδαφών.

Με βάση έγκριτες επιστημονικές μελέτες το 34% των περιοχών της χώρας μας θεωρείται υψηλού κινδύνου, 49% μέτριου κινδύνου και 17% χαμηλού κινδύνου.

Μία από τις βασικές αιτίες που είναι δυνατόν να οδηγήσουν στην ερημοποίηση εδαφών είναι: η αποψίλωση / πυρκαγιές δασικών εκτάσεων.
 

Η Πελοπόννησος είναι μία από τις απειλούμενες περιοχές και λόγω των σημαντικών πυρκαγιών που την έπληξαν την τελευταία δεκαετία αλλά και λόγω λοιπών κλιματολογικών, φυσιογραφικών, γεωλογικών, υδρολογικών, εδαφολογικών και ανθρωπογενών παραμέτρων, όπως ενδεικτικά: βροχοπτώσεις, υψομετρικές διαφορές με απότομες κλίσεις ,αλάτωση εδαφών, άναρχη βόσκηση κλπ.

Στην Περιφέρεια Πελοποννήσου με ευθύνη των Δήμων και δη των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης (Δ.Ε.Υ.Α.) λειτουργούν είκοσι τρεις (23) εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων (Ε.Ε.Λ.)., ενώ σε εθνικό επίπεδο ανέρχονται στις τριακόσιες (300) έχοντας απορροφήσει πακτωλό Ευρωπαϊκών και Εθνικών χρηματοδοτήσεων.  

Με τη λειτουργία των Ε.Ε.Λ. παράγονται σημαντικές ποσότητες ιλύος (λάσπης), αλλά και άλλα παραπροϊόντα (εσχαρίσματα, άμμος). Τα παραπροϊόντα αυτά απαιτούν ασφαλή και περιβαλλοντικά αποδεκτή διαχείριση, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.

Η παραγόμενη ιλύ (λάσπη), συνολικά των κέντρων αυτών (δεκάδες χιλιάδες τόνοι ανά έτος) παρόλο θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημαντικό υλικό εμπλουτισμού του εδάφους δεν έχει αξιοποιηθεί.

Ακόμη και σήμερα οι χιλιάδες τόνοι ιλύος στοιβάζονται σε υπαίθριους χώρους, πηγαίνουν σε χωματερές εκτός αν οι οικείοι Δήμοι έχουν συντάξει σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς σχέδιο για την διάθεση τους για εμπλουτισμό εδαφών π.χ. αναδασωτέων εκτάσεων και έχουν υλοποιήσει σχετικές δράσεις σε πιλοτική ή μόνιμη βάση ή παράγουν compost από την ιλύ των Ε.Ε.Λ.  

Δυστυχώς όμως τέτοιες θετικές δράσεις δεν έχουν δημοσιευθεί.

Ας σημειωθεί ότι οι  οριακές τιμές συγκέντρωσης βαρέων μετάλλων και οργανικών ουσιών στην ιλύ που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί στη γεωργία, στη δασοπονία και στην αποκατάσταση του τοπίου και του εδάφους καθορίζονται ευκρινώς από την κείμενη Ευρωπαϊκή και Εθνική νομοθεσία και διασφαλίζουν την ασφαλή διαθεσιμότητά της.

Ενημερωτικά, ακόμη και τα υγρά απόβλητα Δ..Ε.Υ.Α, υπό συγκεκριμένα όρια και τεχνολογικές προϋποθέσεις (τριτοβάθμιες  εγκαταστάσεις) δύναται να αξιοποιηθούν και ορθώς οδηγούνται σε επαναχρησιμοποίηση για την άρδευση εδαφών, αντί να οδηγούνται στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Θα μπορούσαν συνεπώς εδώ και χρόνια οι Δήμοι ως οι καθ’ ύλην  αρμόδιοι, παραγωγοί, σε συνεργασία με την Περιφέρεια και με τους αρμόδιους φορείς του Υπουργείου Περιβάλλοντος και του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης να είχαν δρομολογήσει σχετικές δράσεις βάσει ολοκληρωμένου σχεδίου και προγραμματισμού, για την παραγόμενη ιλύ (λάσπη).
 

Χωρίς ανάληψη ευθυνών, πρωτοβουλιών και δημιουργία συνεργιών πως και ποιος περιμένει να λυθεί το πρόβλημα της τελικής διάθεσης;

Δεν διερωτάται κανείς αρμόδιος που οδεύουν οι χιλιάδες τόνοι λάσπης, σε ετήσια βάση, σε Δημοτική βάση και συνολικά σε επίπεδο Περιφέρειας και μάλιστα με υψηλό δείκτη επικινδυνότητας ερημοποίησης;

Δεν διερωτάται κανείς πως με ελάχιστο κόστος και με τήρηση της νομοθεσίας η λάσπη των ΕΕΛ θα μπορούσε να κομποστοποιηθεί και να αποτελέσει λίπασμα και να υπάρξουν αποκαταστάσεις;

Γιατί το ενδιαφέρον στρέφεται ορθά αλλά μονοδιάστατα  στην κομποστοποίηση στερεών Δημοτικών αποβλήτων (από καφέ κάδους) και όχι στην παραγωγή κομπόστ από την ήδη συλλεχθείσα, επεξεργασμένη και διαθέσιμη ιλύ; Οι εν δυνάμει ποσότητες προς κομποστοποίηση είναι μεγαλύτερες στα αστικά στερεά αλλά το κόστος διαχείρισης στα υγρά είναι σαφώς μικρότερο και ήδη, εν πολλοίς, ενσωματωμένο στα υφιστάμενα Δημοτικά τέλη.

Δεν απασχολεί κανέναν πως αντί για ενίσχυση των χωματερών θα μπορέσουμε να έχουμε εμπλουτισμό του εδάφους, με πολύ χαμηλό κόστος και προστιθέμενη αξία στο φυσικό περιβάλλον;

Τα πρόστιμα για τις παράνομες χωματερές μας απασχολούν όμως πλέον όλους και είναι προ των θυρών.

Οι χωματερές πρέπει άμεσα να κλείσουν και  παράλληλα πρέπει τάχιστα να υλοποιηθεί το ανωτέρω πλάνο, ως η κείμενη νομοθεσία επιτάσσει,  καθόσον είναι οικονομικό (μεταφορά και ασφαλή διάθεση επεξεργασμένης ιλύος σε κοντινές προς τις ΕΕΛ εκτάσεις – παραγωγή compost), περιβαλλοντικά φιλικό (αποφυγή νέων χωματερών, εμπλουτισμός εδαφών, αποφυγή ερημοποίησης, ενίσχυση αναδάσωσης) και κοινωνικά επιβεβλημένο (τήρηση νομοθεσίας, διαφύλαξη δημόσιας υγείας).  

Συνεπώς, εύχομαι άμεσα να υπάρξουν πολιτικές πρωτοβουλίες για την εκπόνηση σχεδίου εκτροπής της ιλύος από τις χωματερές και τελικής διάθεσης με ασφαλή τρόπο για εμπλουτισμό και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, όπως την τελευταία πενταετία δημοσίως τόνιζα.

Το 2016 ας ευχηθούμε να είναι το έτος που με άμεσα, απλά, σοβαρά και οικονομικά βήματα θα διορθωθούν χρόνια προβλήματα.

Καλές Γιορτές σε όλες / όλους.
 
*Λάμπρος Μπούκλης
 Φυσικός – MSc Περιβάλλον,
 Μεταπτυχιακός ερευνητής σε RWTH Aachen και University of Cambridge
 πρώην Γραμματέας Περιφερειακού Συμβουλίου Πελοποννήσου (2010-14)