Νιτρικό αμμώνιο: Το φονικό όπλο που προκάλεσε εικόνες αποκάλυψης στη Βηρυτό και οι ιστορικές εκρήξεις του παρελθόντος

Η χθεσινή τεράστια έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, που από τα μέχρι στιγμής στοιχεία προκλήθηκε από 2.750 τόνους αποθηκευμένης νιτρικής αμμωνίας, δεν είναι η μοναδική παγκοσμίως. Δυστυχώς, τέτοιες εκρήξεις έχουν συγκλονίσει πολλές φορές τον κόσμο αλλά ξεχάστηκαν στη ροή του χρόνου.

Τι είναι το Νιτρικό Αμμώνιο; Το Νιτρικό Αμμώνιο αν και απαντάται στη φύση ως ορυκτό, σήμερα παράγεται συνθετικά. Χρησιμοποιείται κυρίως ως λίπασμα στη γεωργία αλλά και ως συστατικό εκρηκτικών μιγμάτων που χρησιμοποιούνται σε ορυχεία και λατομεία.

Εκτός από τη γεωργία, έχει χρησιμοποιηθεί και ως… “φθηνό” εκρηκτικό αφού αναμειχθεί σε συγκεκριμένες αναλογίες με υγρό καύσιμο (το γνωστό ΑΝΦΟ).

Έχει χρησιμοποιηθεί ως “όπλο” στις βομβιστικές επιθέσεις τρομοκρατών στο Sterling Hall στο Madison των ΗΠΑ στις 24 Αυγούστου 1970, στη βομβιστική επίθεση στην Οκλαχόμα στις 19 Απριλίου 1995 με 168 νεκρούς, στην βομβιστική επίθεση στο Δελχί στις 7 Σεπτεμβρίου του 2011, στη Νορβηγία στις 22 Ιουλίου του 2011 και στην Χαϊντεραμπάντ της Ινδίας στις 21 Φεβρουαρίου του 2013.

Τα ατυχήματα και οι καταστροφές που καταγράφονται με το νιτρικό αμμώνιο είναι δεκάδες τόσο στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, όσο και στην Ασία.

Θα αναφερθούμε στις σημαντικότερες και τις πιο πολύνεκρες, με αυτή του 1947 στο Τέξας Σίτυ, να είναι από τις μεγαλύτερες καταστροφές με το επικίνδυνο αυτό υλικό.

Ηνωμένο Βασίλειο, η μεγάλη έκρηξη

Στις 2 Απριλίου 1916, εξερράγη ένα εργοστάσιο στο Uplees, της πόλης Faversham. Η έκρηξη έγινε μετά από μια πυρκαγιά που εξαπλώθηκε σε μία αποθήκη με 25 τόνους TNT και 700 τόνους νιτρικού αμμωνίου. Η έκρηξη σκότωσε 115 άτομα και κατέστρεψε παράθυρα σε ολόκληρο το Νότιο Άκρο, κατά μήκος της εκβολής του Τάμεση, ενώ ο ήχος του ωστικού κύματος έγινε αισθητός στο Νόριτς.

Γερμανία, η έκρηξη του Oppau στο εργοστάσιο της BASF

Η έκρηξη συνέβη στις 21 Σεπτεμβρίου 1921, όταν περίπου 4.500 τόνοι μείγματος θειικού αμμωνίου και λιπάσματος νιτρικού αμμωνίου που ήταν αποθηκευμένοι σε σιλό εξερράγησαν σε εργοστάσιο της BASF στο Oppau (σήμερα το Oppau αποτελεί μέρος της Γερμανικής πόλης Λούντβιχσχαφεν).

Άποψη του εργοστασίου της BASF μετά την έκρηξη από το νιτρικό αμμώνιο

Αν και αναφέρεται ότι δεν εξερράγησαν το σύνολο των 4.500 τόνων αλλά μόνο περίπου 450 τόνοι, η έκρηξη σκότωσε 500 έως 600 άτομα και τραυμάτισε περίπου 2.000 ακόμα.

Η έκρηξη στο Τεσέντερλο στο Βέλγιο

Άλλη μία απόπειρα διαχωρισμού 150 τόνων νιτρικού αμμωνίου με βιομηχανικά εκρηκτικά κατέληξε τραγικά στις 29 Απριλίου 1942. Από την έκρηξη σκοτώθηκαν 189 άνθρωποι και 900 τραυματίστηκαν.

Η μεγάλη καταστροφή στο λιμάνι του Τέξας Σίτυ του Γκάλβεστον

Η καταστροφή της Πόλης του Τέξας θεωρείται από τα μεγαλύτερα σε έκταση και ζημιές περιστατικά με νιτρικό αμμώνιο στις ΗΠΑ και στον κόσμο. Το ημερολόγιο έδειχνε 16 Απριλίου 1947, μία μαύρη ημέρα για ολόκληρη την Αμερική.

Η μεγάλη καταστροφή στο Texas City το 1947 από νιτρικό αμμώνιο

Το φορτηγό πλοίο “Grandcamp” ήταν φορτωμένο με νιτρικό αμμώνιο και βρισκόταν στο λιμάνι στη φάση εκφόρτωσης, όταν εντοπίστηκε πυρκαγιά στο αμπάρι και ενώ είχαν ήδη ξεφορτωθεί 2300 τόνοι νιτρικού αμμωνίου σε σάκους.

Ο καπετάνιος του πλοίου ως ένα μέτρο κατά της φωτιάς άρχισε να αντλεί ατμό υπό πίεση στο αμπάρι. Δυστυχώς μία ώρα αργότερα, το πλοίο εξερράγη, σκοτώνοντας αρκετές εκατοντάδες ανθρώπους. Από την μεγάλη έκρηξη η φωτιά επεκτάθηκε και σε ένα άλλο σκάφος, το High Flyer, που βρισκόταν αγκυροβόλλημένο 250 μέτρα μακριά, και το οποίο περιείχε 1050 τόνους θείου και 960 τόνους νιτρικού αμμωνίου.

Η έκρηξη στο φορτηγό πλοίο Grandcamp δημιούργησε ένα τόσο ισχυρό ωστικό κύμα που έσπασε τα παράθυρα σε απόσταση 70 χιλιομέτρων ενώ χτύπησε και δύο μικρά αεροπλάνα που πετούσαν στα 1.500 πόδια (460 μ.) στον ουρανό. Το άλλο πλοίο, το “High Flyer” εξερράγη την επόμενη μέρα, αφού καιγόταν για δεκαέξι ώρες.

Στην προκυμαία οι 500 τόνοι νιτρικού αμμωνίου που είχαν ήδη εκφορτωθεί κάηκαν επίσης, αλλά χωρίς να προκαλέσουν έκρηξη, πιθανότατα γιατί οι σάκοι με το νιτρικό αμμώνιο δεν ήταν τοποθετημένοι σφικτά μεταξύ τους. Όλοι οι πυροσβέστες της Π.Υ. της Πόλης του Τέξας που έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις κατάσβεσης της πυρκαγιάς σκοτώθηκαν, πλην ενός!

Συνολικά οι απώλειες στην μεγάλη καταστροφή της Πόλης του Τέξας ανήλθαν σε 580 νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες.

Βόρεια Κορέα στην κομητεία Ryongchon

Η έκρηξη έγινε σε ένα φορτηγό τρένο που μετέφερε νιτρικό αμμώνιο στις 22 Απριλίου 2004 στην κομητεία Ryongchon που βρίσκεται κοντά στα κινεζικά σύνορα. Η έκρηξη σκότωσε 162 άτομα ενώ οι τραυματίες υπολογίζονται σε περίπου 3.000. Ο σιδηροδρομικός σταθμός καταστράφηκε ολοσχερώς, όπως και τα περισσότερα κτίρια σε απόσταση 500 μέτρων. Συνολικά υπέστησαν ζημιές σχεδόν 8.000 σπίτια στην περιοχή.

Η έκρηξη με νιτρικό αμμώνιο στον σιδηροδρομικό σταθμό στην Βόρεια Κορέα το 2004.

Στο σημείο της έκρηξης παρατηρήθηκαν δύο κρατήρες βάθους περίπου δέκα μέτρων. Οι αρχές επισήμως ανέφεραν πως η έκρηξη οφειλόταν σε «ανθρώπινο λάθος», αν και υπήρξε έντονη φημολογία για μία προσπάθεια δολοφονίας του τότε ηγέτη της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ Ιλ, ο οποίος επρόκειτο να περάσει από το σταθμό εκείνη την εποχή.

Η καταστροφή στο λιμάνι Τιεντσίν της Κίνας

Η έκρηξη προκλήθηκε από πυρκαγιά που ξεκίνησε σε αποθήκη επικίνδυνων υλικών. Εκεί είχε αποθηκευτεί νιτροκυτταρίνη στην οποία προκλήθηκε αυτανάφλεξη από την υπερβολική ζέστη και τη χαμηλή υγρασία.

Η έκρηξη στο λιμάνι Τιεντσίν της Κίνας με νιτρικό αμμώνιο στις 12 Αυγούστου 2015

Η φωτιά, 40 λεπτά αργότερα, επεκτάθηκε και πυροδότησε την έκρηξη, σε παρακείμενη αποθήκη με 800 τόνους νιτρικό αμμώνιο. Σκοτώθηκαν 110 άτομα της ομάδας εκτάκτων αναγκών και 55 πολίτες και υπάλληλοι ενώ οκτώ άτομα αγνοούνται. Τραυματίστηκαν 798 άτομα.

Η ζημιές στο λιμάνι ήταν εκτεταμένες σε κατασκευές και εμπορεύματα. Μεγάλες καταστροφές υπέστησαν οι γύρω πολυκατοικίες και σοβαρές ζημιές υπέστη και ο σιδηροδρομικός σταθμός.

Καταστροφές από την έκρηξη στο λιμάνι Τιεντσίν της Κίνας με νιτρικό αμμώνιο στις 12 Αυγούστου 2015 

Η χρήση της νιτρικής αμμωνίας υπόκειται σε περιορισμούς ενώ υπάρχουν ειδικά μέτρα προφύλαξης για την μεταφορά και την αποθήκευσή της. Ωστόσο φαίνεται ότι για μία ακόμα φορά αυτά τα μέτρα κρίνονται ανεπαρκή με τους πολίτες να πληρώνουν βαρύ φόρο αίματος.

Η καταστροφή στο λιμάνι της Βηρυτού είναι ολική ενώ στο σημείο της έκρηξης έχει δημιουργηθεί ένας τεράστιος κρατήρας. Αξίζει να σημειωθεί πως το ωστικό κύμα από την έκρηξη της νιτρικής αμμωνίας “ταξιδεύει” με υπερηχητικές ταχύτητες προκαλώντας τεράστιες πιέσεις. Γι’ αυτό και στα βίντεο με την έκρηξη παρατηρείται το λευκό σφαιρικό “σύννεφο” αποτέλεσμα της έκρηξης που τρέχει πιο γρήγορα από τον ήχο!

Τα ακριβή αίτια της καταστροφής δεν έχουν αποσαφηνιστεί ακόμα. Το πιο πιθανό είναι ότι η μεγάλη έκρηξη είναι αποτέλεσμα μίας άλλης πρωτογενούς έκρηξης που έγινε κοντά στην αποθηκευμένη νιτρική αμμωνία.